Ông đánh giá thế nào về thực trạng hàng giả trên thị trường hiện nay?
Thủ đoạn của các đối tượng làm hàng giả hiện nay, có thể nói là cực kỳ tinh vi.
Trước đây, liên quan tới pháp luật về sở hữu trí tuệ, có 4 vấn đề lớn gồm nhãn hiệu hàng hóa, kiểu dáng công nghiệp, nguồn gốc xuất xứ và chỉ dẫn địa lý các sản phẩm. Khi đó, hàng giả, hàng nhái cũng khá phổ biến, nhưng phần lớn nhập lậu từ nước ngoài, chứ không phải được sản xuất bởi các DN trong nước như hiện nay, bởi ngày đó, hàng hóa trong nước chưa phát triển.
Tôi còn nhớ, nhiều vụ, lực lượng QLTT phát hiện và bắt giữ cả bè chở bia, rượu, thuốc lá, không nhãn hiệu hay hàng tiêu dùng bị làm giả, làm nhái, nhưng được bày bán công khai ở các chợ.
Thời điểm đó, người tiêu dùng chưa quan tâm nhiều đến hàng giả. Nhà nước rất quan tâm đến công tác chống hàng giả, đã thành lập các lực lượng thực thi pháp luật về lĩnh vực này, trong đó, có lực QLTT, cảnh sát kinh tế hay các đơn vị liên quan ở các bộ ban ngành; ở khu vực biên giới, có lực lượng hải quan.
Hiện nay, tình hình hàng giả đã phát triển rầm rộ, nhất là trong bối cảnh trên thế giới đang có những cuộc chiến tranh thương mại về hàng hóa, về thuế quan, thì vấn đề hàng giả, hàng kém chất lượng, du nhập vào nước ta, tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
Trước thực trạng này, vừa qua, Chính phủ và các bộ ban ngành, địa phương, đã triển khai đồng loạt nhiều kế hoạch đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Kết quả, chỉ trong thời gian ngắn, các cơ quan thực thi pháp luật đã triệt phá nhiều vụ hàng giả, hàng nhái có quy mô lớn, làm “rung chuyển” dư luận, khiến xã hội đặc biệt quan tâm.
Các vụ việc bị phát hiện, nếu cơ quan thực thi không vào cuộc, kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm, thì người tiêu dùng không thể nào biết được đó là hàng giả.
Do đó, tôi nghĩ rằng, mặc dù các lực lượng thực thi đã phá được rất nhiều vụ việc có liên quan đến người nổi tiếng, biết bao nhiêu người tiêu dùng, vì tin vào uy tin của người nổi tiếng, đã phải nhận những sản phẩm không đảm bảo chất lượng, sản phẩm không đạt tiêu chuẩn và thậm chí không có lợi cho sức khỏe con người. Chúng ta cần tiếp tục làm mạnh hơn trong công tác phòng chống hàng giả.
Ngoài những vụ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đã bị phát hiện, chúng ta cần lưu ý tới các sản phẩm khác như thịt, cá, các mặt hàng thực phẩm cần thiết phục vụ đồi sống hằng ngày, đang được bày trên thị trường.
Theo ông, công tác chống hàng giả, đang gặp những khó khăn, thách thức gì?
Ngoài những hàng hóa mà các lực lượng thực thi đã xử lý, thì còn lại những loại thực phẩm thịt, cá… bán trên thị trường, hiện không ai kiểm nghiệm, không ai xử lý. Đây cũng là nhóm vấn đề cần lưu ý.
Tất nhiên, để kiểm tra được hàng giả, thì chỉ có các cơ quan thực thi pháp luật mới có chức năng ấy; hiện nay, không phải cơ quan thực thi nào cũng có thể biết được đó là hàng giả, là hàng có ảnh hưởng đến sức khỏa người tiêu dùng, bởi chức năng của các cơ quan thực thi này cũng còn nhiều hạn chế.
Đặc biệt, liên quan tới việc kết luận một sản phẩm là giả, thì phải giám định rất cẩn thận và phải theo một quy trình rất tỉ mỉ. Phải theo dõi như thế nào, giám sát ra sao, khi có đủ chứng cứ, thông tin, thì mới làm được.
Ví dụ, lực lượng QLTT hay đoàn kiểm tra chuyên ngành về thực phẩm chức năng, đâu có thể kiểm tra là có kết quả ngay, mà phải có máy móc, trải qua quá trình giám định, phân tích và kiểm tra nhiều bước; để ra được kết quả, cần phải qua cả một quá trình theo dõi và phân tích dữ liệu.
Vì vậy, theo tôi, đây là vấn đề cần phải lưu ý và các cơ quan thực thi phải có những giải pháp tốt hơn nữa, mạnh mẽ hơn nữa, để công tác chống hàng giả đạt được kỳ vọng như mong muốn, nhất là trong bối cảnh hàng giả vẫn gia tăng với nhiều thủ đoạn tinh vi hơn. 
