Theo báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đã đạt hơn 10 tỷ USD, tăng 12,1% so với năm 2023. Đây là kết quả đáng khích lệch khi ngành đã vượt qua những khó khăn như sự suy thoái kinh tế toàn cầu và các rào cản thương mại khát khe từ các thị trường nhập khẩu.
Bước sang năm 2025, ngành thủy sản đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu tăng trên 10,5 tỷ USD, với mục tiêu là giữ vững tăng trưởng trong bối cảnh biến động phức tạp của thị trường quốc tế. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng đặt niềm tin rằng kim ngạch xuất khẩu có thể đạt từ 10 đến 11 tỷ USD nhờ những cơ hội mới đang hình thành.
Năm 2025 hứa hẹn mốt bối cảnh tương đối thuận lợi cho ngành thủy sản Việt Nam. Trước hết, nhiều thị trường chính như Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu (EU) và Trung Quốc đã và đang phục hồi sau những đà suy thoái kinh tế, kéo theo nhu cầu tiêu thụ thủy sản gia tăng đáng kể. Trong khi đó, những hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA tiếp tục tạo điều kiện đồng lực cho doanh nghiệp Việt Nam từng bước khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
Một trong những điểm nổi bật của xuất khẩu thủy sản Việt Nam là sản phẩm cá tra. Cá tra Việt Nam hiện chiếm hơn 90% tổng kim ngạch xuất khẩu loài này trên toàn cầu, đặc biệt tại các thị trường Hoa Kỳ và Trung Quốc. Nổi tiếng nhờ chất lượng, quy trình sản xuất đạt chuẩn, cá tra Việt Nam đã vươn lên trở thành một biểu tượng của ngành.
Bên cạnh cá tra, tôm cũng là một trong những sản phẩm đóng vai trò chủ lực. Sản lượng tôm đông lạnh xuất khẩu sang Hoa Kỳ và châu Âu đều đã có những bước tăng trưởng vượt bậc nhờ các nỗ lực trong đầu tư và chất lượng nuôi trồng.
Thách thức chờ đợi
Dù có nhiều tiềm năng, ngành thủy sản Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ. Biến đổi khí hậu đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn lợi thủy sản tự nhiên và nuôi trồng. Các vùng nuôi trồng tôm, cá tra đã bắt đầu gặp khó khăn trong việc duy trì sản xuất ổn định.
Ngoài ra, các rào cản kỹ thuật từ các quốc gia nhập khẩu ngày càng khắt khe. Yêu cầu về chất lượng và nguồn gốc minh bạch khiến doanh nghiệp trong nước phải đầu tư lớn vào công nghệ sản xuất và chứng nhận quốc tế. Các thị trường như EU và Hoa Kỳ đòi hỏi cao về việc tuân thủ các tiêu chuẩn như chứng nhận ASC (Hợi đồng Quản lý Nuôi trồng) hay BAP (Thực hành nuôi trồng tốt).
Ngoài ra, sự cạnh tranh từ các quốc gia như Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc, và Ecuador cũng gây nhiều áp lực cho ngành thủy sản Việt Nam.
Trước những thách thức nêu trên, ngành thủy sản Việt Nam đang tập trung chuyển đổi từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế thủy sản, trong đó đặt trọng tâm vào việc nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Để đạt được điều này, các doanh nghiệp cần tăng cường đầu tư vào công nghệ sản xuất, tự động hoá các quy trình chế biến, và kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng sản phẩm từ khâu nuôi trồng đến khâu chế biến và phân phối. Điều này không chỉ giúp đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Ngoài ra, ngành thủy sản cũng đang chú trọng đến việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thông qua các giải pháp như sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa quy trình sản xuất nhằm giảm phát thải khí nhà kính, và thúc đẩy các mô hình nuôi trồng thủy sản bền vững.
Chính phủ và các cơ quan chức năng đang tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp thông qua việc cải cách thủ tục hành chính, triển khai các chương trình xúc tiến thương mại và kết nối doanh nghiệp với các thị trường tiềm năng. Đồng thời, việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để cải thiện giống, công nghệ nuôi trồng và chế biến cũng được xem là yếu tố then chốt để ngành thủy sản Việt Nam giữ vững vị thế trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Trong dài hạn, ngành thủy sản cần hướng tới một mô hình kinh tế tuần hoàn, nơi mọi tài nguyên được sử dụng hiệu quả nhất và chất thải được tái chế hoặc tái sử dụng. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn tạo ra giá trị gia tăng mới từ những nguồn tài nguyên mà trước đây thường bị bỏ phí."
Hà Trần
