Theo GS.TS Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh, tái cơ cấu nền kinh tế và tận dụng tối đa các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng "hai con số" trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045. Việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước.
Tuy nhiên, con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, khoa học - công nghệ và năng lực nội tại của DN. Đồng thời, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh - bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.
GS.TS Trần Thị Vân Hoa, ĐH Kinh tế quốc dân dẫn số liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB) phân tích: Ngưỡng thu nhập cao hiện tại là 14.006 USD. Giả định lạm phát toàn cầu trung bình 3%/năm, thì ngưỡng thu nhập cao dự kiến cho năm 2045 là 26.835 USD. Với tốc độ tăng trưởng dân số của Việt Nam dự kiến là 0,7% hàng năm, tốc độ tăng trưởng GDP cần thiết là 9,5%/năm
Giáo sư Hoa dự báo 3 kịch bản tăng trưởng, hướng tới mục tiêu Việt Nam vào nhóm thu nhập cao năm 2045. Kịch bản A và B đặt ra mục tiêu tăng trưởng ở mức khá, thì khả năng bứt phá còn hạn chế. Cả hai phương án này dù dễ thực hiện hơn, song có nguy cơ khiến Việt Nam rơi vào "bẫy thu nhập trung bình", khi GDP/người đến năm 2045 chỉ dừng ở mức 18.000–25.000 USD, chưa đủ để trở thành quốc gia phát triển.
Bà Hoa khuyến nghị kịch bản C, với mục tiêu đầy tham vọng, tăng trưởng GDP đạt 11–12%/năm trong giai đoạn 2025–2035, đưa thu nhập bình quân đầu người lên 28.370 USD vào năm 2045. Theo GS.TS Trần Thị Vân Hoa, đây là kịch bản khả thi nếu Việt Nam dám thực hiện cải cách thể chế quyết liệt, đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng chiến lược, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chủ động ứng dụng công nghệ cao.
PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học- Đại học Kinh tế Quốc dân bày tỏ đồng tình với việc tái cơ cấu chi ngân sách theo hướng tinh gọn bộ máy, đồng thời tìm kiếm nguồn thu bền vững...Vị chuyên gia khuyến nghị chính sách tiền tệ bảo đảm chủ động trong điều tiết kinh tế vĩ mô đi đôi với tạo tâm lý ổn định trong giới đầu tư, hạn chế nguồn vốn trong nền kinh tế "chảy" vào các thị trường tài sản thay vì sản xuất – kinh doanh dài hạn.
Trao đổi về chính sách tài khóa, PGS. TS Phạm Thế Anh cho rằng, cần giảm thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp để kích thích đầu tư – tiêu dùng, song song với đó là mở rộng cơ sở thu từ thuế tài sản, từ đó bảo đảm ngân sách không bị hụt thu. Bên cạnh đó, thoái vốn khỏi các doanh nghiệp Nhà nước và khuyến khích mô hình hợp tác công – tư (PPP) một cách phù hợp cũng là giải pháp được nhấn mạnh để tăng tính hiệu quả sử dụng vốn công.
Một điểm then chốt khác là yêu cầu nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, cần có cơ chế giám sát và cập nhật chính sách linh hoạt hơn. "Chúng ta có nhiều chủ trương đúng, nhưng thiếu cơ chế phản hồi chính sách kịp thời từ thực tiễn doanh nghiệp, người dân," ông Phạm Thế Anh góp ý.
PGS.TS Vũ Sỹ Cường thẳng thắn cho rằng: Thực trạng chính sách hiện nay, với nhận định rằng các ưu đãi thuế cho DN nhỏ và vừa vẫn còn chưa sát với thực tế. Chúng ta kỳ vọng giảm thuế thu nhập doanh nghiệp nhỏ và vừa xuống, nhưng thực chất phần lớn doanh nghiệp vẫn đang chịu thuế suất như cũ, vẫn còn khoảng cách giữa kỳ vọng chính sách và thực thi.
Đặc biệt, PGS TS Cường cảnh báo về rủi ro của hệ thống bảo hiểm xã hội trong bối cảnh dân số già hóa nhanh chóng.
PGS. TS Vũ Sỹ Cường chỉ rõ thực trạng trong lĩnh vực khoa học công nghệ là nhiều chính sách hỗ trợ đã được ban hành, nhưng việc triển khai còn gặp nhiều rào cản, từ thủ tục đến năng lực thực thi. Ông đề xuất cần phân bổ ngân sách phù hợp hơn cho nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời khuyến khích khu vực tư nhân cùng tham gia để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã đề cập đến mối quan hệ giữa vai trò Nhà nước và phát triển kinh tế tư nhân. Theo ông Nguyễn Hồng Sơn đồng tình với tư duy điều hành cần chuyển từ "quản lý" sang "kiến tạo" để khuyến khích khu vực tư nhân phát triển.
"Tăng trưởng kinh tế chỉ đạt được khi các giải pháp được thực thi thực chất. Cần chuyển từ tư duy chính sách trên lý thuyết sang hành động có giám sát và kiểm tra nghiêm túc," ông Sơn nói.
Ông Nguyễn Hồng Sơn cho rằng, Việt Nam nên nghiên cứu kỹ lưỡng các mô hình quản trị tiên tiến từ các quốc gia phát triển để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Trong đó, cần đặc biệt quan tâm đến các mô hình đo lường rủi ro tài chính, chính sách đối phó với khủng hoảng, và đặc biệt là sự phối hợp chính sách giữa các bộ, ngành để không "vênh nhau" trong quá trình điều hành.
"Vai trò phối hợp giữa các bên – Nhà nước, doanh nghiệp, học viện và tổ chức xã hội – được khẳng định là yếu tố quyết định để đảm bảo các giải pháp được triển khai hiệu quả, liên tục và đồng bộ. Thực tế, thời gian qua, Đảng và Chính phủ đã có các Nghị quyết, chỉ đạo liên quan đến chính sách tài khóa, tiền tệ cũng như nhấn mạnh yêu cầu hiệu quả chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững", đại diện Ban Chính sách, chiến lược Trung ương nói.
PV (t/h)
