Cơ hội và thách thức
Công nghệ số, không chỉ làm thay đổi cách thức kinh doanh, mà còn định hình lại toàn bộ chuỗi giá trị trong doanh nghiệp.
Với sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), và nền tảng số, các doanh nhân giờ đây có thể tiếp cận khách hàng dễ dàng hơn, tối ưu hóa quy trình sản xuất, tự động hóa vận hành và đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác hơn bao giờ hết.
Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm với thách thức. Trong kỷ nguyên số, sự thay đổi diễn ra với tốc độ chóng mặt. Một mô hình kinh doanh thành công hôm nay, có thể trở nên lỗi thời chỉ trong vài tháng, nếu không được cập nhật, cải tiến. Những doanh nhân không theo kịp xu hướng, có nguy cơ bị đào thải, dù họ từng là người dẫn đầu trong lĩnh vực của mình.
Hơn nữa, chuyển đổi số không đơn thuần là việc đầu tư công nghệ. Đó là một cuộc “đại phẫu” toàn diện về tư duy, chiến lược, cấu trúc tổ chức và cả văn hóa doanh nghiệp. Nó đòi hỏi, các doanh nhân phải có tầm nhìn xa, dũng cảm thay đổi và kiên trì trong hành trình chuyển đổi - điều không phải ai cũng sẵn sàng đối mặt.
Mặc dù tiềm năng và khát vọng là rất lớn, nhưng để doanh nhân Việt Nam thực sự vươn xa trong kỷ nguyên số, vẫn còn không ít rào cản và bài toán cần lời giải. Có thể nêu ra đây những rào cản chủ yếu.
Thiếu nhân lực chất lượng cao: Nhiều doanh nghiệp gặp khó trong việc tuyển dụng và giữ chân đội ngũ nhân sự có năng lực công nghệ, nhất là ở các lĩnh vực như AI, phân tích dữ liệu, an ninh mạng…
Thiếu vốn và hỗ trợ công nghệ: Với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), chi phí đầu tư cho chuyển đổi số là gánh nặng lớn. Họ cần các chính sách hỗ trợ về tài chính, đào tạo, và tiếp cận hạ tầng số từ Nhà nước và các tổ chức hỗ trợ.
Tư duy đổi mới còn chậm: Không ít doanh nghiệp vẫn ngại thay đổi, quản lý theo cách cũ, thiếu tính minh bạch và chậm ứng dụng công nghệ, điều đó dẫn đến việc mất cơ hội trong cạnh tranh.
Rủi ro từ an ninh mạng: Khi hoạt động chủ yếu trên môi trường số, doanh nghiệp đối mặt với các nguy cơ về lộ lọt dữ liệu, tấn công mạng và mất uy tín, nếu không có chiến lược bảo mật hiệu quả.
Trong bối cảnh thế giới đang toàn cầu hóa và số hóa mạnh mẽ, để khẳng định vị thế, doanh nhân Việt Nam cần hội tụ đủ những yếu tố cốt lõi sau.
Tư duy toàn cầu - hành động địa phương: Phải có tầm nhìn quốc tế, hiểu xu hướng thế giới nhưng cũng phải thấu hiểu bản sắc, nhu cầu người tiêu dùng trong nước.
Lãnh đạo dựa trên dữ liệu và sáng tạo: Thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm, cần ứng dụng phân tích dữ liệu để ra quyết định chính xác và nhanh nhạy hơn.
Linh hoạt, nhanh nhạy và sẵn sàng học hỏi: Công nghệ thay đổi nhanh, người làm kinh doanh cần học liên tục để thích nghi.
Kết nối và hợp tác: Trong nền kinh tế số, không ai có thể đi một mình. Hợp tác - kể cả với đối thủ, để cùng tạo giá trị mới là xu hướng tất yếu.
Để hỗ trợ họ, cần có một hệ sinh thái thuận lợi, với chính sách thông thoáng, hạ tầng công nghệ hiện đại, và đặc biệt là một môi trường khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp.
Do đó, vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ doanh nhân thời đại công nghệ số - là đặc biệt quan trọng. 
Vai trò của Nhà nước
Theo các chuyên gia, để hỗ trợ doanh nhân trong thời đại công nghệ số, cần lưu ý 6 vấn đề sau.
