Sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ kỳ vọng tạo ra thị trường vốn minh bạch

Minh bạch trong giao dịch trái phiếu riêng lẻ

Nối tiếp các giải pháp hỗ trợ thị trường vốn, tuần qua, sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ được vận hành bởi Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) đã chính thức đi vào hoạt động, với cơ chế thanh toán tức thời T+0. Điều này được kỳ vọng giúp làm tan băng thanh khoản thị trường trái phiếu cho các doanh nghiệp.

Trong 3 ngày giao dịch đầu tiên, giá trị giao dịch của sàn trái phiếu riêng lẻ đạt 1.800 tỷ đồng, với khoảng 20 mã giao dịch. Trong thời gian tương ứng đó, thanh khoản trên sàn cổ phiếu HNX vào khoảng 4.600 tỷ đồng. Sàn này có 249 mã đang giao dịch.

Trong 3 tháng tới, khoảng 1.200 mã trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đã phát hành thời gian qua với nhiều cái tên "nóng" cũng sẽ bắt buộc phải lên sàn, chưa kể những mã phát hành mới.

Với số lượng "hàng hóa" để trao đổi ngày càng nhiều sẽ lên sàn, các thành viên thị trường kỳ vọng về lâu về dài, Việt Nam sẽ có thị trường trái phiếu hoàn thiện song hành cùng thị trường cổ phiếu tạo kênh dẫn vốn hiệu quả cho doanh nghiệp và nền kinh tế.

Nhưng thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp trải qua nhiều biến động lớn sau những vụ việc sai phạm của các đơn vị phát hành đã tác động lớn tới tâm lý nhà đầu tư, khiến niềm tin sụt giảm mạnh, đặc biệt trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Vậy giao dịch qua sàn có thể lấy lại niềm tin của nhà đầu tư bằng việc đảm bảo quyền lợi của họ như thế nào?

Trước đây việc giao dịch trái phiếu chỉ thực hiện phân tán ở từng công ty chứng khoán, tạo ra nhiều rủi ro khi các nhà đầu tư chuyên nghiệp, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại tự "xé lẻ" kỳ hạn trái phiếu, "lách luật" bán cho nhà đầu tư cá nhân không chuyên. Với sàn giao dịch tập trung, rủi ro trên được giảm thiểu khi trái phiếu doanh nghiệp được bù trừ thanh toán bởi Trung tâm Lưu ký chứng khoán, đảm bảo chỉ nhà đầu tư chuyên nghiệp được giao dịch.

Ngoài ra, trái phiếu sẽ được mua bán theo kỳ hạn T+0 (tiền trao trái phiếu cầm), cách thức này được kỳ vọng sẽ gia tăng thanh khoản cho thị trường trái phiếu. Điều quan trọng là các thông tin được công khai minh bạch, giúp người mua và người bắn có thể soát xét kỹ lưỡng trước khi quyết định giao dịch.

Ông Phạm Hồng Sơn - Phó Chủ tịch Uỷ ban chứng khoán Nhà nước cho biết: "Mục đích làm tăng tính minh bạch của thị trường này, để người mua và người bán đều biết về doanh nghiệp đó".

Bà Vũ Thị Thúy Ngà - Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho biết:

"Các doanh nghiệp phát hành phải giải thích rất rõ cho nhà đầu tư trước khi mua những rủi ro về mặt pháp lý rồi kỳ hạn trả lãi gốc, các điều khoản liên quan đến quyền lợi của các trái chủ. Thứ hai, doanh nghiệp phát hành phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hồ sơ phát hành trước khi gửi lên hệ thống. Thứ ba nữa là các kỳ công bố thông tin để bổ sung thông tin cho nhà đầu tư thì doanh nghiệp phải tuân thủ theo pháp luật là các thông tin định kỳ, thông tin bất thường về tình hình trả lãi gốc cũng như biến động của doanh nghiệp. Từ đó với các thông tin của doanh nghiệp trung thực và đầy đủ, doanh nghiệp hoàn thành trách nhiệm cũng sẽ giúp cho thị trường minh bạch và thanh khoản".

