Chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp Việt Nam - ngành hiện đóng góp từ 12 đến 14% vào GDP, và có hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản đang vượt qua nhiều rào cản để tiến tới cán mốc ít nhất là 65 tỷ USD trong năm 2025.
Chuyển đổi số là điều kiện sống còn để hợp tác xã (HTX) phát triển bền vững. Mục tiêu đến năm 2030 là 100% hợp tác xã có hồ sơ điện tử, 70% sử dụng nền tảng số và 80% sản phẩm được gắn mã QR truy xuất nguồn gốc.
Theo Cục Chuyển đổi số, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hợp tác xã nông nghiệp chiếm gần 70% tổng số HTX cả nước, thu hút hàng triệu hộ nông dân tham gia. Từ năm 2018, khoảng 2.000 hợp tác xã đã áp dụng công nghệ số ở các mức độ khác nhau, từ quản lý sổ sách kế toán, truy xuất nguồn gốc đến bán hàng qua sàn thương mại điện tử.
Bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam khẳng định: “Chuyển đổi số đang mở ra hướng phát triển bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp, lĩnh vực gắn liền với sinh kế của hàng chục triệu nông dân”. Bà cho biết, ngành nông nghiệp đóng góp 12-14% GDP, với kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản hướng tới 65 tỷ USD năm 2025. Để đạt được điều đó, khu vực kinh tế hợp tác - đặc biệt là các HTX nông nghiệp cần chủ động ứng dụng công nghệ số trong mọi khâu từ sản xuất, quản lý, truy xuất nguồn gốc, đến kết nối thị trường".
Tuy nhiên, theo khảo sát của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, mức độ chuyển đổi số của các HTX chỉ đạt 32%: 13,6% hoàn tất, 50% đang triển khai, 36,4% chưa bắt đầu. Các thách thức lớn bao gồm tài chính hạn chế, hạ tầng công nghệ yếu kém ở vùng sâu vùng xa, thiếu nhân lực số (chỉ 15% cán bộ HTX sử dụng thành thạo máy tính), cùng tâm lý e ngại thay đổi và hiểu sai bản chất chuyển đổi số.
Nhiều nông dân, thành viên HTX còn quen với phương pháp canh tác truyền thống và e ngại áp dụng công nghệ mới, cũng như hiếu niềm tin vào hiệu quả của công nghệ số.
Mặc dù vậy, nếu được hỗ trợ đồng bộ và định hướng đúng đắn, chuyển đổi số sẽ trở thành cú hích mạnh mẽ giúp HTX nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và góp phần thúc đẩy mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, tuần hoàn và phát thải thấp.
TS. Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), khẳng định: Chuyển đổi số trong lĩnh vực kinh tế hợp tác không chỉ là việc số hóa quy trình, mà còn là quá trình tái cấu trúc mô hình quản trị và vận hành HTX theo hướng dữ liệu hóa. Chuyển đổi số chính là nền tảng giúp khu vực HTX tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, giảm sự phụ thuộc vào trung gian và tăng tính chủ động trong điều hành sản xuất - kinh doanh”.
Để đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực kinh tế tập thể, HTX, bà Cao Xuân Thu Vân đề xuất bốn giải pháp trọng tâm:
"Thứ nhất, tăng cường công tác truyền thông, đào tạo cho hợp tác xã nông nghiệp, thành viên HTX nông nghiệp nâng cao nhận thức về chuyển đổi số. Cụ thể là tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo chuyển đổi số trong nông nghiệp. Chia sẻ các mô hình chuyển đổi số đã thành công.
Thứ hai là các HTX nông nghiệp cần được hỗ trợ, tiếp cận nguồn vốn dài hạn để nâng cấp thiết bị thông tin, số hóa dữ liệu…
Thứ ba, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đóng vai trò là trung tâm điều phối hệ sinh thái hợp tác xã số, kết nối, đào tạo và hỗ trợ cho HTX ứng dụng công nghệ. Từ đó, tạo ra môi trường HTX số đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
Thứ tư, trong ban hành chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, Chính phủ nên dành một chương trình hỗ trợ cho khu vực kinh tế tập thể, HTX ".
PV
