Chợ truyền thống dần mất thị phần
Thương mại điện tử đã và đang trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, mang đến cho người tiêu dùng vô vàn tiện ích. Một trong những ưu điểm nổi bật của hình thức mua sắm này chính là sự tiện lợi về thời gian và không gian.
Người tiêu dùng có thể mua sắm bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu chỉ với một chiếc điện thoại thông minh hoặc máy tính có kết nối Internet. Bên cạnh đó, sự đa dạng về sản phẩm cũng là một lợi thế lớn của thương mại điện tử. Người tiêu dùng có thể dễ dàng tìm kiếm và so sánh giá cả của hàng triệu sản phẩm khác nhau từ khắp nơi trên thế giới. Không chỉ vậy, các sàn thương mại điện tử còn cung cấp thông tin chi tiết về sản phẩm, giúp người mua đưa ra quyết định chính xác, dễ dàng.
Đặc biệt, những năm gần đây, bên cạnh thực hiện nhiều chương trình khuyến mãi, ưu đãi dành cho người tiêu dùng, các sản thương mại điện tử còn khuyến khích nhà bán hàng tổ chức các phiên livestream bán hàng trực tuyến để quảng bá sản phẩm. Tại những phiên bán hàng trực tuyến này, người mua và người bán hoàn toàn có thể tương tác với nhau dễ dàng, tạo cảm giác mua sắm chân thực không khác nhiều so với mô hình giao thương tại các chợ truyền thống.
Với việc không ngừng phát triển, nâng cấp nhằm mang đến những trải nghiệm mua sắm tốt hơn cho khách hàng, các sàn thương mại điện tử đang thu hút một lượng lớn người tiêu dùng chuyển sang mua sắm online thay vì mua sắm ofline tại các chợ truyền thống như trước đây.
Khảo sát nhanh tại chợ Bến Thành (TP. Hồ Chí Minh), chị Lê Thị Yến, chủ Shop Yến Lê, kinh doanh trong chợ Bến Thành chia sẻ: “Trước đây, gian hàng của tôi lúc nào cũng đông khách, chỉ cần mở cửa ra kinh doanh là có khách đến mua. Nhưng mấy năm gần đây, khách hàng đến chợ ngày càng ít, chủ yếu là khách du lịch nước ngoài, khách Việt thì hầu như là không, có khi cả ngày chỉ bán được cho 1 - 2 người khách. So với cách đây 4 - 5 năm về trước, doanh thu của tôi giảm từ 50 - 60%. Giờ tôi và nhiều tiểu thương khác đang cố gắng duy trì hoạt động kinh doanh cung cấp hàng cho các khách hàng lâu năm và khách nước ngoài chứ khả năng mở rộng khách hàng gần như không khả thi trong bối cảnh hiện nay”.
Cùng chung cảnh ngộ, chị Hoàng Thị Lan chủ một gian hàng giày dép tại chợ Bến Thành cho biết: “Trước dịch Covid-19, hoạt động kinh doanh của tôi và một số hộ tiểu thương tại khu vực chợ đã bắt đầu khó khăn. Tuy nhiên, tình trạng khó khăn leo thang khi dịch Covid-19 kết thúc. Thời dịch Covid-19 đã làm thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng, khi nhiều người bắt đầu làm quen và thích nghi với việc mua sắm trực tuyến. Điều này, có tác động rất lớn đến hoạt động kinh doanh của chúng tôi tại chợ truyền thống. Hiện doanh thu của cửa hàng chúng tôi giảm trên 50% so với thời gian trước”.
Không chỉ chợ Bến Thành, nhiều tiểu thương tại chợ Bà Chiểu (TP. Hồ Chí Minh) cũng gặp tình trạng tương tự chị Yến và chị Lan.
Chợ Bà Chiểu vào buổi sáng vẫn nhộn nhịp tiếng rao, mùi hương đặc trưng của các quầy hàng thực phẩm, quần áo, đồ gia dụng. Nhưng tiểu thương Nguyễn Thị Mai (hơn 10 năm bán vải) cho biết, lượng khách đến chợ không còn đông như trước.
“Hồi trước, sáng nào cũng phải phụ thêm người để đo vải, gói hàng cho khách. Giờ thì khách quen nhiều khi nhắn tin đặt qua Zalo, Facebook rồi tới lấy hoặc nhờ shipper giao. Khách lạ thì ít hẳn, nhất là giới trẻ, vì họ hay mua trên các sàn thương mại điện tử” - bà Mai chia sẻ.
Tiểu thương “chuyển mình” giữ khách
Để thích nghi và phát triển, nhiều tiểu thương tại các chợ truyền thống đã “lên mạng” bán hàng. Chị Lê Thị Mỹ Dung chủ sạp giày dép kể: “Tôi lập Facebook, Zalo để đăng hình hàng mới mỗi ngày. Khách đặt qua tin nhắn, tôi giao tận nhà hoặc để họ ghé chợ lấy. Nhờ vậy, giữ được khách quen và có thêm khách mới.”
Một số tiểu thương còn đầu tư điện thoại thông minh, học cách livestream giới thiệu sản phẩm.
Mỗi buổi sáng, chị Nguyễn Thu Hằng bán hải sản thường phát trực tiếp cảnh lựa cá, sơ chế tại chỗ để khách thấy rõ độ tươi. “Khách xem thấy tin tưởng hơn, đặt hàng ngay trong lúc tôi đang quay. Có hôm bán hết sạch chỉ sau một tiếng livestream” - chị Hằng cười nói.
Tuy vậy, tiểu thương cũng đối mặt khó khăn khi bán online, từ khâu chụp ảnh đẹp, viết bài thu hút đến xử lý đơn hàng, đóng gói và giao hàng. “Mình phải kiêm luôn làm nhân viên bán hàng, tiếp thị, chăm sóc khách, rồi lại đi giao. Nhưng có cực mới giữ được khách” - chị Hằng chia sẻ.