Một vấn đề khác mà các nhà đầu tư rất quan tâm liên quan đến thanh khoản, trước đây khi các nhà đầu tư mua trái phiếu riêng lẻ, muốn bán bắt buộc phải đợi đến khi đáo hạn hay phụ thuộc hoàn toàn vào việc doanh nghiệp phát hành hay công ty chứng khoán có mua lại hay không. Với việc giao dịch qua sàn, các nhà đầu tư có thể bán trái phiếu của mình một cách công khai bất cứ lúc nào.

Chuyên nghiệp hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Có thể thấy, nhiều vấn đề nhà đầu tư quan ngại đang dần được gỡ bỏ, nhưng đây vẫn là một khoản đầu tư nên vẫn có những rủi ro nhất định. Điều này đặt các nhà đầu tư phải có những tìm hiểu kỹ về các trái phiếu mà mình muốn mua. Phải hiểu rõ về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp để có thể định giá được trái phiếu đó.

Thay vì chỉ nhắm đến mức lợi suất mà các doanh nghiệp phát hành đưa ra, nếu phân tích được các rủi ro của doanh nghiệp được thì mới đảm bảo được cơ hội sinh lời của mỗi mã trái phiếu.

Theo cơ quan quản lý thị trường, nhà đầu tư cần lưu ý là dù có thêm sàn giao dịch tiện lợi, minh bạch hơn thì bản chất trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vẫn là một sản phẩm đầu tư mang tính "rủi ro hài hòa, lợi ích chia sẻ" giữa doanh nghiệp và người cầm trái phiếu - một sản phẩm phù hợp cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Việc kê khai và giao dịch tập trung trái phiếu doanh nghiệp còn được kỳ vọng góp phần tạo đường cong lãi suất cho từng trái phiếu, thay vì "cào bằng" các trái phiếu như trước. Doanh nghiệp tốt thì dần dần mức lợi tức có thể giảm thấp hơn lãi suất danh nghĩa ban đầu và giá niêm yết của trái phiếu sẽ cao hơn mệnh giá ban đầu.

Lộ trình triển giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Theo lộ trình phát triển của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, trong giai đoạn 1 hiện nay, trái phiếu chỉ được giao dịch theo phương thức thỏa thuận/outright.

Nhưng trong giai đoạn 2 dự kiến cuối năm, hệ thống sẽ cho phép nhà đầu tư có khả năng giao dịch khớp lệnh liên tục như sàn cổ phiếu.

Bên cạnh đó sàn còn cho phép repo trái phiếu, tức nhà đầu tư có trái phiếu mà cần tiền có thể chuyển trái phiếu cho một nhà đầu tư khác cầm để vay lấy một khoản tiền với lãi suất thỏa thuận - một hình thức mà nhà đầu tư tổ chức rất ưa thích. Đây sẽ là tiền đề cho sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài - những thành phần đầu tư gần như vắng bóng trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp bấy lâu nay.

Bà Yun Liu - Chuyên gia kinh tế phụ trách thị trường ASEAN, Ngân hàng HSBC nhận định: "Dòng đầu tư nước ngoài tiếp tục hướng vào các quốc gia ASEAN thông qua các hình thức trực tiếp, gián tiếp. Một thị trường trái phiếu doanh nghiệp có chất lượng được giao dịch sẽ thu hút các nhà đầu tư tham gia, như vậy sẽ khơi thông dòng vốn vào thị trường Việt Nam".

Việc phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp lành mạnh, bền vững sẽ góp phần san sẻ bớt gánh nặng cho hệ thống ngân hàng, giảm thiểu rủi ro cho hệ thống ngân hàng. Song song với đó, hoạt động thanh toán hay phát hành trái phiếu nằm trong guồng quay của nền kinh tế, sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.

Khi nền kinh tế khó khăn tất yếu sẽ kéo theo khó khăn của các doanh nghiệp. Do vậy về dài hạn, cần những chính sách đồng bộ nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy các hoạt động kinh tế sản xuất của doanh nghiệp.

Trúc Mai (T/h)