Sản phẩm OCOP – Giải pháp phát huy nội lực nông thôn
Khác với phương thức sản xuất manh mún, nhỏ lẻ trước đây, OCOP thúc đẩy tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết, hình thành các hợp tác xã, tổ hợp tác, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia sâu vào các khâu sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Thông qua việc chuẩn hóa sản phẩm, xây dựng thương hiệu, xếp hạng sao và hỗ trợ xúc tiến thương mại, giá trị kinh tế của nhiều sản phẩm đặc trưng đã được nâng lên rõ rệt.
Chương trình OCOP được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 919/QĐ-TTg, với mục tiêu phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát huy nội lực, gia tăng giá trị, gắn sản xuất với thị trường. Trọng tâm của OCOP là phát triển các sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp và dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, lấy người dân và các chủ thể kinh tế nông thôn làm trung tâm.
OCOP đã thúc đẩy chuyển đổi tư duy sản xuất từ nhỏ lẻ sang liên kết chuỗi giá trị; thống kê cho thấy 60,7% chủ thể OCOP đạt 3 sao trở lên có doanh thu tăng trưởng bình quân 17,6%/năm, tạo ra hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị. OCOP còn mở ra hướng phát triển sinh kế bền vững, thu hút 40% chủ thể là phụ nữ và 19,6% là người dân tộc thiểu số. Nhiều sản phẩm đã vươn ra thế giới, xuất khẩu sang hơn 60 quốc gia, khẳng định vị thế nông sản Việt.
Từ sản phẩm OCOP đến sinh kế bền vững cho người dân
Thực tiễn cho thấy, khi sản phẩm được công nhận đạt chuẩn OCOP, cơ hội tiếp cận thị trường được mở rộng hơn, từ chợ truyền thống đến hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi, sàn thương mại điện tử và xuất khẩu. Nhờ đó, thu nhập của người dân nông thôn được cải thiện, việc làm tại chỗ được tạo ra, góp phần thực hiện bền vững các tiêu chí thu nhập và tổ chức sản xuất trong xây dựng nông thôn mới.
Trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, OCOP được xác định là một chính sách lớn, xuyên suốt trong phát triển kinh tế nông thôn. Các sản phẩm OCOP của tỉnh chủ yếu là những mặt hàng thế mạnh, đặc trưng như nước mắm, thanh long và các sản phẩm chế biến từ thanh long, hải sản chế biến, gạo hữu cơ, yến sào…
Một trong những minh chứng sinh động cho hiệu quả của chương trình OCOP là Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ (xã Hàm Thuận). Thành lập từ năm 2017, Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ hiện có 12 thành viên, canh tác hơn 35 ha thanh long trắng và đỏ, trong đó 12 ha đạt chứng nhận GlobalGAP, diện tích còn lại sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.
Ngay từ đầu, hợp tác xã đã xác định hướng đi bền vững là sản xuất gắn với tiêu chuẩn chất lượng, lấy thị trường làm định hướng, từng bước xây dựng thương hiệu cho trái thanh long trên địa bàn tỉnh. Không chỉ tập trung vào xuất khẩu thanh long tươi sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ…, Hợp tác xã Hòa Lệ còn mạnh dạn đầu tư vào chế biến sâu nhằm gia tăng giá trị sản phẩm và hạn chế rủi ro do biến động thị trường.
Từ trái và bông thanh long, hợp tác xã đã nghiên cứu, phát triển nhiều dòng sản phẩm chế biến như rượu vang thanh long, nước ép, mứt, kem, trà hoa thanh long, búp thanh long sấy khô, tinh dầu, hạt thanh long… Qua đó, những sản phẩm tưởng chừng ít giá trị đã trở thành hàng hóa có thương hiệu, được thị trường đón nhận.
Việc chú trọng nâng hạng sao OCOP không chỉ góp phần khẳng định chất lượng, uy tín sản phẩm mà còn tạo động lực để hợp tác xã không ngừng đổi mới, hoàn thiện mẫu mã, bao bì, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.
