Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao: Phát huy hiệu quả, đẩy lùi hạn chế

Lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng

Sau khi Luật Công nghệ cao, Quyết định 2457/QĐ-TTg, Quyết định 1895/QĐ-TTg được ban hành, Đảng và Chính phủ tiếp tục chỉ đạo quyết liệt, hoàn thiện hệ thống chính sách hỗ trợ, thu hút DN, tổ chức và cá nhân đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Các địa phương đã chủ động xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thu hút đầu tư từ các DN phục vụ sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao mang lại hiệu quả cao, bền vững. Qua đó, đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng, phát triển ngành nông nghiệp giai đoạn 2015 - 2020.

Thực tế, Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã mang lại hiệu quả và sức lan tỏa mạnh mẽ, theo đó, đã hình thành những vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Nhiều địa phương đã chủ động thu hút DN, chủ trang trại, cá nhân đầu tư ứng dụng công nghệ cao để giảm chi phí, tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp. Có những DN đã tổ chức liên kết với nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác để mở rộng mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên quy mô lớn.

Công nghệ cao, công nghệ tiên tiến đã và đang được ứng dụng trong từng khâu, hoặc trong cả chuỗi sản xuất để mang lại giá trị gia tăng cao cho sản phẩm nông nghiệp, từ đó tạo đòn bẩy thúc đẩy xây dựng và phát triển các vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Việc ứng dụng công nghệ sinh học - đã góp phần chọn tạo được nhiều giống cây trồng, vật nuôi cho năng suất cao, chất lượng, sức chống chịu tốt. Công nghệ in vitro trong nhân giống cây trồng quy mô công nghiệp, đã giúp giảm giá thành cây giống. Nhiều chế phẩm sinh học đã được nghiên cứu và ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp để cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, vật nuôi, hạn chế dịch bệnh.

Một số DN, cá nhân đã chủ động tiếp cận công nghệ mới, ứng dụng công nghệ tự động, bán tự động, công nghệ thông tin để mang lại hiệu quả kinh tế cao trong nông nghiệp. Chẳng hạn như sản xuất rau, hoa trong nhà màng, nhà kính: Rau, doanh thu đạt 2,5 - 9 tỷ đồng/ha, lợi nhuận từ 1,6 - 4,9 tỷ đồng/ha; hoa, doanh thu đạt 0,5 - 9,9 tỷ đồng/ha, lợi nhuận từ 0,3 - 5,4 tỷ đồng/ha).

Việc ứng dụng công nghệ cao, giúp nâng cao năng suất chất lượng tôm thẻ chân trắng (năng suất đạt 40 tấn/ha, gấp 40 lần so sản xuất đại trà, chi phí sản xuất giảm 30 - 35%); sản xuất bò sữa (năng suất sữa đạt trên 30 lít/bò/ngày, chất lượng tốt)…

Những tồn tại và hạn chế

Liên quan vấn đề trên, đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ ra những tồn tại và hạn chế đó là hệ thống văn bản quy phạm pháp luật không đồng bộ và chưa theo kịp sự phát triển của yêu cầu thực tiễn.

Luật Công nghệ cao được ban hành và triển khai từ năm 2008, nhưng chưa có sự sửa đổi, bổ sung; thiếu các văn bản hướng dẫn có tính pháp lý cao như nghị định, mà chủ yếu là bằng các quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Không có văn bản quy định cụ thể trình tự thủ tục đối với việc thành lập khu, công nhận vùng, DN; không có hướng dẫn và cơ chế, chính sách ưu đãi cụ thể đối với các khu do địa phương, DN thành lập từ nguồn ngân sách địa phương, nguồn xã hội hóa.

Ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp, chủ yếu tập trung tại một số vùng, một số sản phẩm có thế mạnh, một số DN lớn. Các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập (4 khu), hầu hết chỉ tập trung vào sản xuất, các chức năng khác như nghiên cứu, chuyển giao, quảng bá sản phẩm… chưa được chú trọng, do đó, chưa phát huy được chức năng, vai trò hạt nhân lan tỏa, phục vụ thúc đẩy phát triển ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp.

Hiện nay, nhiều tỉnh mong muốn thành lập khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (Quảng Ninh, Gia Lai, Kon Tum, Long An, Bình Dương...). Các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đa dạng về hình thức (Nhà nước, DN đầu tư), có những khu đầu tư và giao cho DN trước khi được thành lập; nguồn vốn đầu tư cơ sở hạ tầng của khu từ ngân sách trung ương, ngân sách địa phương, của DN. Hầu hết địa phương có kế hoạch xây dựng trên đất quy hoạch cho mục đích sử dụng đất nông lâm nghiệp, chưa được quy hoạch xây dựng khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Một số địa phương có sự nhầm lẫn về xây dựng khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao theo quy định tại Luật Công nghệ cao với việc lập dự án đầu tư sản xuất theo quy định tại Luật Đầu tư dẫn đến tính khả thi không cao về đất đai, đầu tư trong thực hiện quy hoạch tại Quyết định 575/QĐ-TTg.

Nhà nước có nhiều chính sách về thuế, tiền sử dụng đất, ưu đãi về tín dụng nhằm khuyến khích các DN phát triển sản xuất ứng dụng công nghệ cao, các vùng sản xuất hàng hóa tập trung (vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao). Tuy nhiên, đến nay chỉ có 12 vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và 49 DN được công nhận DN nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (theo phân cấp của Thủ tướng Chính phủ). Các vùng và DN nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao được công nhận và hưởng chính sách trên nền tảng sản xuất đã có sẵn, trên cơ sở nhu cầu của sản xuất. Song, các chính sách dành riêng cho nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chưa có tính đột phá.

Các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao mới thành lập chưa đủ tiềm lực để nghiên cứu khoa học và công nghệ, các tổ chức sự nghiệp khoa học công lập khác chưa tạo ra được nhiều sản phẩm, công nghệ có thể chuyển giao hiệu quả cao vào sản xuất nông nghiệp. Mặt khác, việc chuyển giao kết quả khoa học và công nghệ vào sản xuất còn yếu; thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các nhà khoa học, DN và người dân, vì vậy, cần có cơ chế ràng buộc, gắn kết về lợi ích hài hòa giữa các bên trong lợi ích chung.

Các mô hình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ, phân bổ không đồng đều, quy mô sản xuất chưa đủ lớn để phát triển hàng hóa tập trung, gây khó khăn trong việc đầu tư và quản lý…

Minh Anh