Trong những năm qua, vùng đã đạt nhiều thành tựu ấn tượng, đặc biệt là Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, việc phát triển công nghiệp, đặc biệt các ngành sử dụng lao động trình độ thấp, đang tiến tới ngưỡng giới hạn. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang công nghiệp công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn và chất xám cao vẫn diễn ra chậm, hạn chế khả năng cạnh tranh của toàn vùng.

Đông Nam Bộ không chỉ là vùng kinh tế trọng điểm của cả nước mà còn là hình mẫu của quá trình đổi mới và hội nhập, với “đầu tàu” là Thành phố Hồ Chí Minh.
Đông Nam Bộ không chỉ là vùng kinh tế trọng điểm của cả nước mà còn là hình mẫu của quá trình đổi mới và hội nhập, với “đầu tàu” là Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo Tiến sĩ Trần Hải Hà, Học viện Cán bộ TP.HCM, nguyên nhân chủ yếu là sự liên kết giữa các địa phương chưa thực sự hiệu quả. Mỗi tỉnh, thành phố trong vùng có thế mạnh riêng, nhưng hợp tác chưa đồng bộ, các chuỗi giá trị và năng lực cạnh tranh sản phẩm chưa được nâng cao. Đông Nam Bộ sở hữu các khu công nghiệp lớn, cảng biển quốc tế, trung tâm tài chính, đóng vai trò quan trọng trong hội nhập kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, ô nhiễm môi trường, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, cạnh tranh trong nước và khu vực, cũng như tác động biến đổi khí hậu là những thách thức đáng kể.

Để tạo động lực tăng trưởng bền vững, vùng cần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành, nâng cao năng suất lao động, phát triển công nghệ cao, sản xuất sạch và các ngành dịch vụ mũi nhọn. Liên kết giữa các địa phương phải trở thành nền tảng để khai thác tối đa tiềm lực chung, từ kinh tế, giáo dục, y tế đến văn hóa và môi trường.

Khu Công nghiệp Bàu Bàng, Thành phố Hồ Chí Minh.
Khu công nghiệp Bàu Bàng, Thành phố Hồ Chí Minh.

Hạ tầng giao thông là yếu tố cốt lõi. Các địa phương cần ưu tiên hoàn thiện hệ thống đường bộ, đường thủy, kết nối cảng biển và mạng lưới giao thông quốc gia, giảm tắc nghẽn và nâng cao hiệu quả vận chuyển. Đồng thời, huy động đa dạng nguồn lực tài chính từ ngân sách trung ương, địa phương, vốn ODA và xã hội hóa để triển khai các dự án trọng điểm, đột phá, tạo liên kết vùng và giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

Các chính sách phát triển cần gắn với thích ứng biến đổi khí hậu, khai thác tài nguyên bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân. Hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh, năng lượng tái tạo và sản xuất thân thiện môi trường là hướng đi cần thiết.

Tiến sĩ Trần Hải Hà nhấn mạnh, mỗi tỉnh, thành phố không thể phát triển đơn lẻ mà phải phối hợp chặt chẽ để tạo ra hệ sinh thái kinh tế mạnh mẽ, có sức lan tỏa. Liên kết hiệu quả sẽ hình thành môi trường sống và làm việc lý tưởng, thu hút đầu tư, cải thiện đời sống người dân, đồng thời nâng cao vị thế của Đông Nam Bộ trên bản đồ kinh tế quốc gia và quốc tế.

Nam Sơn (t/h)