Khi việc lưu thông hàng hóa bị lợi dụng
Số liệu từ Bộ Khoa học và Công nghệ cho thấy, trong tổng số hơn 3,3 tỷ bưu gửi của toàn thị trường năm 2024, các gói, kiện hàng hóa chiếm tỷ trọng áp đảo lên tới hơn 90%. Điều này phản ánh sự dịch chuyển mạnh mẽ của bưu chính từ dịch vụ truyền đưa tin tức sang vai trò hạ tầng thiết yếu cho thương mại điện tử. Tuy nhiên, sự phát triển nóng này cũng bộc lộ những "lỗ hổng" về an ninh.
Thực tế thời gian qua, cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện các đường dây tội phạm lợi dụng dịch vụ chuyển phát để vận chuyển vũ khí, vật liệu nổ, ma túy và các loại hàng cấm. Thậm chí, các tài liệu, giấy tờ giả mạo hay ấn phẩm tuyên truyền phản động cũng được trà trộn tinh vi trong hàng tỷ gói hàng, gây khó khăn lớn cho công tác kiểm soát.
Luật Bưu chính năm 2010, sau 15 năm đi vào đời sống, dù đã hoàn thành sứ mệnh tạo dựng nền móng thị trường, nay bắt đầu bộc lộ những bất cập trước xu thế mới. Với mục tiêu đưa bưu chính trở thành ngành dịch vụ thiết yếu, quy mô tăng trưởng gấp 3-4 lần trong thập kỷ tới, việc sửa đổi toàn diện Luật Bưu chính không chỉ là yêu cầu kinh tế mà còn là nhiệm vụ cấp bách về chính trị, quốc phòng và an ninh.
Định danh người gửi: "Hàng rào kỹ thuật" bắt buộc
Điểm nhấn quan trọng nhất trong Dự thảo Luật Bưu chính (thay thế) là việc thiết lập các quy định cứng về an toàn, an ninh bưu chính. Cơ quan soạn thảo đề xuất bổ sung nghĩa vụ bắt buộc đối với doanh nghiệp bưu chính trong việc định danh người sử dụng dịch vụ.
Cụ thể, doanh nghiệp phải lưu trữ thông tin định danh người gửi và thông tin bưu gửi để phục vụ công tác truy xuất, xác minh khi có yêu cầu từ cơ quan công an. Bên cạnh đó, hệ thống camera giám sát phải được trang bị đồng bộ tại các điểm phục vụ và kho trung chuyển. Những công nghệ này sẽ ghi lại toàn bộ hình ảnh người gửi, người nhận, nhân viên thao tác cũng như quy trình tiếp nhận hàng hóa, tạo cơ sở dữ liệu quan trọng cho công tác điều tra, xử lý vi phạm.
Quy định này được xem là công cụ pháp lý then chốt giúp phân định rõ trách nhiệm giữa doanh nghiệp, người gửi và cơ quan chức năng. Việc áp dụng định danh sẽ buộc người gửi phải có trách nhiệm với gói hàng của mình, từ đó giảm thiểu tối đa nguy cơ người dân vô tình bị ảnh hưởng bởi hàng cấm, đồng thời giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý, bảo vệ uy tín thương hiệu.
Chuyển đổi số và xanh hóa: Hướng tới chuỗi cung ứng minh bạch
Không chỉ dừng lại ở bài toán an ninh, Dự thảo Luật mới còn mở đường cho sự phát triển của bưu chính trong kỷ nguyên số. Các quy định về quản lý doanh nghiệp hoạt động trên nền tảng số, tự động hóa và thương mại điện tử xuyên biên giới được bổ sung nhằm đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.
Theo đó, dữ liệu giữa doanh nghiệp bưu chính và các sàn thương mại điện tử sẽ được kết nối, chia sẻ để kiểm soát luồng hàng hóa. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong khâu gom hàng, thông quan và truy xuất nguồn gốc đối với các chuỗi cung ứng xuyên biên giới. Dự thảo cũng khuyến khích các mô hình thử nghiệm công nghệ mới (Sandbox) và quy định cụ thể về "bưu chính xanh", tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Việc ban hành Luật Bưu chính (thay thế) vào thời điểm này là bước đi chiến lược. Nó không chỉ giải quyết các điểm nghẽn về an ninh, trật tự xã hội mà còn tạo lập một môi trường kinh doanh lành mạnh, nơi các doanh nghiệp bưu chính yên tâm đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và người dân được thụ hưởng dịch vụ an toàn, tin cậy.
Thành Nam (t/h)
