Thời gian qua, sự đầu tư dàn trải, thiếu quyết liệt trong công tác triển khai khiến hàng loạt dự án (DA) trọng điểm về giao thông vận tải (GTVT) bị ngưng trệ, gây bức xúc cho các nhà đầu tư và nhà thầu.

DA Cầu Nhật Tân đã đến lúc “không thể chậm hơn được nữa”…

Dự án “lụt” độ

Đại diện Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng (GPMB) TP. Hà Nội cho biết, hiện còn 10 DA giao thông trọng điểm trên địa bàn do Bộ GTVT làm chủ đầu tư, đều đang gặp vướng mắc trong công tác GPMB.

DA cầu Nhật Tân (địa phận quận Tây Hồ và huyện Đông Anh, Hà Nội), có tổng mức đầu tư phê duyệt hơn 7.500 tỷ đồng, được điều chỉnh thành 13.626 tỷ đồng (vốn vay JICA và đối ứng Việt Nam) phải chấp nhận lùi thời gian thi công thêm 27 tháng vì công tác GPMB. Điều này cũng đồng nghĩa với việc DA sẽ phải gánh thêm 155,9 tỷ đồng khi nhà thầu yêu cầu chủ đầu tư hỗ trợ thêm khoản “chi phí bổ sung” cho việc chậm tiến độ.

DA QL3 Hà Nội - Thái Nguyên dài hơn 60 km, đang vướng khá nhiều nút thắt mặt bằng tại địa phận Hà Nội, trong đó, cầu Phù Lôi là một trong những điểm nghẽn lớn nhất. Tại đây, các máy móc, phương tiện đã bị đình trệ nhiều tháng do mặt bằng thuộc chính tuyến đang bị chắn ngang bởi nhà cửa, đất thổ cư của các hộ dân.

DA đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai cũng được xếp vào danh sách “chậm tiến độ”, với gần 20.000 tỷ đồng (vốn ODA, do VEC vay ADB và vốn đối ứng do VEC phát hành trái phiếu), khởi công đầu năm 2008 và dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2013. Nhưng hiện tại, tiến độ giải ngân và sản lượng xây lắp chỉ đạt khoảng 50%, nguyên nhân chính vẫn là công tác GPMB ở phần đoạn Hà Nội chậm tiến độ.

Việc chậm trễ này phát sinh nhiều chi phí khiến Bộ GTVT phải “đàm phán” với ADB để hỗ trợ chính sách nhằm tháo gỡ các vướng mắc về vật liệu và phương thức thanh toán khi điều chỉnh trượt giá.

Ngoài ra, hàng loạt DA cũng được điểm tên vì chậm tiến độ như DA xây dựng nhà ga T2 (Nội Bài), DA đường cao tốc Láng – Hòa Lạc, DA đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng... Đây là những DA có mức đầu tư lên đến nhiều nghìn tỷ đồng, nhưng đều đang chậm GPMB.

Đáng nói, ngay cả với công trình đường Láng - Hòa Lạc, đưa vào khai thác từ năm 2010 đến nay vẫn còn 2,37 ha đất ở chưa bàn giao.

Mọi lý giải đều được quy về công tác bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công ì ạch, nếu không muốn nói là dừng chân tại chỗ.

“Vướng” nhiều khâu

Được biết, công tác GPMB tại Hà Nội thường giao cho các quận, huyện trực tiếp triển khai. Trong khi bộ máy GPMB hầu hết kiêm nhiệm, thiếu kinh nghiệm và chưa quyết liệt. Thêm vào đó, mỗi mét đất Hà Nội đều liên quan trực tiếp đến đời sống người dân nên nảy sinh nhiều vấn đề về đền bù, tái định cư...

Theo Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Thế Thảo, mặc dù đã có cố gắng, nhưng công tác GPMB tại các DA trọng điểm trên địa bàn còn chậm, ảnh hưởng tới tiến độ thi công. Trong khi đó, cơ chế chính sách về đền bù, GPMB còn nhiều vướng mắc, đặc biệt là khâu xác định đơn giá đền bù, bố trí tạm cư, tái định cư; khâu chỉ đạo điều hành còn chưa quyết liệt ở tất cả các cấp; sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan còn chưa thường xuyên.

