Theo định hướng của Bộ Nông nghiệp và môi trường, OCOP không chỉ là chương trình phát triển kinh tế nông thôn mà còn hướng tới mục tiêu trở thành nguồn cung hàng hóa chất lượng cho thị trường nội địa, đặc biệt trong các giai đoạn cao điểm tiêu dùng như dịp Tết Nguyên đán. Thực tế những năm gần đây cho thấy, nhóm sản phẩm OCOP thuộc lĩnh vực thực phẩm, đồ uống, đặc sản vùng miền thường có mức tiêu thụ tăng rõ rệt vào quý IV, khi nhu cầu mua sắm và biếu tặng của người dân gia tăng.
Nắm bắt xu hướng này, ngay từ đầu quý IV, nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp OCOP trên cả nước đã chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất, chuẩn bị nguyên liệu, nhân lực và phương án phân phối để đáp ứng nhu cầu thị trường. Việc tăng công suất sản xuất dịp cuối năm được xem là hoạt động thường niên của các chủ thể OCOP, nhất là đối với những sản phẩm đã có chỗ đứng trên thị trường. Thực tiễn cho thấy, lượng tiêu thụ trong dịp Tết thường cao hơn đáng kể so với các tháng còn lại trong năm, buộc các cơ sở sản xuất phải vào guồng sớm để bảo đảm nguồn cung ổn định.
Cùng với việc gia tăng sản lượng, một chuyển biến đáng chú ý của sản phẩm OCOP trong những năm gần đây là sự đầu tư mạnh mẽ vào bao bì, mẫu mã và cách kể câu chuyện sản phẩm. Nếu trước đây nhiều sản phẩm chủ yếu phục vụ tiêu dùng thường ngày, thì nay, các chủ thể OCOP đã chú trọng hơn đến thiết kế, đóng gói, hướng tới phân khúc quà Tết. Nhiều bộ quà OCOP được xây dựng theo chủ đề vùng miền, kết hợp nhiều sản phẩm đặc trưng, vừa đáp ứng nhu cầu biếu tặng, vừa góp phần quảng bá hình ảnh địa phương và giá trị văn hóa bản địa.
Ở góc độ thị trường, việc đổi mới hình thức đã giúp sản phẩm OCOP mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận các kênh phân phối hiện đại. Bên cạnh hệ thống cửa hàng giới thiệu và bán sản phẩm OCOP tại địa phương, hàng hóa OCOP ngày càng xuất hiện nhiều hơn tại các siêu thị, trung tâm thương mại, hội chợ xuân và các tuần hàng đặc sản vùng miền được tổ chức tại các đô thị lớn. Đây được xem là kênh kết nối hiệu quả giữa người sản xuất và người tiêu dùng, nhất là trong giai đoạn cao điểm cuối năm.
Đáng chú ý, cùng với kênh phân phối truyền thống, thương mại điện tử và bán hàng trực tuyến đang trở thành hướng đi ngày càng quan trọng đối với sản phẩm OCOP. Việc đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, kết hợp quảng bá qua mạng xã hội và hình thức bán hàng trực tuyến giúp OCOP vượt qua giới hạn địa lý, tiếp cận người tiêu dùng trên phạm vi rộng hơn, đặc biệt là nhóm khách hàng trẻ và người lao động sinh sống xa quê.
Sức hút của OCOP trong mùa mua sắm Tết cũng gắn liền với sự thay đổi trong xu hướng tiêu dùng. Trong bối cảnh người dân có xu hướng chi tiêu thận trọng hơn, các sản phẩm có chất lượng, nguồn gốc rõ ràng, bảo đảm an toàn và mang giá trị sử dụng thực tế ngày càng được ưu tiên. OCOP, với lợi thế về truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn chất lượng và câu chuyện gắn với cộng đồng địa phương, vì vậy ngày càng được lựa chọn nhiều hơn trong giỏ hàng Tết, đặc biệt ở phân khúc quà biếu mang ý nghĩa truyền thống.
Tại Nghệ An – địa phương được xem là vùng sản xuất nhiều nông sản đặc trưng, các chủ thể OCOP đang bước vào giai đoạn tăng tốc sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường dịp cuối năm. Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ trong chế biến, đồng thời cải tiến mẫu mã, gắn mã vạch và tem QR truy xuất nguồn gốc đã giúp nhiều sản phẩm địa phương đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn về chất lượng và an toàn thực phẩm. Đặc biệt, việc định hướng phát triển sản phẩm OCOP trở thành quà biếu, quà tặng không chỉ mở ra kênh tiêu thụ mới mà còn góp phần nâng cao giá trị thương hiệu, tạo hiệu ứng quảng bá lan tỏa cho đặc sản địa phương.
Nhiều sản phẩm đạt chứng nhận OCOP từ 3–4 sao của Nghệ An đang dần khẳng định chỗ đứng trên thị trường quà tặng. Tiêu biểu như các dòng trà liên hoa (trà sen), hạt sen sấy, mứt sen và rượu sen của Hợp tác xã Sen quê Bác (xã Kim Liên) đã được người tiêu dùng lựa chọn như những món quà mang đậm giá trị văn hóa, gắn với bản sắc quê hương.
Một điểm đột phá trong mùa tiêu thụ Tết năm nay là sự thay đổi rõ nét trong cách thức tiếp cận thị trường. Tại nhiều hệ thống bán lẻ hiện đại như Lotte, GO!, tỷ lệ hàng Việt trong các giỏ quà Tết chiếm từ 80–95%, tạo dư địa lớn cho sản phẩm OCOP tham gia sâu vào chuỗi phân phối chính thống. Song song với đó, các chủ thể OCOP của Nghệ An cũng chủ động mở rộng hiện diện trên các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội như Shopee, TikTok, từng bước xóa bỏ rào cản về không gian địa lý, đưa đặc sản địa phương tiếp cận người tiêu dùng trên phạm vi rộng hơn.
Theo bà Võ Thị Nhung, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An, sự gia tăng sức hút của sản phẩm OCOP trong mùa Tết năm nay không chỉ phản ánh chất lượng ngày càng được nâng cao của nông sản trong nước, mà còn cho thấy sự chuyển biến về tư duy thị trường của các chủ thể OCOP. “Việc đa dạng hóa kênh tiêu thụ, từ hệ thống siêu thị hiện đại đến các nền tảng số, đang mở ra cơ hội mới cho sản phẩm OCOP tiếp cận người tiêu dùng”, bà Nhung cho biết.
Ở góc nhìn dài hạn, việc sản phẩm OCOP tiêu thụ tốt trong dịp Tết không chỉ mang lại lợi ích trước mắt cho doanh nghiệp và hợp tác xã, mà còn góp phần tạo động lực sản xuất cho khu vực nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân và duy trì hoạt động của các làng nghề truyền thống. Đây cũng là cơ sở để các chủ thể OCOP tiếp tục đầu tư nâng cấp chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường trong thời gian tới.
Có thể thấy, sự sôi động của thị trường OCOP vào dịp Tết không phải là hiện tượng nhất thời, mà là kết quả của quá trình chuẩn bị bài bản từ sản xuất, đổi mới sản phẩm đến tổ chức tiêu thụ. Trong bức tranh chung của thị trường hàng hóa cuối năm, OCOP đang từng bước khẳng định vai trò là dòng sản phẩm mang đậm bản sắc Việt, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hiện đại và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững.
Hà Trần
