“Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam” trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Thống Nhất-TTXVN

Tham dự buổi Lễ có Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng; Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Ngọc Thiện; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Chủ tịch Ủy ban UNESCO Việt Nam Lê Hoài Trung. Cùng tham dự còn có Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh và lãnh đạo 9 tỉnh có chung di sản cùng đông đảo nhân dân của tỉnh Bình Định.

Bài chòi là một loại hình nghệ thuật dân gian ở 9 tỉnh miền Trung từ Quảng Bình đến Khánh Hòa, đã bám rễ ăn sâu vào tâm hồn, không gian sống của người dân các địa phương nơi đây, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và góp phần tạo nên cốt cách của con người Trung bộ: thẳng thắn, chân thành, giản dị, mạnh mẽ, lạc quan, mến khách. Các câu chuyện trong bài chòi thể hiện tình yêu quê hương đất nước, sự gắn kết cộng đồng và những bài học đạo đức, kinh nghiệm trong cuộc sống của người dân.

Bên cạnh đó, nghệ thuật Bài Chòi là loại hình nghệ thuật đa dạng kết hợp âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, hội họa và văn học. Bài Chòi có 2 hình thức chính là "Chơi Bài Chòi" và "Trình diễn Bài Chòi". Chơi Bài Chòi là hô, hát kết hợp với thẻ bài có ghi tên các con bài và thường được tổ chức tại sân đình hoặc trên bãi đất trống vào dịp Tết Nguyên đán.

Trải qua thăng trầm lịch sử, bài chòi Trung bộ vẫn không ngừng phát triển đa dạng và phong phú. Hoạt động sưu tầm, tư liệu hóa, kiểm kê bài chòi được 9 tỉnh, thành phố của miền Trung sở hữu di sản này và Viện Âm nhạc, Viện Văn hóa - Nghệ thuật quốc gia phối hợp cùng cộng đồng thực hiện từ năm 1998 đến năm 2015.

Năm 2013, Nghệ thuật Bài chòi của các tỉnh Bình Định, Khánh Hòa, Quảng Nam và Phú Yên được công nhận là DSVHPVT quốc gia. Vào ngày 7/12/2017, tại Hàn Quốc, Ủy ban Liên Chính phủ UNESCO về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể đã ra Nghị quyết đưa “Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam” vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Trong diễn văn Lễ đón, ông Hồ Quốc Dũng Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định nhấn mạnh, việc UNESCO công nhận, ghi danh Nghệ thuật Bài chòi Trung bộ, Việt Nam là DSVHPVT đại diện của nhân loại góp phần nâng cao nhận thức về giá trị của di sản này. Khẳng định vai trò của bài chòi trong đời sống tinh thần của cộng đồng địa phương, tôn trọng giá trị sáng tạo nghệ thuật Trung bộ trong tổng thể các giá trị DSVHPVT của Việt Nam, góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa của nhân loại. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Bình Định cùng 8 tỉnh, thành Trung bộ có Di sản.

Ông Hồ Quốc Dũng khẳng định, trong thời gian tới, 9 tỉnh, thành dưới sự chủ trì của Bộ VH - TT&DL sẽ quyết tâm thực hiện hiệu quả Đề án bảo tồn và phát huy di sản Nghệ thuật Bài chòi Trung bộ, Việt Nam. Trong đó, chú trọng tổ chức tập huấn, kiểm kê hàng năm, nhận diện, tư liệu hóa Di sản, phục hồi các thành tố đã mai một, những tri thức dân gian liên quan và định kỳ tổ chức liên hoan bài chòi. Xây dựng các chương trình giáo dục, giới thiệu, quảng bá Di sản gắn với phát triển du lịch. Tôn vinh các cá nhân, câu lạc bộ, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, truyền dạy, bảo vệ và phát huy giá trị Di sản.

Sau khi nhận bằng của UNESCO ông Nguyễn Ngọc Thiện, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL đã trực tiếp trao lại cho đại diện lãnh đạo, nghệ nhân của 9 tỉnh Trung bộ sở hữu di sản bài chòi. Nhân dịp này, ông Nguyễn Ngọc Thiện đã công bố Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật Bài chòi Trung bộ, Việt Nam (giai đoạn 2018 - 2023) gồm 5 nội dung. Mục đích Chương trình nhằm công bố, kêu gọi các bộ, ban, ngành, UBND các cấp, các cơ quan hữu quan, cộng đồng các địa phương là chủ thể của di sản Nghệ thuật Bài chòi Trung bộ, Việt Nam và nhân dân cả nước cùng thực hiện Chương trình, để bảo vệ bền vững và phát huy hiệu quả di sản quý giá trên.

