Các HTX nông nghiệp ngày càng khẳng định vai trò nòng cốt trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Năm 2025 ghi nhận sự phát triển mạnh của các mô hình HTX kiểu mới, nhất là liên kết chuỗi giá trị (sản xuất lúa giống, rau an toàn ở Hưng Yên; trồng mắc-ca ở Điện Biên), ứng dụng công nghệ cao, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ gắn với Chương trình OCOP.
Nhiều HTX chủ động liên kết với doanh nghiệp, bảo đảm đầu ra cho nông sản; một số HTX đủ năng lực xuất khẩu trực tiếp, không còn phụ thuộc vào thương lái. Tuy nhiên, HTX nông nghiệp vẫn đối mặt nhiều khó khăn: thị trường tiêu thụ thiếu ổn định, giá cả biến động; năng lực chế biến, bảo quản, xây dựng thương hiệu còn yếu; liên kết với doanh nghiệp chưa bền vững; cùng với tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu, thiên tai và dịch bệnh. Do đó, bên cạnh việc nhân rộng mô hình liên kết chuỗi giá trị, cần tập trung đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và tham gia chuỗi giá trị bền vững nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp.
Về HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, môi trường, các HTX phi nông nghiệp nhìn chung hoạt động ở mức ổn định nhưng tăng trưởng chậm. HTX dịch vụ môi trường hoạt động ổn định nhờ hợp đồng dài hạn với chính quyền, song lợi nhuận thấp do tính chất dịch vụ công ích. Nhìn chung, nhóm HTX này quy mô nhỏ, sức cạnh tranh yếu, đóng góp còn khiêm tốn vào GRDP địa phương. Để phát triển, cần hỗ trợ đổi mới công nghệ, nâng cao tay nghề, tăng cường liên kết giữa các HTX và hợp tác với doanh nghiệp lớn nhằm tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị các ngành công nghiệp và xây dựng.
Về HTX thương mại - dịch vụ: Sau giai đoạn trầm lắng do đại dịch, năm 2025, các HTX thương mại dịch vụ đã khởi sắc hơn nhờ sức mua thị trường nội địa hồi phục. Nhiều HTX bán lẻ, dịch vụ tiêu dùng linh hoạt thay đổi phương thức kinh doanh, kết hợp mở cửa hàng truyền thống với bán hàng trực tuyến, tận dụng các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội để tiếp cận khách hàng. Một số HTX thương mại đã chủ động liên kết với HTX nông nghiệp để tạo nguồn hàng ổn định, hình thành chuỗi cung ứng từ sản xuất đến phân phối. Đặc biệt, Liên hiệp HTX Thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) tiếp tục giữ vai trò đầu tàu trong lĩnh vực phân phối bán lẻ, với mạng lưới siêu thị Co.opmart và Co.opXtra trải rộng khắp cả nước. Saigon Co.op không chỉ giúp tiêu thụ sản phẩm cho hàng trăm HTX và hộ nông dân, mà còn chiếm thị phần đáng kể trong bán lẻ, góp phần bình ổn giá cả thị trường và thực hiện hiệu quả cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Tuy nhiên, nhìn chung quy mô HTX thương mại còn nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế so với doanh nghiệp bán lẻ lớn; nhiều HTX gặp khó khăn trong xây dựng thương hiệu và mở rộng chuỗi cửa hàng.
Về HTX giao thông vận tải là một trong những nhóm ngành gặp nhiều khó khăn nhất hiện nay. Các HTX vận tải (vận tải hành khách, taxi, vận tải hàng hóa) phải cạnh tranh gay gắt với các doanh nghiệp tư nhân và công ty công nghệ vận tải (như Grab, Be, Gojek…) ngay trên “sân nhà”. Xu hướng sử dụng dịch vụ đặt xe qua ứng dụng di động làm cho mô hình HTX taxi truyền thống gặp nhiều bất lợi. Thêm vào đó, số lượng phương tiện cá nhân tăng nhanh ở các đô thị khiến dịch vụ vận tải hành khách công cộng của HTX giảm thị phần. Trong vận tải hàng hóa, các HTX nhỏ lẻ khó cạnh tranh về giá cước, chất lượng dịch vụ so với doanh nghiệp logistics lớn. Việc tuân thủ các quy định ngày càng chặt chẽ về điều kiện kinh doanh vận tải (ví dụ: tiêu chuẩn khí thải, an toàn) cũng gây áp lực lên chi phí của HTX vận tải. Để tồn tại, các HTX vận tải buộc phải đổi mới phương thức hoạt động, ứng dụng công nghệ trong quản lý xe và điều hành chuyến, hoặc chuyển hướng sang những thị trường ngách (như vận tải nông sản vùng nông thôn, miền núi).
Về quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), hiện cả nước có hơn 1.200 QTDND (một loại hình HTX tín dụng) hoạt động rộng khắp các tỉnh, thành, đóng vai trò kênh dẫn vốn quan trọng cho hàng triệu thành viên là hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ ở khu vực nông thôn. Các QTDND giúp huy động nguồn vốn tại chỗ và cho vay ưu đãi phục vụ sản xuất nông nghiệp, góp phần đẩy lùi tín dụng đen ở nông thôn. Năm 2025, mặc dù mặt bằng lãi suất có biến động, hệ thống QTDND vẫn duy trì hoạt động ổn định, nhiều quỹ hoạt động hiệu quả, bảo toàn vốn và mở rộng quy mô.
Minh Anh
