Cây cà phê chè đã tồn tại ở Điện Biên từ những năm 1970, phát triển và mở rộng diện tích tại nông trường Điện Biên và Mường Ảng. Cà phê Mường Ảng là một trong những sản phẩm được trưng bày, giới thiệu, phục vụ xuyên suốt tại kỳ họp Quốc hội khóa XV.
Cà phê Mường Ảng bao gồm cà phê nhân, cà phê hạt rang, cà phê bột.
Cà phê nhân Mường Ảng có màu xanh xám, nội nhũ hạt hơi xanh, kích thước hạt lớn hơn hoặc bằng 4,0mm. Hàm lượng cafein lớn hơn hoặc bằng 1,21%, hàm lượng protein thô từ 10,10 - 14,96%; hàm lượng đường từ 4,09 - 7,99%.
Cà phê hạt rang và cà phê bột Mường Ảng có mùi thơm dịu nhẹ của hoa trái hòa quyện với mùi của mật ong. Hàm lượng cafein lớn hơn hoặc bằng 1,01%; hàm lượng protein thô từ 10,16 - 12,96%.
Tính chất, chất lượng đặc thù của cà phê Mường Ảng có được là nhờ điều kiện địa lý tự nhiên và phương pháp canh tác của người dân địa phương.
Vùng trồng cà phê Mường Ảng nằm phía Đông của tỉnh Điện Biên, trên địa hình đồi núi ở độ cao khoảng 600 mét so với mực nước biển, thấp hơn so với vùng trồng cà phê Arabica ở Sơn La và vùng cà phê Arabica ở Di Linh, nên màu sắc cà phê nhân Mường Ảng có xu hướng xỉn màu hơn (cà phê nhân Mường Ảng có màu xanh xám, nội nhũ hạt hơi xanh).
Độ cao địa hình không chỉ ảnh hưởng đến màu sắc mà nó còn ảnh hưởng đến kích thước hạt, hàm lượng cafein, hàm lượng đường trong hạt cà phê. Hàm lượng cafein có xu hướng giảm và hàm lượng đường tăng khi độ cao vùng trồng tăng lên. Lý do là ở độ cao lớn, nhiệt độ mát hơn, ít sâu bệnh hại hơn. Cây cà phê sử dụng cafein như một cơ chế tự vệ chống lại sâu bọ. Khi môi trường ít khắc nghiệt hơn, cây không cần sản xuất nhiều cafein, dẫn đến hàm lượng cafein trong hạt thấp hơn. Môi trường mát mẻ ở vùng núi cao làm cho quá trình trao đổi chất và sinh trưởng của cây cà phê diễn ra chậm lại, hạt cứng chắc và nặng hơn (chính xác là mật độ hạt cao hơn, to hơn), đồng thời quá trình chín của quả cà phê cũng kéo dài hơn, tạo điều kiện cho hạt tích lũy nhiều đường hơn.
So với cà phê Sơn La và cà phê Di Linh, cà phê Mường Ảng có kích thước hạt nhỏ hơn, hàm lượng cafein cao hơn (ngay cả mẫu cà phê có hàm lượng cafein thấp nhất ở Mường Ảng vẫn cao hơn mẫu thấp nhất của Sơn La và cà phê Di Linh), hàm lượng đường thấp hơn.
Cà phê Mường Ảng được canh tác trong điều kiện thổ nhưỡng có tỷ lệ cát mịn và hàm lượng kali dễ tiêu ở mức trung bình (tỷ lệ cát mịn có giá trị trung bình 33,36%, hàm lượng kali dễ tiêu trung bình 11,51 mg/100g đất), đồng và kẽm ở mức cao (hàm lượng đồng trung bình là 10,09 mg/kg đất, hàm lượng kẽm trung bình là 27,73 mg/kg đất), nhờ đó hàm lượng protein thô trong cà phê Mường Ảng ở mức lý tưởng.
Kỹ thuật thu hoạch là khâu quan trọng để tạo nên chất lượng đặc thù của quả cà phê. Quả xanh hoặc quả chưa đủ độ chín sẽ làm quả cà phê kém chất lượng, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê. Cà phê Mường Ảng chỉ được thu hoạch khi có tỷ lệ quả chín đạt từ 95% trở lên và tỷ lệ tạp chất sau khi thu hoạch không quá 0,5%.
Việc kiểm tra nhiệt độ và thời gian rang luôn được người chế biến cà phê tại vùng địa lý Mường Ảng kiểm soát chặt chẽ.
Ngoài yếu tố nhiệt độ và thời gian rang, biên độ nhiệt ngày đêm đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc định hình hương vị của cà phê nhân, vốn là yếu tố đầu vào quyết định chất lượng cuối cùng của tách cà phê. Lý do là sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tích lũy gluxit và tinh dầu trong hạt cà phê. Vào ban ngày, nhiệt độ ấm áp thúc đẩy quá trình quang hợp, giúp cây sản xuất và tích lũy các chất dinh dưỡng. Đến ban đêm, khi nhiệt độ giảm xuống, quá trình tiêu hao năng lượng của cây chậm lại, giúp các chất này được giữ lại trong hạt.
Tại Mường Ảng, trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 9 (thời kỳ hình thành và tích lũy chất khô của quả cà phê) biên độ nhiệt độ ngày đêm dao động từ 8,5°C đến 11,5°C. Sự chênh lệch nhiệt độ này giúp cây cà phê tăng cường tích lũy các hợp chất đường, acid hữu cơ và tiền chất hương vị trong hạt. Khi kết hợp với kỹ thuật rang phù hợp của người chế biến, các tiền chất đó chuyển hóa tạo nên hương thơm dịu nhẹ của hoa trái hòa quyện với mùi mật ong, đặc trưng cho cà phê Mường Ảng.
Công đoạn đóng gói sản phẩm cà phê Mường Ảng được diễn ra tại khu vực địa lý nhằm đảm bảo sản phẩm luôn có chất lượng đặc thù và đảm bảo khả năng truy suất nguồn gốc sản phẩm.
Tổng hợp các đặc thù về điều kiện địa lý tự nhiên, kỹ thuật trồng và chế biến tại khu vực địa lý đã tạo nên sản phẩm cà phê Mường Ảng nổi tiếng.
Khu vực địa lý:: Xã Ẳng Cang, xã Ẳng Nưa, xã Ẳng Tở, xã Búng Lao, xã Mường Đăng, xã Ngối Cáy, xã Nặm Lịch, xã Xuân Lao, xã Mường Lạn và thị trấn Mường Ảng thuộc huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên (tương ứng là các xã Mường Ảng, xã Nà Tấu, xã Búng Lao và xã Mường Lạn thuộc tỉnh Điện Biên kể từ ngày 1/7/2025) theo bản đồ khu vực địa lý đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên phê duyệt.
PV