Chúng ta cần có những giải pháp nào để đấu tranh có hiệu quả trước thực trạng này?
Các lực lượng chức năng như QLTT, công an, các cơ quan chuyên ngành, điều kiện để hoạt động cũng còn nhiều hạn chế.
Bằng mắt thường, chúng ta không thể biết sản phẩm nào là hàng giả, do đó, để đấu tranh có hiệu quả trước thực trạng hàng giả như hiện nay, thì công tác tổ chức là rất quan trọng, là vấn đề cần đặc biệt chú ý. Công tác tổ chức, ở đây là tổ chức thực hiện như thế nào, kiểm tra, giám sát ra sao để phù hợp với điều kiện thực tế.
Để làm việc đó, chúng ta cần làm rõ các vấn đề “tổ chức theo dõi như thế nào; tổ chức kiểm tra làm sao; vấn đề phát hiện thông tin như thế nào và sự ủng hộ của quần chúng như thế nào”... để mà có được những thông tin cần thiết cho lực lượng thực thi?
Ví dụ, tại siêu thị, các sản phẩm sữa, thực phẩm thịt, cá, các cái loại thực phẩm khác, ngoài lực lượng chức năng, thì NTD làm sao có thể kiểm tra chất lượng hay nguồn gốc được. Nhưng trong trường hợp này, NTD có thể giám sát, phát hiện các vấn đề nghi vấn về nguồn gốc, chất lượng và gửi đến các cơ quan chức năng, từ đó giúp cơ quan chức năng có những nguồn thông tin và dần dần sàng lọc để có những thông tin chính xác và tổ chức kiểm tra, giám sát, xử lý…
Bên cạnh đó, trong công tác chống hàng giả, hàng nhái, sự phối hợp giữa các lực lượng rất quan trọng. Các cơ quan thực thi ở biên giới, có hải quan, nhưng họ đâu có thể bao trùm hết được? Trong nội địa, có lực lượng QLTT và công an..., nhưng mỗi cơ quan sẽ có một chức năng nhiệm vụ riêng, do đó, không phải lúc nào cũng phát hiện được các vụ việc vi phạm.
Vì vậy, sự phối hợp giữa các lực lượng thực thi như thế nào - chính là “chìa khóa” để giải quyết được vấn đề này.
Trước đây, các hiệp hội thường động viên các DN có năng lực, DN có khả năng và cả những thương hiệu lớn, cùng chung tay; DN phát hiện về sản phẩm giả và thông qua cơ quan, các hiệp hội chuyển thông tin đến lực lượng thực thi để kiểm tra. Nhưng phải nhấn mạnh rằng, sau đợt dịch Covid-19 cho đến giờ, tình hình khó khăn hơn và sự phối hợp giữa các lực lượng thực thi pháp luật diễn ra rời rạc.
Tôi vẫn khẳng định, để công tác chống hàng giả đạt được hiệu quả nhất, thì sự phối hợp giữa các lực lượng phải thật nhuần nhuyễn; chứ còn để riêng từng lực lượng, thì rất khó đem lại hiệu quả cao.
Vậy, các DN Việt đã làm gì để tự bảo vệ mình, trước vấn nạn hàng giả?
Trong suốt quá trình công tác, tôi vẫn luôn nhấn mạnh rằng, vai trò của DN trong công tác chống hàng giả, hàng kém chất lượng là “mấu chốt” quan trọng. Trước vấn nạn hàng giả, bản thân các DN cần phải có trách nhiệm và ý thức để bảo vệ chính thương hiệu, nhãn hiệu hàng hóa của mình.
Tuy nhiên, thực tế, có những DN sản xuất trong nước đang vi phạm quy định về sở hữu trí tuệ; khi bị kiểm tra, thì đều có vi phạm về kiểu dáng, nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng, chỉ dẫn địa lý cũng không rõ. Đây là vấn đề chúng ta cần phải tuyên truyền cho DN.
Ngoài ra, “bài toán” về mối quan hệ giữa DN và các cơ quan thực thi, cũng cần được giải quyết một cách có tổ chức và bài bản. Hơn hết, chính bản thân các DN có hàng hóa bị làm giả, làm nhái, cần phải có trách nhiệm hỗ trợ - hợp tác cùng các lực lượng thực thi; ngược lại, các lực lượng thực thi cần phải chủ động hợp tác, giúp đỡ DN đảm bảo thương hiệu của họ không bị xâm phạm nhãn hiệu hàng hóa, không bị làm giả, làm nhái...
Trân trọng cảm ơn ông!
Phan Chinh (Thực hiện)
