Từng được ví là "vua trái cây" của Việt Nam, sầu riêng đã có năm 2024 rực rỡ khi mang về hơn 3,2 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu – chiếm tới 45% tổng giá trị xuất khẩu trái cây cả nước. Tuy nhiên bước sang năm 2025, ngành hàng này đang rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng khi giá thu mua giảm mạnh chưa từng có. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nguyên nhân chủ yếu do Trung Quốc siết chặt nhập khẩu loại quả này.
Trong năm 2025, ngành sầu riêng Việt Nam chứng kiến một cú "lao dốc" đáng lo ngại về giá cả. Sau giai đoạn bùng nổ giá năm 2024, khi giá sầu riêng Ri6 và Thái từng chạm mốc 220.000 đồng/kg. Việc người dân dân ồ ạt chuyển đổi cây trồng sang sầu riêng cách đây vài năm đã tạo ra một cuộc khủng hoảng thừa.
Tại nhiều địa phương như Tiền Giang, Đắk Lắk và Đồng Nai,… giá sầu riêng loại B đã giảm sâu. Cập nhật giá sâu riêng ngày 22/5 cho thấy: Sầu riêng Ri6 VIP có giá từ 60.000 đồng/kg, Ri6 loại A ở mức 50.000 – 52.000 đồng/kg và sầu riêng Ri6 loại B ở mức từ 30.000 – 36.000 đồng/kg, Ri6 loại C thương lượng. Ri6 xô A-B có giá từ 38.000 – 45.000 đồng/kg.
Sầu riêng Thái VIP có giá 90.000 đồng/kg, sầu riêng Thái A có giá từ 73.000 - 75.000 đồng/kg, sầu riêng Thái loại B có giá từ 53.000 - 55.000 đồng/kg, sầu riêng Thái loại C có giá từ 45.000 – 47.000 đồng/kg, Thái xô A-B có giá từ 60.000 – 65.000 đồng/kg.
Sầu riêng Chuồng Bò loại A có giá 50.000 – 52.000 đồng/kg, loại B có giá 30.000 – 32.000 đồng/kg, loại C thương lượng; Sầu riêng Sáu Hữu loại A có giá 70.000 – 75.000 đồng/kg, loại B có giá 50.000 – 55.000 đồng/kg, loại C thương lượng.
Sầu riêng Musang King loại A có giá từ 120.000 - 125.000 đồng/kg, loại B có giá từ 110.000 - 115.000 đồng/kg, loại C thương lượng. Sầu riêng Black Thorn loại A có giá từ 120.000 - 125.000 đồng/kg, loại B có giá từ 100.000 - 105.000 đồng/kg, loại C thương lượng.
Nhìn chung giá sầu riêng giảm sâu so với cùng kỳ năm trước. Theo các dự báo mới nhất, sản lượng sầu riêng năm 2025 có thể đạt 1,5 triệu tấn gần gấp đôi năm 2024. Việc tăng trưởng "nóng" trong khi diện tích trồng không đi kèm với quy hoạch phù hợp và đầu ra ổn định đã khiến cung vượt cầu. Bên cạnh đó, tình trạng trồng tự phát rải rác, thiếu định hướng vùng chuyên canh càng làm cho việc kiểm soát chất lượng và logistics trở nên khó khăn, làm giảm giá trị thương mại của sản phẩm.
Thực tế cho thấy, nếu không sớm xây dựng bản đồ quy hoạch vùng trồng theo tiêu chuẩn xuất khẩu, phân vùng rõ ràng theo thổ nhưỡng, khí hậu và khả năng liên kết sản xuất – tiêu thụ, ngành sầu riêng sẽ tiếp tục lâm vào vòng xoáy dư thừa, rớt giá. Việc phát triển ồ ạt mà không quy hoạch còn khiến khó khăn trong việc truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dịch bệnh và đạt các chứng chỉ chất lượng quốc tế.
Nguyên nhân sầu riêng mất giá được xác định đến từ việc Trung Quốc – thị trường chiếm hơn 90% sản lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam đột ngột siết chặt các tiêu chuẩn nhập khẩu.
Cụ thể, cơ quan chức năng Trung Quốc yêu cầu kiểm soát chặt dư lượng cadimi (CADI) và chất vàng ô – hai thành phần có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Trong đó cadimi có thể gây tổn thương thận và rối loạn hệ miễn dịch, còn vàng ô là chất nhuộm công nghiệp bị cấm dùng trong thực phẩm do độc tính cao. Nếu như trước đây chỉ kiểm tra xác suất 10–20% lô hàng, thì nay 100% container đều phải qua kiểm nghiệm, kéo dài thời gian thông quan và làm tăng chi phí vận chuyển.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết: Trung Quốc đã siết kiểm tra 100% đối với các lô hàng sầu riêng, khiến giá sầu riêng lao dốc. Không chỉ khắt khe về mặt chất lượng, thời gian kiểm định chất vàng O và cadimi kéo dài 7-8 ngày khiến hàng hoá bị ùn ứ tại các cửa khẩu.
Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp không kịp đáp ứng tiêu chuẩn mới, dẫn đến việc hàng loạt xe container bị trả về hoặc chờ đợi quá lâu gây hư hỏng sản phẩm. Có thời điểm, trong số 10 xe hàng xuất khẩu thì có đến 9 xe bị từ chối, khiến chuỗi cung ứng xuất khẩu bị đứt gãy nghiêm trọng.
Để giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, nhiều chuyên gia kiến nghị cần khẩn trương tìm kiếm các thị trường tiềm năng khác như Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu và Trung Đông – những nơi đang có xu hướng tiêu dùng trái cây nhiệt đới và yêu cầu chất lượng rõ ràng, minh bạch hơn. Việc đa dạng hóa đầu ra sẽ giúp giảm rủi ro và ổn định giá trị cho người trồng.
Trong khi Việt Nam đang vật lộn với rào cản kiểm nghiệm thì các đối thủ khu vực như Thái Lan và Campuchia đã nhanh chóng tận dụng cơ hội để chiếm lĩnh thị trường Trung Quốc. Từ đầu năm 2025, Thái Lan đã vươn lên chiếm hơn 62% thị phần xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc, trong khi thị phần của Việt Nam sụt giảm nghiêm trọng.
Đáng chú ý, Campuchia – quốc gia mới được Trung Quốc cấp phép xuất khẩu sầu riêng chính ngạch cũng nhanh chóng gia nhập đường đua. Với lợi thế về chi phí nhân công rẻ, vùng trồng tập trung và kiểm soát chất lượng đồng bộ, sầu riêng Campuchia đã bắt đầu cạnh tranh trực tiếp với hàng Việt Nam cả về giá cả lẫn độ ổn định nguồn cung.
Thanh Ngân (t/h)
