Đóng cửa “né” kiểm tra, chuyển sang bán online
Thực hiện Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ về mở đợt cao điểm đấu tranh, ngăn chặn buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, ngày 27/5/2025UBND TP. Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 146/KH-UBND, phát động đợt cao điểm “Nói không với hàng giả, gian lận thương mại và buôn lậu”.
Lãnh đạo TP. Hà Nội yêu cầu: Phải huy động sức mạnh tổng hợp của các sở, ngành, lực lượng chức năng, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp không tiếp tay và cùng giám sát thị trường.
Theo đó, trong tháng cao điểm từ 15/5 đến 15/6/2025, Hà Nội đã triển khai mạnh mẽ các biện pháp phòng, chống buôn lậu, hàng giả, hàng nhái và gian lận thương mại, huy động lực lượng liên ngành phối hợp kiểm tra trên toàn địa bàn.
Đơn cử, theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 TP. Hà Nội, tính từ ngày 15/5/2025 đến ngày 15/6/2025, các lực lượng chức năng trong Ban Chỉ đạo đã kiểm tra 937 vụ; xử lý 814 vụ (trong đó khởi tố hình sự 7 vụ đối với 16 bị can); phạt hành chính: 14.071.548.000 đồng; truy thu thuế 1.218.533.000 đồng; trị giá hàng vi phạm 38.963.378.000 đồng. Nhưng ngay khi đợt cao điểm kết thúc, thị trường lại xuất hiện những dấu hiệu cho thấy tình trạng cũ đang quay trở lại.
Trước động thái quyết liệt này, những ngày qua từ khu chợ có truyền thống lâu năm, như Đồng Xuân, chợ Ninh Hiệp, cho đến các cửa hàng kinh doanh thời trang, mỹ phẩm tại khu vực phố cổ Hà Nội, như Hàng Ngang, Hàng Đào, Đồng Xuân (quận Hoàn Kiếm); Các cửa hàng thời trang trên phố Chùa Bộc (quận Đống Đa) đã đồng loạt đóng cửa, dừng hoạt động…
Theo một số tiểu thương cho biết, trong thời gian kiểm tra, họ buộc phải đóng cửa tạm thời để “né” lực lượng chức năng. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, các sản phẩm từng bị phát hiện là hàng giả lại tiếp tục được một số tiểu thương bày bán, hoặc chuyển sang hình thức kinh doanh online, giao hàng tận nơi, để tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng.
Theo lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội cho biết, thực tế nhiều điểm kinh doanh không chấm dứt hoạt động vi phạm, mà chỉ "ẩn mình" khi có kiểm tra. Một số cơ sở sản xuất hàng giả còn đầu tư máy móc hiện đại, thuê nhà xưởng ở vùng ven để dễ che giấu. Cũng có trường hợp chuyển hẳn sang kinh doanh qua các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội, nơi việc kiểm soát vẫn còn lỏng lẻo…
Thông tin trước báo chí, ông Trần Đại Nghĩa Đội trưởng Đội Quản lý thị trường số 1 (Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội) cho biết: “Thông tin lan truyền có đoàn kiểm tra liên ngành tổng kiểm tra về hóa đơn, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, nếu không xuất trình đầy đủ, hàng hóa sẽ bị tịch thu là một trong những nguyên nhân khiến tiểu thương lo sợ đồng loạt đóng cửa hàng. Có thể nói, đây là một trong những thủ đoạn né tránh lực lượng chức năng kiểm tra kiểm soát thị trường chống hàng lậu, hàng giả…”.
Mới thấy "chống" mà chưa thấy "xây"
Tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội (sáng 17/6) về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, ngân sách Nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2025, đại biểu Nguyễn Trần Phượng Trân (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng: Thực tế cho thấy, chúng ta đã làm nhưng chưa đủ mạnh, chưa triệt để. Các đợt rà soát gần đây ở địa phương đã phát hiện nhiều vi phạm, cho thấy vấn đề rất nghiêm trọng.
Theo đại biểu Nguyễn Trần Phượng Trân, trong vấn đề xử lý tình trạng này, hiện mới thấy "chống" mà chưa thấy "xây". Việc hàng giả, hàng nhái tồn, tại là do người tiêu dùng quan tâm đến uy tín thương hiệu nên nhiều cơ sở đã mượn danh khoác lên mình thương hiệu nổi tiếng của người khác để dễ bán hàng.
Do đó, cần phát động một phong trào xây dựng thương hiệu Việt - mỗi doanh nghiệp, mỗi ngành hàng cần tạo ra thương hiệu riêng, gắn với chất lượng thật, nguồn gốc rõ ràng, sản xuất xanh và minh bạch.
