Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đọc diễn văn Lễ kỷ niệm. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN
Tham dự có: Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân; nguyên Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh; nguyên Chủ tịch Quốc hội: Nguyễn Văn An, Nguyễn Sinh Hùng; Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng; Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải; các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các vị lão thành cách mạng, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động, đại diện Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành phố, các tầng lớp nhân dân Thủ đô…
Đọc diễn văn tại Lễ kỷ niệm, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã ôn lại cuộc đời và sự nghiệp của Trưởng Ban Thường trực Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Nguyễn Văn Tố.
Cụ Nguyễn Văn Tố sinh ngày 5/6/1889 trong một gia đình có truyền thống Nho học, tại làng Đông Thành, nay là phố Bát Sứ, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đất nước bị ngoại xâm thống trị, cụ Nguyễn Văn Tố đã sớm tiếp thu truyền thống yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc.
Hấp thụ những tinh hoa của nền văn hiến Kinh kỳ, từ nhỏ cụ Nguyễn Văn Tố đã sớm bộc lộ tư chất thông minh, ham học, nổi tiếng là người tinh thông Nho học, giỏi ngôn ngữ Pháp và am tường văn hóa phương Tây. Năm 1905, khi vừa 16 tuổi, Nguyễn Văn Tố đã đỗ đầu kỳ thi ngạch Phán sự - Thông dịch do Tòa Thống sứ Bắc Kỳ tổ chức. Năm 1906, cụ chính thức được nhận vào làm việc tại Viện Viễn Đông Bác Cổ Hà Nội (EFEO) - một cơ quan nghiên cứu khoa học xã hội của Pháp ở Đông Dương thời đó.
Năm 1921, học giả Nguyễn Văn Tố được cử làm Chủ sự Tạp chí Trí Tri của Hội Trí Tri - một tổ chức có uy tín lớn trong việc hỗ trợ, thúc đẩy việc dạy - học tiếng Pháp ở Bắc Kỳ. Đến năm 1934, cụ được bầu làm Hội trưởng Hội Trí Tri.
Cụ Nguyễn Văn Tố đã khảo cứu, biên soạn nhiều công trình, bài viết có giá trị về sử học, khảo cổ học, văn học, ngôn ngữ học, văn hóa học... Những công trình, bài viết này đã góp phần quan trọng vào việc tìm hiểu, lưu giữ, phát huy những giá trị truyền thống văn hóa, lịch sử tốt đẹp của dân tộc. Đồng thời, những trang viết về lịch sử, văn hóa dân tộc của cụ Nguyễn Văn Tố còn khơi gợi lên tinh thần đấu tranh yêu nước của nhân dân ta.
Thực hiện chủ trương của Đảng Cộng sản Đông Dương, đầu năm 1938, Xứ ủy Bắc Kỳ quyết định thành lập một tổ chức công khai lấy tên là Hội Truyền bá học quốc ngữ (gọi tắt là Hội truyền bá quốc ngữ), nhằm vận động nhân dân tham gia phong trào xóa nạn mù chữ. Trên cương vị Hội trưởng, cụ Nguyễn Văn Tố đã vận động và tổ chức phong trào dạy - học chữ quốc ngữ sôi nổi trong cả nước, được các tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng, tham gia.
Cùng với sự nỗ lực không ngừng của các thành viên trong Hội Truyền bá quốc ngữ, từ năm 1938 đến khi Cách mạng Tháng Tám thành công, cụ Nguyễn Văn Tố đã giúp cho hơn 7 vạn người Việt Nam thoát khỏi nạn mù chữ, góp phần làm thất bại “chính sách ngu dân” của thực dân Pháp… Cách mạng Tháng Tám thành công. Với tinh thần đoàn kết dân tộc, quý trọng và kêu gọi những người có tài, có đức tham gia giúp nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trân trọng mời cụ Nguyễn Văn Tố tham gia Chính phủ cách mạng lâm thời, đảm nhiệm cương vị Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội.
Cụ Nguyễn Văn Tố đã tổ chức thành lập các “Hội cứu đói” ở nhiều địa phương, vận động các tầng lớp nhân dân nêu cao tinh thần tương thân tương ái, hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh “sẻ cơm, nhường áo”, cứu giúp những người đang bị đói...
