Theo TS. Hùng, hệ thống này bao gồm nhiều đơn vị chuyên môn từ Trung ương đến địa phương như Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP. HCM, Viện Kiểm nghiệm vaccine và sinh phẩm y tế cùng hơn 60 trung tâm kiểm nghiệm tại các tỉnh, thành.
Dữ liệu ghi nhận từ các đơn vị kiểm nghiệm cho thấy, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng phát hiện chiếm dưới 1% tổng số mẫu – tương đương chưa đến 400 mẫu mỗi năm. Đáng lưu ý, tỷ lệ thuốc dược liệu không đạt cao hơn so với thuốc hóa dược.
Hiện nay, cả nước có 275 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dược, trong đó 238 là doanh nghiệp trong nước. Trên thị trường có hơn 20.000 thuốc đang còn hiệu lực giấy đăng ký lưu hành, phần lớn là thuốc sản xuất nội địa; thuốc nhập khẩu chủ yếu đến từ các quốc gia phát triển như ở Bắc Mỹ, châu Âu và một số nước lân cận.
Tuy nhiên, với quy mô thị trường dược phẩm ngày càng mở rộng, TS. Hùng nhận định số lượng mẫu được kiểm nghiệm hiện nay vẫn còn khá khiêm tốn. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí dành cho hoạt động này cũng đang gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, mỗi trung tâm kiểm nghiệm địa phương chỉ có ngân sách khoảng 2,5 – 3 tỷ đồng/năm, trong khi các viện kiểm nghiệm cấp Trung ương được cấp khoảng 20 tỷ đồng/năm.
Dù còn nhiều hạn chế, mạng lưới kiểm nghiệm vẫn nỗ lực triển khai các kế hoạch giám sát chất lượng sát với thực tiễn. Nhờ đó, không chỉ thuốc kém chất lượng mà cả thuốc giả cũng được phát hiện. Riêng trong năm 2024, Cục Quản lý Dược đã phát đi 18 cảnh báo về thuốc giả lưu hành trên thị trường.
TS. Hùng nhấn mạnh, thuốc giả không chỉ gây tổn thất kinh tế mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng người dân. Trong bối cảnh hội nhập và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, nguy cơ thuốc giả xâm nhập và lan rộng qua các nền tảng trực tuyến – đặc biệt là mạng xã hội và sàn thương mại điện tử xuyên biên giới – đang ngày càng gia tăng.
Để tăng cường phòng chống thuốc giả, đại diện Cục Quản lý Dược đề xuất nhiều giải pháp như: hoàn thiện pháp luật, tăng mức phạt và siết chặt quản lý thuốc bán online; công khai thông tin nhà phân phối; truy xuất nguồn gốc bằng mã QR; tăng cường thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược, và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ – như blockchain, cơ sở dữ liệu ngành dược toàn quốc, phần mềm theo dõi đơn thuốc và bệnh án điện tử – cũng được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong việc phát hiện, ngăn chặn thuốc giả.
Lãnh đạo Cục Quản lý Dược cũng cho biết, Bộ Y tế sẽ tiếp tục đầu tư mạnh hơn cho hệ thống kiểm nghiệm, đẩy mạnh truyền thông cảnh báo cộng đồng và tăng cường phối hợp liên ngành – bao gồm chính quyền địa phương, các bộ ngành liên quan và doanh nghiệp chân chính – nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống thuốc giả trong thời gian tới.
Phương Thảo (t/h)
