Cổ phần hóa 432 DNNN: Quyết liệt cán đích

TS. Cao Sỹ Kiêm: "Năm 2015, việc CPH DNNN sẽ gặp nhiều thách thức, song có thể thực hiện được khi có giải pháp phù hợp. Đặc biệt là việc thực hiện thoái vốn nhà nước hiệu quả cùng với sự vào cuộc quyết liệt của chính DN CPH thì mục tiêu hoàn thành CPH 432 DNNN trong giai đoạn 2014 - 2015 của Chính phủ là khả thi”.

TS. Cao Sỹ Kiêm

Kế hoạch đặt ra trong 2 năm 2014 - 2015, phải CPH 432 DNNN, đến nay đã hơn một nửa chặng đường thực hiện, mới chỉ CPH được 158 DN, ông đánh giá ra sao về việc này?

Sau khi tổng kết 10 năm sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN (2001 - 2010), các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án sắp xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2011 - 2015 xác định rõ, các DN duy trì 100% sở hữu nhà nước và DN phải CPH với lộ trình cụ thể theo năm, trong đó có phân ra những DNNN nắm giữ trên 75%, từ 65% - 75%, từ trên 50% đến dưới 65% vốn điều lệ, hoặc không nắm giữ cổ phần, DN thoái vốn, giao, bán, giải thể, phá sản.

Tại Hội nghị Triển khai nhiệm vụ tái cơ cấu DNNN vào tháng 2/2014, mục tiêu CPH 432 DN trong 2 năm 2014 - 2015 tiếp tục được khẳng định. Năm 2014 khép lại với con số 143 DN đã CPH. So với mức trung bình của 3 năm trước đó, con số này đã vượt gấp 3 - 4 lần. CPH 2014 đã để lại ấn tượng sâu sắc, khi gắn với một loạt "ông lớn”: Vietnam Airlines, Vinatex, Vocarimex, Cảng Hải Phòng, Viglacera, Đạm Cà Mau... Điều đó cho thấy, Chính phủ đang thực hiện cam kết, những ngành nghề lĩnh vực không cần nắm giữ thì sẽ chuyển giao cho tư nhân. Đã có những đợt phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) thành công ngoài mong đợi như Vietnam Airlines, ngay đợt IPO đầu tiên, giá khởi điểm là 22.000 đồng/cổ thì giá đặt mua đã chạm tới con số 33.000đồng/cổ. Đây là mơ ước cho nhiều DN thất bại IPO trước đó, bị ế ẩm, giá mua chỉ bằng mệnh giá công bố. Dự kiến năm 2015, sẽ là những đợt CPH, IPO nhưng mặt hàng lớn như Vinalines, HUD, Sông Đà, Tổng công ty Xi măng...

Như vậy, căn cứ vào mục tiêu đề ra năm 2014 và kết quả làm được thì tôi cho rằng công cuộc CPH đã có những kết quả đáng ghi nhận, ngoài việc sắp xếp thì thể chế, pháp lý đã có sự phối hợp hiệu quả khi chúng ta sửa một loạt luật cho phù hợp (Luật Cổ phẩn, Luật DN, Luật Đầu tư…), tất cả giúp cho việc sắp xếp, tái cơ cấu DN được tạo điều kiện thuận lợi hơn. Tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận, quá trình tiến hành CPH vẫn còn chậm trễ.

Theo ông, nguyên nhân của sự chậm trễ này là gì?

Cùng với những nguyên nhân khách quan từ thị trường, bản thân cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện pháp luật về CPH, thoái vốn nhà nước còn nhiều bất cập. Việc xác định giá trị DN vẫn gặp khó khăn, nhất là giá trị thương hiệu, giá trị lợi thế, quyền thuê đất. Việc lựa chọn nhà đầu tư chiến lược còn nhiều vướng mắc.

Tiêu chí và cách thức thực hiện bảo toàn và phát triển vốn nhà nước thiếu linh hoạt, chưa thực sự phù hợp với cơ chế thị trường, định giá DN và xác định giá khởi điểm trong bán cổ phần nhà nước chưa hợp lý, phần lớn các trường hợp đều đặt giá quá cao so với giá thị trường kỳ vọng. Hậu quả là, tỷ lệ cổ phần trúng giá đạt thấp, có DN không bán được cổ phần, phải tổ chức lại hoặc tạm dừng bán cổ phần lần đầu ra bên ngoài.

