Quảng Ninh: "Rời núi và lấp biển”

Những dự án lấn biển (Quảng Ninh): Cảnh báo hiểm họa

THCL Vấn đề ô nhiễm MT tại Quảng Ninh đang trong tình trạng báo động đỏ. Tuy nhiên, các công việc cụ thể, có chiều sâu để bảo vệ MT thì tỉnh Quảng Ninh vẫn chưa làm được gì nhiều?

Chạy đua "lộ thiên hóa”

Tại Quảng Ninh, TKV hiện có khoảng 30 mỏ và các điểm khai thác lộ thiên, trong đó có 5 mỏ có công suất từ 1 triệu tấn đến trên 3 triệu tấn/năm. Có khoảng 20 mỏ khai thác hầm lò, trong đó có 7 mỏ có công suất từ 1 triệu tấn trở lên là Mạo Khê, Vàng Danh, Nam Mẫu, Hà lầm, Mông Dương, Khe Chàm, Dương Huy.

Do tốc độ khai thác than tăng nhanh, nhưng các DN thuộc TKV lại không đầu tư thiết bị sản xuất tương xứng và hoàn nguyên MT sau khai thác. Điều đó đã làm cho MT ở Quảng Ninh bị hủy hoại, tàn phá nặng nề và người dân nơi đây đang từng ngày phải đương đầu, gánh chịu hậu quả.

Việc khai thác than trong nhiều năm qua, đã gây ra những biến động xấu về MT. Tại các vùng khai thác than, đã xuất hiện những núi đất, đá thải cao gần 200 m, những moong khai thác sâu khoảng 100 m. Để sản xuất 1 tấn than, cần bóc đi từ 8 - 10 m3 đất phủ, thải từ 1 - 3 m3 nước thải mỏ. Khối lượng chất thải rắn và nước thải mỏ gây ô nhiễm nặng cho vùng mỏ. Một vài vùng ô nhiễm đã đến mức báo động như Mạo Khê, Uông Bí, Cẩm Phả…

Việc khai thác than ở Quảng Ninh đã phá hủy hàng trăm km2 rừng, tạo ra xói mòn, bồi lấp ở các sông suối và làm ô nhiễm Vịnh Hạ Long. Một số mỏ than còn sử dụng công nghệ khai thác lạc hậu, thiếu chương trình khoa học tổng thể để xác định sự cần thiết về tăng trưởng công suất cho phù hợp với các yêu cầu bảo vệ MT. Do đó, MT đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi những tác động xấu, nước bị ô nhiễm nặng bởi chất thải rắn lơ lửng, bụi trong không khí…

Để có sản lượng nhảy vọt, vượt công suất thiết kế, nhiều đơn vị đã chạy đua lộ thiên hóa, dù đã được quy hoạch là khai thác theo công nghệ hầm lò. Trong khi đó, công nghệ khai thác lộ thiên được đánh giá là gây tác hại rất lớn về ô nhiễm MT, hạn chế độ sâu khai thác.

Đào núi & lấp biển!

Mặc dù ô nhiễm MT trong việc khai thác than là việc ai cũng biết. Tuy nhiên, trong những năm qua, nổi bật nhất về công tác bảo vệ MT tại Quảng Ninh chỉ là sự kiện mít tinh vào ngày hưởng ứng về MT thế giới tháng 6 hàng năm. Sau đó, lấy làm căn cứ để cho rằng "sẽ xây dựng tỉnh Quảng Ninh xanh - sạch - đẹp” (?!).

Màu đen là mầu những khu dân cư sống gần các mỏ khai thác than, bụi là những gì mà người dân đang hít phải từ việc đào núi lấy than, xây dựng các dự án lấn biển.

Ở Quảng Ninh, từ trước đến nay, MT bị hủy hoại chủ yếu là do than được khai thác bằng phương pháp lộ thiên. Sau này, do nhu cầu phát triển kinh tế, tăng thêm quỹ đất, tỉnh này tiếp tục thực hiện các dự án lấn biển gây ảnh hưởng đến triều cường và dòng chảy dẫn đến khí hậu ngày càng có diễn biến phức tạp. Quần thể vi sinh vật bị tổn hại nghiêm trọng và không thể khôi phục được.

Những việc làm như hiện nay của tỉnh Quảng Ninh là những việc làm gây nguy hại cho MT, không chỉ trong hiện tại mà là cả trong tương lai. Bởi theo phân tích của các nhà khoa học thì từ những hoạt động đổ thải, lấn biển, vận chuyển than như trên, các chất a xít, bùn sẽ theo dòng chảy đưa ra Vịnh, gây bồi lắng, tăng độ đục của Vịnh Hạ Long, ảnh hưởng nghiêm trọng đến MT của di sản.

Trước đó, Tổ chức Bảo tồn động vật hoang dã quốc tế (FFI) đã khuyến cáo về mối nguy hại ô nhiễm MT Vịnh từ những hoạt động lấn biển, đổ thải không tuân thủ các quy định về MT gây ra như hủy hoại san hô, các loài cá, tôm, động vật đáy và nhiều loài sinh vật khác. Đó là chưa kể ngoài gây nguy hại cho MT Vịnh, các hoạt động lấn biển, đổ thải còn gây thiệt hại lớn về kinh tế. Được biết, hàng năm, Nhà nước đã phải bỏ ra hàng chục tỷ đồng để nạo vét, khơi thông luồng lạch ra vào của cảng Cái Lân.

Rõ ràng, để xảy ra tình trạng như trên, ngoài các DN thì trách nhiệm còn là ở các cơ quan chức năng, chính quyền các địa phương liên quan trong kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định về bảo vệ MT của các DN trong quá trình sản xuất, thi công.

Việc các dự án lấn biển phải tuân thủ đúng thủ tục như đắp bờ vây, chống bồi lắng bùn cát trước khi đổ thải, phải có báo cáo đánh giá tác động MT, có phương án kỹ thuật thi công, thực hiện quan trắc MT, nạo vét bùn khi hoàn thành dự án... Dự án phải thực hiện đúng hồ sơ thiết kế được duyệt, đúng quy trình san lấp mặt bằng, hút và vận chuyển đất, đá, bùn đúng nơi quy định. Tuy nhiên, chưa chắc các dự án lấn biển tại tỉnh Quảng Ninh đã làm đúng những quy trình nghiêm ngặt này?...

Theo như báo cáo "đẹp” của Sở TN&MT năm 2014 thì các chỉ tiêu về MT đều đạt kế hoạch đề ra. Tỷ lệ cơ sở gây ô nhiễm MT nghiêm trọng được xử lý đạt 100%; tỷ lệ chất thải rắn đô thị được thu gom đạt 92%; tỷ lệ chất thải rắn y tế được xử lý đạt 100%; tỷ lệ KCN đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn MT 100%. Nếu như đúng theo số liệu báo cáo này thì có lẽ, Quảng Ninh đã không gặp phải trận mưa lũ lịch sử gây hậu quả nặng nề trong năm 2015 vừa qua?

Kiều Hoa