Với những đóng góp quan trọng và ý nghĩa, ngày 6/1/1946, trong cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên của đất nước, cụ Nguyễn Văn Tố đã được nhân dân bầu là đại biểu Quốc hội và ngày 2 tháng 3 năm 1946, tại Kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa I, cụ đã được bầu là Trưởng Ban Thường trực Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cùng các đại biểu dự Lễ kỷ niệm. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN
Trong bối cảnh đất nước còn hết sức khó khăn, Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Nguyễn Văn Tố đã cùng các thành viên trong Ban Thường trực Quốc hội đoàn kết chặt chẽ, cùng sát cánh với Chính phủ do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, hoạch định và chỉ đạo thực hiện các chính sách đối nội, đối ngoại; thay mặt cho Quốc hội và nhân dân góp ý, đề nghị sửa đổi những sắc lệnh về các lĩnh vực kinh tế, tài chính, văn hóa, xã hội của Chính phủ (trước khi các sắc lệnh được ban hành).
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: “Một trong những cống hiến to lớn của cụ Nguyễn Văn Tố trên cương vị Trưởng Ban Thường trực Quốc hội là đã điều hành Quốc hội góp ý, xây dựng và thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của nước ta – đó là bản Hiến pháp năm 1946. Với những nội dung tư tưởng tiên tiến mang giá trị bền vững và sâu sắc đến tận ngày hôm nay. Hiến pháp năm 1946 đã khẳng định nền độc lập, tự do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân Việt Nam; khẳng định quyền làm chủ Nhà nước của mỗi công dân, quyền và nghĩa vụ xây dựng một nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”.
Ban Thường trực Quốc hội do cụ Nguyễn Văn Tố đứng đầu đã ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946 và Tạm ước ngày 14/9/1946. Điều đó cho thấy sự đồng cảm của những tư tưởng lớn luôn gặp nhau, Chủ tịch Hồ Chí Minh và cụ Nguyễn Văn Tố đã hoàn toàn thống nhất trong những quyết sách quan trọng liên quan đến vận mệnh đất nước.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cụ Nguyễn Văn Tố giữ chức vụ Trưởng Ban Thường trực Quốc hội 8 tháng từ tháng 3 đến tháng 11/1946, đây là thời gian khó khăn, gay cấn nhất của cách mạng Việt Nam. Với cương vị đứng đầu Quốc hội, cụ đã cùng Ban Thường trực Quốc hội tham gia nhiều ý kiến với Chính phủ để thi hành nhiều chính sách thích hợp chăm lo đến quyền lợi quốc gia và đời sống nhân dân. Hoạt động của Quốc hội trong thời gian cụ là Trưởng Ban Thường trực đã để lại dấu ấn sâu sắc, đã đưa ra được những quyết sách lớn vì nước, vì dân. Sự đoàn kết, ủng hộ, gắn bó của Quốc hội với Chính phủ trong giai đoạn này là một trong những bài học lớn của cách mạng Việt Nam mà cụ Nguyễn Văn Tố đã góp phần thực hiện.
Tháng 11/1946, tại Kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa I, cụ Nguyễn Văn Tố được mời trở lại tham gia Chính phủ với cương vị Bộ trưởng không bộ. Trên cương vị mới, cụ vừa tham gia góp ý, xây dựng đường lối, chính sách đối nội, đối ngoại của Chính phủ, vừa góp phần động viên các tầng lớp nhân dân tích cực xây dựng đời sống mới, tạo dựng thế và lực cho sự nghiệp cách mạng.
Toàn quốc kháng chiến bùng nổ (19/12/1946), cụ Nguyễn Văn Tố cùng Chính phủ rút lên Việt Bắc, tham gia nhiều công việc của Chính phủ bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trên cương vị Phó Chủ tịch Ủy ban tản cư và di cư, cụ đã tích cực chỉ đạo công việc tháo dỡ, di chuyển máy móc, trang thiết bị lên Việt Bắc phục vụ cho kháng chiến lâu dài; tổ chức cho đồng bào tản cư nơi ăn, chốn ở, động viên nhân dân nêu cao tinh thần yêu nước, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến.