Tương tự, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) cho rằng: Phòng chống hàng giả và gian lận thương mại cần được nâng lên tầm chiến lược quốc gia để có chính sách hiệu quả, đồng bộ và lâu dài…
Đại biểu Tô Văn Tám đề nghị Chính phủ tăng cường kiểm tra, rà soát quá trình tổ chức thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan chức năng, tránh sự chồng chéo trong quản lý…
“Hàng giả là vấn đề xã hội và đạo đức rất nghiêm trọng, quy mô lớn, thủ đoạn tinh vi và có hiện tượng móc ngoặc của một số cán bộ suy thoái. Vì vậy, phòng, chống hàng giả và gian lận thương mại cần được nâng lên tầm chiến lược quốc gia để có chính sách hiệu quả, đồng bộ và lâu dài…”, đại biểu Tô Văn Tám nhấn mạnh.
Cũng theo các chuyên gia nhận định, để không rơi vào tình trạng "đánh trống bỏ dùi" trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, TP. Hà Nội cần sớm chuyển từ xử lý theo đợt sang mô hình kiểm tra, giám sát liên tục. Điều này đòi hỏi đầu tư đồng bộ cả về nhân lực, công nghệ và cơ chế phối hợp giữa các lực lượng: Công an, quản lý thị trường, y tế, hải quan và các địa phương…
Cuộc chiến chống hàng giả không thể chỉ là “những đợt cao điểm”
Nhận đinh dưới góc độ pháp lý, luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho rằng: Cuộc chiến chống hàng giả không thể chỉ là những đợt cao điểm, mà cần phải là một chiến lược dài hạn, vì không chỉ bây giờ mới có hàng giả. Cũng không phải hàng giả được sản xuất nhiều vào bất kỳ khoảng thời gian nào. Mà lúc nào hàng giả cũng tồn tại, thời đại càng phát triển, càng nhiều sản phẩm mới được sản xuất thì hàng giả, hàng nhái cũng lại càng xuất hiện nhiều hơn.
Có nhiều lý do dẫn đến việc cuộc chiến chống hàng giả luôn dai dẳng. Hàng giả xuất hiện ở bất kỳ lĩnh vực nào từ thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh…, chưa kể là lợi nhuận khổng lồ từ việc sản xuất, buôn bán hàng giả, từ đó mà kể cả khi đã bị phát hiện, xử phạt nhưng các đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả vẫn quay lại con đường cũ.
“Cuộc chiến chống hàng giả không nên chỉ dừng lại ở những đợt cao điểm xử lý hàng giả. Mà phải được xây dựng như một quá trình, có hệ thống thì mới có thể đem lại được kết quả bền vững…”, luật sư Diệp Năng Bình nhấn mạnh.
Theo ông Diệp Năng Bình phân thích, hiện nay, Việt Nam đã có khung pháp lý quy định tương đối đầy đủ để đối phó với tình trạng hàng giả tại các văn bản như Bộ luật Hình sự, Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định 98/2020 về xử phạt hành chính… Tuy nhiên hiệu quả thực thi pháp luật vẫn chưa đủ mạnh để có thể giải quyết vấn đề này.
Phần lớn, các vụ việc chỉ bị xử phạt hành chính, trong khi đó, mức xử phạt lại quá thấp, không đủ sức răn đe. Nếu so với lợi nhuận mà các đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả kiếm được, thì mức xử phạt hành chính thì là một con số rất nhỏ. Cho nên, nhiều đối tượng chịu phạt sau đó lại tiếp tục hoạt động.
Để nâng cao năng lực, hiệu quả trong công tác chống hàng giả, hàng nhái, buôn lậu, gian lận thương mại… cho lực lượng chức năng, luật sư Diệp Năng Bình cho rằng: Cần xây dựng chương trình tập huấn định kỳ, đào tạo, nâng cao kiến thức, kỹ năng chuyên môn cho các cán bộ làm trong công tác quản lý thị trường, công an hoặc là hải quan đối với việc phát hiện, nhận diện hàng giả thông qua việc phân tích thành phân, định danh nhãn mác, so sánh bao bì, vỏ
Đối với việc hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, cần thường xuyên tổ chức các cuộc họp, trao đổi giữa các cơ quan liên ngành để thảo luận, lấy ý kiến về việc phòng, chống hàng giả. Kiểm tra, báo cáo, chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình làm việc để từ đó đề xuất các phương án giải quyết tiếp theo.
Bên cạnh đó, cũng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quá trình truy xuất nguồn gốc sản phẩm, chống hàng giả. Đặc biệt là trên thị trường thương mại điện tử, việc ứng dụng công nghệ vào trong các công đoạn trong việc quản lý thị trường thương mại điện tử, đưa ra các cảnh báo về hàng giả là rất quan trọng.
Tuấn Ngọc