Ông Michael Croft trao bằng của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam” là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cho Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện. Ảnh: Báo Bình Định.

Phát biểu tại buổi Lễ, ông Michael Croft, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam chúc mừng Chính phủ Việt Nam, đặc biệt là 9 tỉnh miền Trung cũng như toàn thể cộng đồng nhân dân địa phương, các nghệ sĩ và những người đã đóng góp vào thành tích nghệ thuật văn hóa bài chòi được ghi danh vào danh sách các di sản đại diện của nhân loại. Đây là sự ghi nhận rất xứng đáng. UNESCO đánh giá cao sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát triển nghệ thuật Bài chòi với những hướng dẫn cụ thể, trong đó có việc mở rộng không gian biểu diễn, trao đổi và chia sẻ những tham luận, nghiên cứu, tư liệu hóa và xuất bản về Bài chòi, cũng như các sáng kiến khác.

Phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chia sẻ niềm vui to lớn cùng với toàn thể cộng đồng thực hành nghệ thuật bài chòi Trung Bộ. “Trong suốt 10 năm qua, hai chữ Việt Nam thân thương của chúng ta luôn được xướng lên tại các hội nghị của tổ chức UNESCO khi một di sản thiên nhiên, một di sản văn hoá hay một di sản ký ức thế giới của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được thế giới vinh danh. Năm nay, UNESCO vinh danh nghệ thuật bài chòi Trung Bộ, di sản văn hoá phi vật thể thứ 12 của Việt Nam, chính là vinh danh những con người anh dũng, kiên trung nhưng đậm chất dí dỏm, sáng tạo và yêu thơ ca của mảnh đất miền Trung đầy nắng gió bởi lẽ bài chòi là một bộ môn nghệ thuật tổng hợp mang tính sáng tạo và giải trí cao, kết hợp âm nhạc, thơ ca, diễn xướng, hội họa và văn học.

Thủ tướng cho rằng, đi cùng với niềm tự hào là trách nhiệm của mỗi chúng ta. Trách nhiệm gìn giữ và bảo tồn nghệ thuật bài chòi trước quốc tế vì từ nay di sản này không chỉ của riêng Việt Nam mà đã trở thành tài sản chung của nhân loại. Chính phủ Việt Nam long trọng cam kết cùng các nghệ nhân, nghệ sĩ, cộng đồng thực hành di sản, các cơ quan Trung ương và địa phương thực hiện nghiêm túc và hiệu quả Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy bền vững giá trị di sản “Nghệ thuật bài chòi Trung Bộ Việt Nam”, cũng như các di sản khác mà UNESCO đã công nhận, đảm bảo rằng “cái gì thuộc cộng đồng sẽ trả về cho cộng đồng” và qua đó chia sẻ các bài học thành công với các quốc gia, dân tộc có di sản tương đồng trên thế giới”. Thủ tướng chia sẻ. “Hãy để tiếng ca bài chòi được vang lên trong từng gia đình, ngõ xóm của toàn bộ vùng đất miền Trung Việt Nam, để tiếng cười lan toả khắp muôn nơi, mang cho chúng ta niềm lạc quan về thế và lực mới của dân tộc Việt Nam.

Bên cạnh phần lễ, phần hội cũng được trú trọng với các nội dung: Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Âm vang nghệ thuật Bài Chòi” được dàn dựng công phu, quy tụ gần 400 nghệ nhân, nghệ sĩ, ca sĩ của 9 tỉnh có di sản Bài Chòi tham gia, trình diễn. Nói về cội nguồn nghệ thuật Bài Chòi; thể hiện đậm nét truyền thống văn hóa, đời sống cộng đồng của người dân miền Trung; bảo tồn, phát huy giá trị của Bài Chòi trong thời gian tới. Các tiết mục, hình ảnh và làn điệu Bài Chòi đặc sắc của 9 tỉnh khu vực Trung Bộ đã được trình diễn, giới thiệu trong chương trình.

PV (tổng hợp)