Toàn bộ sản lượng thanh long của các thành viên được bao tiêu, một phần phục vụ xuất khẩu, phần còn lại đưa vào chế biến, giúp nâng cao giá trị kinh tế và tạo sinh kế bền vững cho người trồng thanh long. Đây chính là minh chứng rõ nét cho vai trò của OCOP trong việc nâng cao thu nhập, ổn định đời sống người dân và đóng góp thiết thực vào xây dựng nông thôn mới bền vững.
Tương tự, Hợp tác xã măng tre tứ quý (phường Phước Hội) là mô hình OCOP gắn sản xuất với du lịch nông nghiệp, mở ra hướng đi mới cho kinh tế nông thôn. Sản phẩm măng tre hữu cơ của hợp tác xã không chỉ được công nhận OCOP 3 sao mà còn xuất khẩu sang thị trường khó tính. Trên cơ sở đó, đơn vị đã phát triển mô hình du lịch sinh thái vườn măng, thu hút hàng trăm lượt khách mỗi dịp cuối tuần, tạo thêm nguồn thu, việc làm cho người dân địa phương.
Sau khi được công nhận sao OCOP, các sản phẩm được hỗ trợ tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến thương mại bằng nhiều hình thức. Nhiều chủ thể đã ký kết hợp đồng tiêu thụ ổn định, duy trì và mở rộng quy mô sản xuất. Quan trọng hơn, OCOP đã góp phần bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa, làng nghề truyền thống, đưa những câu chuyện sản phẩm mang đậm bản sắc vùng miền đến với người tiêu dùng.
Phát triển OCOP chính là hướng đi đúng đắn để xây dựng nông thôn mới không chỉ “mới” về diện mạo, mà còn “mạnh” về kinh tế, “bền” về sinh kế. Khi các sản phẩm OCOP thực sự đứng vững trên thị trường.
Sản phẩm OCOP phải chuyển từ "làm ra sản phẩm" sang "xây dựng thương hiệu"
Toàn tỉnh hiện có hàng trăm sản phẩm OCOP còn hiệu lực, trong đó nhiều sản phẩm đã tham gia hệ thống phân phối hiện đại như siêu thị Co.opmart, cửa hàng trưng bày OCOP, cửa hàng tiện lợi. Một số sản phẩm chủ lực như nước mắm, nước ép thanh long, hải sản chế biến, yến sào… không chỉ tiêu thụ mạnh trong nước mà còn từng bước mở rộng thị trường xuất khẩu.
Trong thời đại kinh tế số, trong thời đại công nghệ phát triển rất là mạnh, ngoài việc triển khai có hiệu quả các hoạt động, phải gắn với câu chuyện làm kinh tế số, kinh tế xanh, gắn với những cách làm nó mới hơn và nó cụ thể hơn.
Những năm gần đây, những sản phẩm OCOP của các địa phương trên địa bàn tỉnh đã được các chủ thể kết nối với nhau để tạo nên mang thương hiệu địa phương. Trong mỗi sản phẩm làm ra tất cả đều có chứng nhận OCOP, tem truy xuất nguồn gốc. Cách làm này không chỉ giúp mở rộng đầu ra mà còn tạo sự liên kết giữa các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, từng bước hình thành chuỗi giá trị nông sản.
Xu hướng thị trường cho thấy, nông sản không còn chỉ bán tươi, mà được chế biến sâu, đóng gói, xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP. Ai làm tốt chất lượng, giữ chữ tín, đầu tư bài bản sẽ đứng vững và lớn lên từ những xưởng chế biến thầm lặng đến thị trường rộng lớn hơn.
Nông thôn sẽ trở thành không gian đáng sống, nơi người dân có thể làm giàu chính đáng từ những giá trị bản địa của quê hương mình. Qua đó, không chỉ khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có mà còn tạo dựng hình ảnh, thương hiệu cho nông sản địa phương trên thị trường trong và ngoài nước.
Hoàng Phương
