Điểm lại lịch sử, tháng 9/ 1964, dưới chân núi Dong, thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ (Nghệ An), những nhát cuốc đầu tiên được bổ xuống đã đặt cột mốc “Km số 0” cho con đường Trường Sơn huyền thoại. Từ đây, hàng triệu tấn vũ khí, xăng dầu, lương thực... được chuyển vào chi viện chiến trường miền nam.
Cột mốc số 0 ngày nay đã được xây dựng lại và đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia vào ngày 27/4/1990
Trước yêu cầu cấp bách của lịch sử, ngày 19/ 5/ 1959, Bộ Chính trị và Quân ủy T.Ư quyết định tổ chức tuyến vận tải quân sự dọc Trường Sơn, mang tên gọi đường Hồ Chí Minh. Nhiệm vụ của con đường là phục vụ việc vận chuyển hàng quân sự chi viện miền nam và tổ chức đưa, đón cán bộ, bộ đội, chuyển công văn, tài liệu từ bắc vào nam và ngược lại. Thượng tá Võ Bẩm, quê ở huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi), nguyên Cục phó Cục Nông trường là một trong những người được cấp trên giao nhiệm vụ tổ chức “Đoàn công tác quân sự đặc biệt” làm nhiệm vụ mở đường.
Ngày 9/ 9/ 1964, trên một bãi đất hẹp dưới chân núi Dong ở ngã ba thị trấn Lạt, bên dòng sông Con thuộc huyện Tân Kỳ, Trung đoàn 98 công binh đã bổ nhát cuốc đầu tiên tại điểm xuất phát “Km số 0” đường Hồ Chí Minh. Tại đây, những người mở đường đã dùng một cây gỗ lớn và khắc thành cột mốc “Km (cây) số 0” để xác lập điểm khởi đầu của con đường huyền thoại. Tiếp nối là hàng chục nghìn công binh, thanh niên xung phong (TNXP), nhân dân các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình tập trung làm đoạn đường Hồ Chí Minh qua địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ. Họ lập nên kỳ tích đào đắp hàng chục nghìn mét khối đất đá, khôi phục cầu cống, đồng thời, tổ chức bảo vệ tuyến đường, trực tiếp bắn rơi nhiều máy bay và bắt nhiều giặc lái. Thị trấn Lạt trở thành nơi tập kết để cán bộ, chiến sĩ và hậu cần, vũ khí chuẩn bị vào miền nam. Đến ngày 27-11-1972, cán bộ chiến sĩ Đoàn 559 khởi công xây dựng tuyến đường cơ giới Đông Trường Sơn, từ Km số 0 nối đến tận Lộc Ninh (Bình Phước) là tuyến mạch máu cung cấp hậu cần, góp phần để quân và dân cả nước làm nên chiến thắng lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước.
Mạnh Hùng