Cụ thể, DA cầu Nhật Tân và đường dẫn 2 đầu cầu theo kế hoạch phải xong GPMB vào tháng 5/2013, nhưng hiện đang vướng 1,59 ha đất liên quan đến 138 hộ dân trên địa bàn phường Phú Thượng (Tây Hồ). DA đường nối từ cầu Nhật Tân đến sân bay Nội Bài, theo kế hoạch phải xong GPMB trong tháng 6/2013 nhưng đến nay vẫn còn rất bộn bề. Đặc biệt, tại khu vực huyện Sóc Sơn còn tới 347 hộ chưa bàn giao mặt bằng; DA xây dựng QL3 mới Hà Nội - Thái Nguyên phải hoàn thành GPMB trong tháng 5/2013, nhưng đến nay mới chỉ xong phần thuộc địa phận huyện Đông Anh. Một số DA khác như đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, nhà ga T2 Cảng hàng không quốc tế Nội Bài… đã cơ bản xong mặt bằng cho chủ đầu tư, nhưng một số hạng mục nhỏ chậm trễ, làm ảnh hưởng chung tới DA.

Liên quan đến tiến độ thi công các gói thầu thuộc DA xây dựng đường nối từ sân bay Nội Bài đến cầu Nhật Tân (Hà Nội) và nỗi lo số tiền gần 7.000 tỷ đồng (vốn ODA của JICA và vốn đối ứng Việt Nam) sẽ phát sinh ngoài mong đợi, mới đây, Ban Quản lý DA 85 (PMU 85 - Bộ GTVT) có văn bản gửi Bộ GTVT đề xuất tháo gỡ vướng mắc. Theo đánh giá của PMU 85, nếu không có giải pháp để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thì rất có thể “vết xe đổ” trong DA cầu Nhật Tân sẽ được lặp lại ở DA này.

PMU 85 cho biết, theo thời gian ký trong Hợp đồng của DA là đến cuối tháng 9/2014, điều đó có nghĩa, đơn vị chỉ còn 15 tháng để thi công hạng mục cầu vượt QL2, trong khi hạng mục này cũng cần tối thiểu đến 17 tháng nữa mới hoàn thành.

Thiếu quyết liệt!

Thực trạng và khả năng xử lý ùn tắc giao thông của Hà Nội, được Phó chủ tịch UBND TP Nguyễn Văn Khôi ví von là “ngày càng đi vào ngõ hẹp”. Hạ tầng đường, cầu, các phương thức tổ chức giao thông hiện đại dù đã có chuyển biến mạnh nhưng tiếp tục “đuối” so với mật độ, lưu lượng phương tiện tham gia giao thông, đặc biệt là phương tiện cá nhân.

Sau mở rộng, Hà Nội hiện có 3.974 km đường, 237 cầu các loại, chiếm 7% diện tích. Với sự gia tăng 10 - 15%/năm lượng phương tiện cá nhân, Hà Nội có trên 300.000 ô tô; 3,6 triệu xe máy và khoảng 1 triệu xe đạp. Trong khi số lượng xe công cộng mới đạt hơn 1.200 xe buýt với 72 tuyến vận hành.

DA chậm tiến độ đã làm tốn không ít công sức, tiền của Nhà nước, gây cản trở, tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường và gây bức xúc cho nhân dân. Trước thực trạng này, Bộ GTVT đã đề nghị TP. Hà Nội chỉ đạo các địa phương tập trung quyết liệt hơn nữa cho công tác GPMB.

Nguyên Bộ trưởng Bộ GTVT Hồ Nghĩa Dũng cho rằng, tất cả các giải pháp, thời gian qua dù tạo sự chuyển biến nhất định nhưng mới chỉ giải quyết được phần ngọn, không thực hiện được việc giãn mật độ cư trú, thói quen sinh hoạt, đi lại của dân cư vào nội đô. Do vậy, chưa có dấu hiệu bền vững.

Đình Sơn