Sự kết hợp giữa bán trực tiếp và bán online giúp tiểu thương mở rộng tệp khách, nhất là những người bận rộn hoặc ở xa. Nhiều sạp đã có lượng khách đặt cố định hằng tuần, thậm chí chuyển hàng đi các tỉnh lân cận.
Ngoài chuyện “lên mạng”, yếu tố then chốt để chợ truyền thống giữ khách vẫn là chất lượng và uy tín. Chị Hằng khẳng định: “Khách quen tìm đến mình vì biết rõ nguồn hàng tươi, giá hợp lý. Họ mua online hay trực tiếp, quan trọng là tin mình. Chỉ cần một lần giao hàng kém chất lượng là mất khách ngay”.
Thực tế, chợ truyền thống có lợi thế lớn về hàng tươi sống và khả năng tương tác trực tiếp với người mua. Nhiều khách hàng chia sẻ, họ vẫn thích cảm giác tự tay chọn rau, ngửi mùi trái cây, hoặc trò chuyện với người bán để được tư vấn. Những yếu tố này thương mại điện tử khó thay thế hoàn toàn.
Bán hàng online là một kênh kinh doanh tiềm năng, nhưng người bán cần tuân thủ nghiêm túc quy định về thuế, không chỉ là nghĩa vụ mà còn giúp cá nhân, hộ kinh doanh hoạt động bền vững trong môi trường pháp lý ngày càng chặt chẽ.
Theo Luật sư Đặng Văn Dũng – Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai cho biết, nếu cá nhân bán hàng online theo hình thức tự phát, không có cửa hàng thì không cần đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, vẫn phải đăng ký mã số thuế theo mẫu số 03-ĐK-TCT. Nếu cá nhân, tổ chức kinh doanh bán hàng online có cửa hàng, hoạt động bán hàng thường xuyên và liên tục thì bắt buộc phải thực hiện thủ tục xin giấy phép kinh doanh theo hình thức hộ kinh doanh hoặc doanh nghiệp.
Cũng theo Luật sư Dũng, việc chịu thuế, căn cứ vào số tiền doanh thu do hoạt động này đem lại, đã trừ chi phí đầu vào, mà có lợi nhuận bằng hoặc dưới 100 triệu đồng/năm, thì không phải chịu thuế thu nhập cá nhân hay giá trị gia tăng. Trên 100 triệu, thì người bán hàng online phải có nghĩa vụ nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân.
Qua đến ngày 01/01/2026, hạn mức sẽ nâng lên là 200 triệu đồng; ngoài ra cá nhân kinh doanh và hộ kinh doanh, còn phải chịu thuế môn bài. Tỷ lệ thuế giá trị gia tăng là 1%, tỷ lệ thuế thu nhập cá nhân là 0,5% quy định tại Phụ lục I Danh mục ngành nghề tính thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ % trên doanh thu đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh ban hành kèm theo Thông tư 40/2021/TT-BTC”.
“Đối với việc, bán hàng qua các sàn thương mại điện tử, thì nhà quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử sẽ có trách nhiệm khai và nộp thuế thay cho người bán (cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh). Trường hợp hộ/cá nhân có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số không thuộc diện khấu trừ thuế, nộp thuế thay thì có nghĩa vụ ký thuế, khai thuế và nộp thuế trực tiếp” – Luật sư Dũng thông tin.
Chuyển đổi mô hình, áp dụng công nghệ để cứu chợ
Sở Công thương TP. Hồ Chí Minh cho biết, thành phố đang hướng tới chuyển đổi mô hình hoạt động của chợ truyền thống, nâng cao khả năng cạnh tranh thông qua việc áp dụng công nghệ, số hóa và tổ chức lại mạng lưới theo hướng hiện đại hóa.
Một loạt giải pháp đang được triển khai như: tổ chức các chương trình khuyến mãi, truyền thông quảng bá chợ, khuyến khích các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, giao hàng tận nơi, bán hàng trực tuyến và livestream tại chợ.
Đồng thời, các tổ chức quản lý chợ sẽ tăng cường kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc thực phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và an ninh trật tự. Những tiểu thương vi phạm nhiều lần sẽ bị xử phạt nặng hoặc đình chỉ kinh doanh.
Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh cũng yêu cầu các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền đến tiểu thương các quy định về kinh doanh và vệ sinh an toàn thực phẩm, niêm yết giá công khai để xây dựng lại niềm tin người tiêu dùng vào chợ truyền thống.
Khẳng định chợ truyền thống vẫn là kênh phân phối chủ lực trong tiêu dùng hàng ngày của người dân, đại diện Sở Công Thương cho biết, TP. Hồ Chí Minh đang phối hợp với Trường Đại học Kinh tế - Luật xây dựng “Đề án Phát triển hệ thống chợ thích ứng với dịch bệnh và chuyển đổi số”.
Đề án này đánh giá toàn diện thực trạng hệ thống chợ hiện nay và đề xuất các mô hình hoạt động mới, linh hoạt, số hóa, văn minh, có khả năng thích nghi với tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, đồng thời góp phần thu hút khách du lịch, bảo tồn văn hóa chợ truyền thống.
Ngoài ra, TP. Hồ Chí Minh cũng đang triển khai các đề án song song như “Chợ trực tuyến”, “Chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm”, “Truy xuất nguồn gốc thịt, trứng, gia cầm” và “Chuỗi thực phẩm an toàn” nhằm đưa chợ dân sinh vào một hệ sinh thái thương mại có kiểm soát, minh bạch và bền vững hơn…
Hoàng Bách