Trong lúc cuộc chiến đấu của nhân dân cả nước đang vào hồi ác liệt, tháng 10/1947, quân Pháp mở chiến dịch tấn công lên Việt Bắc hòng tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến của ta, cụ Nguyễn Văn Tố bị địch bắt và đã hy sinh oanh liệt trước mũi súng kẻ thù. Sự hy sinh của cụ là một tổn thất lớn của Chính phủ, để lại niềm tiếc thương vô hạn đối với Quốc hội và nhân dân cả nước.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cụ Nguyễn Văn Tố đã cống hiến, hy sinh trọn đời vì sự nghiệp khai mở dân trí và giải phóng dân tộc. Cụ đã nêu tấm gương mẫu mực của một chí sĩ yêu nước nhiệt thành, nhà văn hóa uyên bác; nhà lãnh đạo đức độ, tài năng của Quốc hội và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cụ là tấm gương sáng luôn nêu cao tinh thần cần kiệm, khiêm tốn, giản dị, không màng danh lợi, phú quý cá nhân.
Chương trình biểu diễn nghệ thuật tại Lễ kỷ niệm. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN
Kỷ niệm 130 năm Ngày sinh nhà chí sĩ yêu nước, Trưởng Ban Thường trực Quốc hội đầu tiên Nguyễn Văn Tố là dịp để tri ân và tưởng nhớ công lao, cống hiến to lớn của cụ đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam, cũng là để thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của nhân dân ta.
“Cuộc đời hoạt động tận tụy, hy sinh vì nước, vì dân của cụ Nguyễn Văn Tố là một tấm gương cao đẹp để các đại biểu Quốc hội, cùng cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân ta học tập, noi theo. Tấm gương của cụ Nguyễn Văn Tố có ý nghĩa quan trọng góp phần vào việc bồi dưỡng lý tưởng, truyền thống cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân ta, nhất là thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước”, Chủ tịch Quốc hội nói.
Phát biểu tại buổi lễ, Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Lân Dũng, Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, đại biểu Quốc hội khóa 10, khóa 11, khóa 12 nhấn mạnh đến những đóng góp lớn của cụ Nguyễn Văn Tố; đồng thời nêu rõ, trên bất kỳ việc gì và bất kỳ cương vị nào cụ đều hết sức tận tâm, tận lực, để lại những dấu ấn đặc biệt, rất riêng. Nhân sĩ Nguyễn Văn Tố có nhân cách văn hóa cao đẹp, một con người giản dị, khiêm tốn, là một học giả chân chính… Qua những đóng góp quan trọng cho cách mạng, cho dân tộc của cụ Nguyễn Văn Tố càng thấy sáng tỏ hơn về sự vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhất là trong việc trọng dụng nhân tài. Kỷ niệm 130 năm Ngày sinh cụ Nguyễn Văn Tố là dịp để tưởng nhớ về một chí sĩ đã mang hết tinh thần hiếu học để làm rạng danh văn hóa nước nhà, một gương sáng đã mang lòng yêu nước để phụng sự Tổ quốc, một người bất khuất trước quân thù, hy sinh oanh liệt vì sự nghiệp giải phóng dân tộc…
Ông Phạm Đức Nam, Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên Nguyễn Văn Tố, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội thay mặt cán bộ, giáo viên, học sinh Trung tâm phát biểu bày tỏ niềm tự hào được giảng dạy tại ngôi trường mang tên Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Nguyễn Văn Tố; đồng thời cho biết, trong thời gian tới Trung tâm sẽ tiếp tục phát huy truyền thống lịch sử của ngôi trường đã có hơn 1 thế kỷ làm công tác giáo dục, thi đua dạy tốt-học tốt đáp ứng nhu cầu học tập thường xuyên, liên tục suốt đời của người dân, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng. Trung tâm chủ trương lồng ghép nhiệm vụ dạy văn hóa hướng nghiệp và dạy nghề, đa dạng hóa nội dung chương trình và hình thức học tập…, trong đó có các lớp học dành cho người khiếm thị, dạy nghề hướng nghiệp cho học sinh, dạy nghề sản xuất cho người dân, nâng cao chất lượng giáo dục… giữ vững danh hiệu trường tiên tiến xuất sắc của thành phố Hà Nội.
Theo Hoàng Thị Hoa (TTXVN)
