Sau 2 năm triển khai, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp đạt kết quả vượt xa kỳ vọng. Tính đến cuối vụ Hè - Thu 2025, diện tích đã đạt 354.839 ha, vượt 197% so với mục tiêu. Nông dân tham gia mô hình giảm chi phí 1,7 - 4,9 triệu đồng/ha; tiết kiệm 50 - 65% lượng giống, giảm 31,3% phân đạm, cắt 1 - 3 lần phun thuốc và 2 - 3 lần rút nước tưới. Năng suất tăng trung bình 3,2 - 22,1% so với canh tác truyền thống. Riêng vụ Đông - Xuân, mức giảm phát thải đạt 3,7 tấn tCO₂e/ha/vụ.
Theo VIETRISA, muốn mở rộng diện tích phải tăng liên kết; muốn giảm phát thải phải chuẩn hóa quy trình; muốn nông dân hưởng lợi thì doanh nghiệp phải là hạt nhân. Đề án là cuộc chơi của “trách nhiệm - tiêu chuẩn - liên kết chuỗi”.
Khí carbon giảm, lợi nhuận tăng
Kết quả từ Dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo (TRVC) cho thấy hiệu quả rõ rệt khi doanh nghiệp gắn kết nông dân theo quy trình kỹ thuật thống nhất. Sau hai vụ Hè - Thu 2024 và Đông - Xuân 2025, 10 doanh nghiệp áp dụng quy trình 145/QĐ-TT-CLT trên 40.184 ha, giúp giảm 156.416 tCO₂e, đạt tỉ suất lợi nhuận trung bình 59,06% cho nông hộ.
8 doanh nghiệp đầu tiên đã được cấp chứng nhận “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho hơn 70.000 tấn gạo – tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu. Angimex Kitoku khẳng định tham gia TRVC giúp tiếp cận nguồn tín dụng xanh từ ngân hàng MUFG (Nhật Bản), mở hướng tiếp cận tài chính khí hậu.
TS. Trần Thu Hà, Giám đốc Dự án TRVC, nhận định đây là “mô hình lõi” của Đề án 1 triệu ha, cung cấp bằng chứng khoa học, thực tiễn để mở rộng diện tích và hình thành tín chỉ carbon cho ngành hàng. 
Chuẩn hóa quy trình, mở rộng liên kết
Các chuyên gia thống nhất, cần áp dụng ngay các tiến bộ kỹ thuật đã ban hành, giảm giống - giảm phân - giảm phát thải, lấy sức khỏe đất làm nền tảng. Doanh nghiệp phải chủ động liên kết với hợp tác xã, nông dân; sản xuất theo quy trình giảm phát thải kết hợp hỗ trợ kỹ thuật theo dõi MRV để đảm bảo độ tin cậy.
Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, kêu gọi hành động thống nhất từ doanh nghiệp, địa phương tới HTX và nông dân. Tổ chức SNV được đề nghị làm việc với nhà tài trợ để mở rộng vùng dự án sang Cần Thơ, Vĩnh Long, Cà Mau.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cam kết đồng hành trên ba trụ cột: giám sát quy trình MRV; xây dựng mô hình liên kết doanh nghiệp - nông dân; hỗ trợ áp dụng công nghệ, số hóa và từng bước hình thành tín chỉ carbon.
“Thời điểm hiện tại, thị trường, kỹ thuật, chính sách và quyết tâm đều đã sẵn sàng. Nếu từng đơn vị trở thành một mắt xích mạnh, chúng ta không chỉ cán đích 1 triệu ha vào năm 2030, mà còn mở ra giá trị mới cho hạt gạo Việt Nam trong thời đại kinh tế xanh”, ông Mạnh nhấn mạnh.
Hậu Thạch((t/h)
