Nội dung quan trọng này được thể hiện tại khoản 2 Điều 32 của dự thảo luật. Theo đó, Chính phủ sẽ có thẩm quyền quyết định việc chi trả từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp dưới hình thức hỗ trợ tiền mặt hoặc các hình thức phù hợp khác cho người lao động bị ảnh hưởng nặng nề bởi các yếu tố bất khả kháng. Điểm đáng chú ý là việc chi trả này không còn phụ thuộc vào việc người lao động đã rơi vào tình trạng thất nghiệp hay chưa. Hình thức, đối tượng và mức chi hỗ trợ cụ thể sẽ do Chính phủ quy định tùy theo từng tình huống cụ thể.
Giới chuyên gia đánh giá đây là một bước chuyển đổi căn bản trong tư duy xây dựng chính sách an sinh xã hội, chuyển từ việc can thiệp "sau" khi người lao động mất việc sang chủ động "đỡ" ngay khi họ gặp khó khăn, có nguy cơ mất việc.
Nhìn lại năm 2021, thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, hàng chục triệu người lao động bị giảm giờ làm hoặc phải nghỉ việc luân phiên nhưng lại không đáp ứng đủ điều kiện để nhận trợ cấp thất nghiệp theo quy định. Khi đó, Chính phủ đã phải ban hành các nghị quyết đặc biệt để chi hàng chục nghìn tỷ đồng từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp dưới hình thức hỗ trợ tiền mặt. Tuy nhiên, đây là một giải pháp "đặc cách", nằm ngoài khuôn khổ luật pháp hiện hành. Dự thảo Luật Việc làm sửa đổi lần này hướng tới việc đưa tinh thần "đặc cách" đó trở thành một chính sách thường xuyên.
Ngoài điểm mới mang tính nhân văn về việc hỗ trợ sớm trong khủng hoảng, dự thảo luật còn mở rộng chức năng của Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp theo hướng chủ động hơn. Người lao động trong thời gian chưa tìm được việc làm mới sẽ được hỗ trợ học nghề, nâng cao kỹ năng hoặc đánh giá, cấp chứng chỉ nghề quốc gia. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp gặp khó khăn cũng có thể được hỗ trợ một phần chi phí đào tạo lại người lao động để giữ chân nhân lực thay vì phải tiến hành sa thải.
Để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của Quỹ, dự thảo luật cũng quy định rõ cơ chế kiểm soát. Theo Điều 45, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp sẽ được hạch toán độc lập, không nằm trong ngân sách nhà nước và phải chịu kiểm toán định kỳ ba năm một lần. Việc công khai thông tin về quản lý và sử dụng Quỹ cũng được nhấn mạnh nhằm ngăn chặn nguy cơ thất thoát và sử dụng sai mục đích.
Tính đến cuối năm 2024, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp đang có kết dư khoảng 64.300 tỷ đồng, với hơn 16 triệu người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp trên cả nước, chiếm khoảng 34% lực lượng lao động trong độ tuổi. Đề xuất mới này được kỳ vọng sẽ tạo ra một "phao cứu sinh" kịp thời và hiệu quả hơn cho người lao động trong những giai đoạn kinh tế khó khăn.
Tâm An (t/h)
