Điều này đồng nghĩa nếu thay đổi phương thức canh tác theo hướng giảm phát thải, Thanh Hóa sẽ có cơ hội tạo ra nguồn tín chỉ các-bon đáng kể, mang lại lợi ích kinh tế bên cạnh đảm bảo an ninh lương thực. Ông Nguyễn Đức Cường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa cho rằng, mô hình lúa giảm phát thải không chỉ là bước cải tiến kỹ thuật mà còn mở ra giá trị gia tăng mới cho nông dân thông qua thị trường các-bon.

Thanh Hóa thực hiện thí điểm mô hình tạo tín chỉ các-bon trong sản xuất lúa tại xã Yên Phong.
Thanh Hóa thực hiện thí điểm mô hình tạo tín chỉ các-bon trong sản xuất lúa tại xã Yên Phong.

Năm 2024, mô hình thí điểm sản xuất lúa giảm phát thải tại xã Yên Phong được triển khai trên diện tích 100 ha bằng phương pháp tưới ướt khô xen kẽ (AWD). Mực nước được điều chỉnh luân phiên thay vì duy trì ngập liên tục như trước đây, giúp giảm phát thải khí mê-tan – một trong những loại khí nhà kính có tác động mạnh hơn nhiều lần so với CO₂. Kết quả ghi nhận mức giảm trung bình 4,84 tấn CO₂ tương đương/ha, tạo tiền đề để lượng phát thải cắt giảm có thể chuyển đổi thành tín chỉ các-bon. Trên cơ sở đó, Thanh Hóa tiến tới ký kết hợp tác với Công ty Faeger (Nhật Bản), triển khai 200 ha lúa giảm phát thải trong năm 2025 và đặt mục tiêu mở rộng tới 50.000 ha vào năm 2030.

Nhiều chương trình nghiên cứu, ứng dụng công nghệ cao cũng được đầu tư để chuẩn hóa quy trình kỹ thuật. Tại Thọ Xuân, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa phối hợp chuyên gia Nhật Bản thực hiện thí nghiệm trên 4.000 m² nhằm xác định thông số tối ưu cho quản lý nước. Dự án của Công ty Green Carbon tiếp tục mở rộng hơn 5.600 ha tại các vùng trọng điểm như Yên Định, Yên Trường, Yên Phú… Trang thiết bị đo mực nước tự động, hệ thống ghi chép điện tử và ứng dụng theo dõi trên điện thoại được đưa vào đồng ruộng, giúp kiểm soát phát thải chính xác và thuận tiện. Ngoài ra, mô hình lúa ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Hoằng Lộc và Hà Long đang cho phép theo dõi độ ẩm đất, sinh trưởng cây lúa, dự báo sâu bệnh theo thời gian thực.

Thiết bị đo giảm phát thải trong sản xuất lúa.
Thiết bị đo giảm phát thải trong sản xuất lúa.

Tính đến nay, Thanh Hóa có 5.887 ha lúa giảm phát thải với mức cắt giảm ổn định 4,5–5 tấn CO₂eq/ha, đáp ứng yêu cầu đo đạc – báo cáo – thẩm định (MRV) để tham gia thị trường tín chỉ các-bon. Tuy vậy, quá trình triển khai còn gặp thách thức như sản xuất manh mún, thời tiết bất thường, sâu bệnh khó lường và nhận thức về thị trường carbon còn mới mẻ với nhiều nông dân. Tỉnh cũng đặt mục tiêu phát triển 100.000 ha lúa và 15.000 ha mía các-bon thấp giai đoạn tới, đồng thời đẩy mạnh sử dụng phân hữu cơ, cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và chuẩn hóa quy trình canh tác.

Bên cạnh đó, Thanh Hóa hướng tới khai thác phụ phẩm lúa làm phân hữu cơ, nhiên liệu sinh học, phát triển sản phẩm gạo carbon thấp và du lịch nông nghiệp sinh thái. Những bước chuyển biến này cho thấy tiềm năng lớn của tín chỉ các-bon trong nông nghiệp và mở ra hướng phát triển bền vững cho người trồng lúa tại địa phương.

Nam Sơn (t/h)