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và khung pháp lý cho kinh tế số: Một trong những vai trò quan trọng nhất của Nhà nước trong thời đại số là xây dựng hệ thống pháp lý linh hoạt, minh bạch, kịp thời với sự phát triển nhanh chóng của các mô hình kinh doanh mới.
Thứ hai, hỗ trợ tài chính, thuế và vốn cho doanh nghiệp số và startup công nghệ: Doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D); ứng dụng công nghệ số cần được hưởng các chính sách miễn, giảm thuế hợp lý.
Việc gia hạn thuế, miễn thuế trong thời gian đầu hoạt động đối với doanh nghiệp công nghệ cao, sẽ khuyến khích nhiều doanh nhân bước vào lĩnh vực mới. Chính phủ cũng nên kết nối hệ sinh thái tài chính - đầu tư giữa các doanh nghiệp tư nhân, ngân hàng và các tổ chức quốc tế, để tạo điều kiện gọi vốn tốt hơn cho doanh nhân Việt.
Thứ ba, phát triển hạ tầng số hiện đại - nền tảng để doanh nghiệp bứt phá: Hạ tầng công nghệ là “xương sống” của chuyển đổi số. Doanh nghiệp chỉ có thể vận hành hiệu quả, nếu được hoạt động trên nền hạ tầng công nghệ đồng bộ, an toàn và chi phí hợp lý.
Nhà nước cần đẩy nhanh việc triển khai mạng 5G, xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia, nền tảng đám mây dùng chung, kho dữ liệu mở… Đây là những tài nguyên quan trọng, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, tăng tốc phát triển, đặc biệt là với các startup và SMEs.
Thứ tư, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực số: Nguồn nhân lực là yếu tố then chốt, quyết định khả năng chuyển đổi số của doanh nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều doanh nhân đang gặp khó trong việc tuyển dụng nhân sự công nghệ chất lượng cao.
Nhà nước cần định hướng các trường đại học, cao đẳng tập trung đào tạo chuyên sâu về AI, khoa học dữ liệu, phân tích kinh doanh, an ninh mạng…; đồng thời, khuyến khích mô hình “doanh nghiệp đồng hành với trường học” để đảm bảo đầu ra phù hợp với nhu cầu thực tế; cần có các chương trình đào tạo, hội thảo thường xuyên cho doanh nhân về chuyển đổi số, tư duy dữ liệu, quản trị theo mô hình hiện đại.
Đó là cách để Nhà nước trang bị tư duy mới cho đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp, giúp họ sẵn sàng dẫn dắt doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh số.
Thứ năm, xúc tiến thương mại - kết nối doanh nghiệp số với thị trường quốc tế: Trong thời đại hội nhập sâu rộng, việc đưa doanh nghiệp Việt ra thị trường quốc tế - đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, là nhiệm vụ cấp thiết.
Nhà nước cần tiếp tục đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại số (DEPA, CPTPP, RCEP…) tạo điều kiện cho doanh nghiệp số tiếp cận thị trường toàn cầu; đồng thời, tăng cường ngoại giao kinh tế số, hỗ trợ doanh nghiệp quảng bá thương hiệu, tiếp cận khách hàng và nhà đầu tư nước ngoài.
Vai trò kết nối giữa doanh nghiệp với viện nghiên cứu, đại học và các đối tác công nghệ nước ngoài - là rất quan trọng. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo mở (open innovation) để doanh nhân có thể tiếp cận tri thức mới, rút ngắn khoảng cách công nghệ.
Thứ sáu, Nhà nước kiến tạo - đồng hành. Khác với vai trò “quản lý - kiểm soát” trong nền kinh tế truyền thống, trong nền kinh tế số, Nhà nước cần trở thành “người bạn đồng hành thông minh”:
Không làm thay doanh nghiệp, không can thiệp sâu vào thị trường, nhưng phải tạo điều kiện, dẫn dắt và hỗ trợ đúng lúc, đúng chỗ;
Tư duy chính sách cần chuyển dịch từ “xin - cho” sang “trao quyền - đồng kiến tạo”; từ “quản lý hành chính” sang “phục vụ và hỗ trợ doanh nghiệp”; từ “phản ứng bị động” sang “đi trước, dẫn dắt xu hướng công nghệ”.
Anh Minh
