Chèo là loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc, đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại ngày nay, Chèo đang dần trở nên xa lạ với thế hệ trẻ. Trăn trở trước vấn đề này, một nhóm sinh viên thuộc Khoa Truyền thông và Văn hóa Đối ngoại, Học viện Ngoại giao, đã chủ động tổ chức sự kiện Chèo “Kéo” - Kéo Gen Z gần hơn với Chèo. Với tên gọi sáng tạo và lôi cuốn, sự kiện không chỉ thể hiện tinh thần gìn giữ di sản văn hóa truyền thống mà còn khơi mở cách tiếp cận mới để Chèo trở nên gần gũi hơn với giới trẻ.
Nhằm tìm hiểu sâu hơn về hành trình kết nối nghệ thuật Chèo với thế hệ Gen Z, chúng tôi đã có buổi trao đổi với ban tổ chức sự kiện Chèo “Kéo”. Đại diện tham gia phỏng vấn là chị Nguyễn Cầm Thi - Trưởng ban tổ chức, cùng hai Phó ban là anh Lê Duy Cường và anh Hà Lâm Tùng.
Chèo - chiếc “neo văn hóa” giữa thời đại số
Trước hết, chị đánh giá ra sao về vị trí và tầm quan trọng của nghệ thuật Chèo trong đời sống văn hóa hiện nay?
Chị Nguyễn Cầm Thi: Khi tìm hiểu Chèo, tôi nhận ra đây là một loại hình nghệ thuật dân gian lâu đời, phản ánh rõ đời sống nông thôn Việt. Với những câu chuyện giản dị, gần gũi, Chèo từng là món ăn tinh thần không thể thiếu với thế hệ ông bà ta.
Tuy nhiên, ngày nay, giới trẻ dễ bị “bội thực” trước quá nhiều lựa chọn giải trí hiện đại. Nội dung mới ra liên tục, tiêu thụ nhanh, thiên về giải trí tức thì, trong khi Chèo đòi hỏi sự cảm thụ tinh tế. Nhưng chính điều đó lại khiến Chèo có thể trở thành “bến đỗ” giúp người trẻ cân bằng - như một cách quay về với văn hóa cội nguồn.
Theo anh, vì sao Chèo - một loại hình nghệ thuật từng rất quen thuộc lại dần trở nên xa lạ với giới trẻ hiện nay?
Anh Lê Duy Cường: Nguyên nhân của hiện trạng này không nằm ở giá trị hay bản chất của Chèo, mà ở khoảng cách giữa truyền thống và đời sống hiện đại. Giới trẻ ngày nay đang bị cuốn theo nhịp sống số hóa nhanh và dồn dập, đồng thời tiếp nhận hàng loạt hình thức giải trí mới du nhập như US UK hay K-pop. Trong khi đó, Chèo lại mang tiết tấu thong thả, ngôn ngữ trừu tượng, đòi hỏi thời gian để cảm nhận, khiến người trẻ khó tiếp cận loại hình truyền thống này hơn.
Bên cạnh đó, Chèo hiện vẫn chưa được truyền thông một cách thực sự gần gũi, trẻ trung, chưa chạm đúng thị hiếu của khán giả trẻ. Nếu được tái hiện qua những hình thức sáng tạo, “trend” hơn, hay tương tác cao hơn, tôi tin Chèo có thể trở thành một “xu hướng văn hóa” mới của giới trẻ, chứ không chỉ là một loại hình nghệ thuật “cổ truyền”. Đó chính là mục tiêu mà Chèo “Kéo” hướng tới trong sự kiện lần này.
Đưa Chèo đến gần Gen Z – dễ nói, khó làm?
Với Chèo “Kéo”, nghệ thuật Chèo được đổi mới ra sao để vừa hồi sinh, vừa trở nên gần gũi và mới mẻ hơn với khán giả trẻ?
Anh Hà Lâm Tùng: Theo tôi, đổi mới không phải phá vỡ truyền thống, mà là cơ hội để Chèo được sống tiếp trong lòng thế hệ hôm nay. Với Chèo “Kéo”, chúng tôi không biến Chèo thành một thứ khác, mà nỗ lực kéo Chèo đến gần hơn với đời sống hiện đại, với giới trẻ.
Về hình thức, chương trình sẽ thiết kế những không gian trải nghiệm thân thiện, gần gũi, giúp các bạn trẻ dễ dàng tiếp cận và cảm nhận từng lát cắt trong nghệ thuật Chèo. Chúng tôi muốn truyền thống không còn là điều xa lạ, mà trở thành một phần tự nhiên trong trải nghiệm văn hóa của người trẻ.