Quy định về thoái vốn đầu tư ngoài ngành chưa bao quát được thực tiễn đa dạng của các loại vốn cần thoái, mới chỉ điều chỉnh việc thoái vốn dưới hình thức cổ phần, vốn góp, mà chưa tính đến các hình thức khác như bán tài sản, chuyển nhượng dự án, chuyển nhượng quyền sử dụng đất...

Những yếu kém trong tổ chức thực hiện chậm được khắc phục. Việc xây dựng, thẩm định, phê duyệt phương án CPH, tái cơ cấu, thoái vốn nhà nước của nhiều DN chưa bảo đảm tiến độ. Nhiều cơ quan, tổ chức và DN chưa tích cực, quyết liệt triển khai kế hoạch. Các hành vi cản trở, làm chậm tiến độ CPH chưa bị xử lý triệt để...

Mặc dù đã tăng tốc khá nhanh trong năm 2014, nhưng tiến độ CPH vẫn đang chậm chạp?

Hiệu quả hoạt động của DNNN cũng là yếu tố ảnh hưởng lớn đến tốc độ CPH. Trong giai đoạn vừa qua, DN CPH không còn tạo được sức hút cao với các nhà đầu tư. Ngoài lý do hạn chế về khả năng tài chính, nhiều nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư nước ngoài không nhận thấy cơ hội sinh lời rõ ràng từ DNNN.

Thậm chí, nhiều nhà đầu tư nước ngoài thông qua các tổ chức quốc tế và các diễn đàn, hiệp hội ở Mỹ, châu Âu muốn tham dự quá trình CPH trong nước nhưng thông tin không có. Điều này liên quan tới việc DN trong nước khi tiến hành CPH công bố thông tin ra sao để họ tiếp cận chậm. Nhiều khi có thông tin, số liệu nhưng lại không công bố công khai minh bạch. Rõ ràng, cơ hội thì có nhưng hấp dẫn được đối tác hay không phải do người bán tạo ra. IPO các DN thuộc ngành nghề lớn mà người ta chưa tới hợp tác vì mình chưa thực sự minh bạch và mở lòng.

Những biện pháp nào sẽ thúc đẩy CPH nhanh và hiệu quả, thưa ông?

Theo tôi, việc CPH DNNN giai đoạn tới sẽ có nhiều kết quả khả quan, với sự quyết tâm và đồng thuận của hệ thống chính trị, DN và công luận, cùng những giải pháp đột phá về thể chế. Thời gian gần đây, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có sự chỉ đạo tích cực, quyết liệt và cụ thể; các bộ, ngành, địa phương và DN nhiều lần thể hiện nỗ lực tiến hành tái cơ cấu, CPH DNNN.

Một trong những cơ sở để đẩy nhanh quá trình CPH đó là cách thức tổ chức. Hiện đã có chủ trương, theo đó, những DN có điều kiện thì thực hiện IPO theo quy định; những DN chưa có điều kiện IPO ngay, thì chuyển thành công ty cổ phần với các cổ đông là Nhà nước, Tổng công ty Đầu tư Kinh doanh vốn nhà nước, tổ chức công đoàn, người lao động, cổ đông chiến lược (nếu có) hoặc các cổ đông tự nguyện khác. Tùy điều kiện cụ thể ở mỗi DN loại này, Nhà nước có thể giữ cổ phần tuyệt đối lớn.

Cần nâng cao nhận thức của những người, DN tiến hành CPH để chủ động thực hiện đồng đều, quyết liệt, triệt để công cuộc CPH. Cần có những người đứng đầu đủ tầm để làm.

Phải thường xuyên, sát sao việc kiểm tra, giám sát, đôn đốc về việc thực hiện CPH giữa đơn vị, ngành, địa phương. Việc tháo vốn nhà nước cần xác định đúng, rõ, phải cụ thể tiến hành CPH anh nào được thoái và bao nhiêu không thể đánh đồng, hòa làng như nhau…

Trân trọng cảm ơn ông!

Hoan Nguyễn (Thực hiện)