Về nội dung, chúng tôi lựa chọn lồng ghép những chất liệu quen thuộc với thế hệ Gen Z: Ngôn ngữ, cách kể chuyện, chủ đề gần gũi… vào Chèo, đồng thời tận dụng các nền tảng truyền thông số để lan tỏa tinh thần của nghệ thuật này theo cách mới mẻ hơn. Chúng tôi tin rằng Chèo không hề lỗi thời - nó chỉ cần được chạm đúng cách, để có thể bừng sáng trở lại trong nhịp sống hôm nay.
Theo anh, nỗ lực đưa nghệ thuật Chèo đến gần với người trẻ liệu có gặp khó khăn hay thách thức nào không?
Anh Hà Lâm Tùng: Điều khó nhất chúng tôi gặp phải là khoảng cách nhận thức. Nhiều bạn trẻ vẫn nghĩ Chèo là thứ gì đó cũ kỹ, xa lạ, chỉ dành cho cha mẹ, ông bà. Chính vì thế, chúng tôi phải tìm cách truyền thông phù hợp, tạo ra những trải nghiệm Chèo thân thiện và dễ tiếp cận hơn với giới trẻ. Khó khăn nữa là sự khác biệt về bối cảnh sống: Chèo sinh ra từ sân đình, làng quê, còn thế hệ chúng tôi lớn lên giữa mạng xã hội, AI và đô thị hóa. Việc kết nối hai thế giới đó chưa bao giờ dễ dàng.
Chúng tôi luôn trăn trở: làm sao để đổi mới mà không làm mất đi bản sắc của Chèo? Nhưng chính những thử thách đó đã thôi thúc chúng tôi kiên trì hơn, để Chèo có thể sống tiếp bằng tình yêu, sự sáng tạo và trách nhiệm của thế hệ hôm nay.
Theo anh, làm sao để nghệ thuật chèo có thể giữ vững được nét truyền thống của mình trong bối cảnh thời đại số hiện nay?
Anh Lê Duy Cường: Tôi nghĩ, điều quan trọng là phải có cách truyền thông phù hợp với người trẻ, để họ thấy rằng “Chèo cũng hay, cũng đáng để cảm nhận”. Chúng tôi đã thử nhiều cách: đưa Chèo lên mạng xã hội, làm video ngắn theo xu hướng, kết hợp với những hình ảnh sáng tạo, nghệ thuật thị giác bắt mắt. Cùng với đó là các hoạt động trực tiếp như triển lãm hay trải nghiệm, nơi các bạn trẻ có thể thật sự nghe, nhìn, chạm vào Chèo.
Giữa những đổi mới ấy, chúng tôi luôn giữ một nguyên tắc: những gì là tinh túy, như tiếng nói, làn điệu, phục trang, không cần hiện đại hóa. Bởi lẽ, chính những yếu tố này đang dần trở lại trong các xu hướng văn hóa, như trào lưu mặc Việt phục trên TikTok. Suy cho cùng, truyền thống không nên bị đóng khung, mà cần được làm mới, được chuyển mình, được sống cùng thời đại - bằng những chất liệu mới, những cách tiếp cận mới, để có thể tiếp tục lớn lên trong lòng người trẻ hôm nay.
Truyền thống không lỗi thời – chỉ cần chạm đúng cách
Trong tương lai, anh chị mong muốn tinh thần Chèo “Kéo” sẽ được lan tỏa như thế nào - với nghệ thuật chèo nói riêng, và với di sản văn hóa nói chung?
Chị Nguyễn Cầm Thi: Chèo “Kéo” không chỉ là mong muốn đưa Gen Z đến gần hơn với nghệ thuật Chèo, mà còn là khát vọng kết nối người trẻ với thế hệ đi trước. Chúng tôi hy vọng các bạn sẽ không còn xem Chèo là điều cũ kỹ, lạc hậu, mà có thể nhìn nhận Chèo bằng một con mắt đầy cảm xúc và trân trọng. Dù chỉ một lần nghe, chúng tôi mong Chèo “Kéo” sẽ để lại dấu mốc trong lòng người tham dự, để mai này, khi đâu đó vang lên làn điệu Chèo, các bạn sẽ nhận ra đó là di sản văn hóa dân tộc ta.
Xa hơn, chúng tôi mong mô hình “Chèo Kéo” có thể lan tỏa tới các loại hình nghệ thuật truyền thống khác đang dần bị lãng quên. Bởi, khi được tiếp cận với truyền thống dân tộc một cách phù hợp, người trẻ sẽ chủ động cảm nhận, kết nối và gìn giữ những giá trị ấy.
Linh Tuệ, Tú Quỳnh, Hải Yến(thực hiện)
