Trung Quốc – động lực tăng trưởng mới của tôm Việt
Theo thống kê sơ bộ của Cục Hải quan, đến ngày 15/8, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc (bao gồm cả Hong Kong) đạt gần 767 triệu USD, tăng 76% so với cùng kỳ 2024. Với mức này, Trung Quốc chiếm tới 29% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của cả nước, trở thành thị trường tăng trưởng nhanh nhất của tôm Việt trong năm nay. Riêng nửa đầu tháng 8, giá trị xuất khẩu sang thị trường này đạt gần 57 triệu USD, tương đương gần 30% tổng xuất khẩu tôm cả nước trong cùng kỳ.
Con số trên cho thấy Trung Quốc đang vươn lên trở thành động lực quan trọng, vượt xa tốc độ tăng trưởng tại nhiều thị trường truyền thống. Cụ thể, xuất khẩu tôm sang Mỹ chỉ tăng khoảng 8%, sang Nhật Bản tăng 12%. Sự khác biệt này phản ánh rõ sức hút đặc biệt của tôm Việt Nam tại thị trường láng giềng tỷ dân.
Điểm đáng chú ý là cơ cấu sản phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc có sự thay đổi rõ rệt theo thị hiếu tiêu dùng. Các dòng tôm khác ngoài tôm chân trắng, trong đó nổi bật là tôm hùm, tôm rảo, ghi nhận mức tăng trưởng ba con số, đặc biệt ở nhóm sản phẩm sống, tươi và đông lạnh cao cấp. Tôm sú xuất khẩu sang Trung Quốc cũng tăng trưởng hai con số, tiếp tục củng cố chỗ đứng của Việt Nam trong phân khúc trung – cao cấp.
Trong khi đó, tôm chân trắng ở dạng nguyên liệu giảm nhẹ, nhưng lại tăng trưởng ở sản phẩm chế biến sẵn, phản ánh xu hướng người tiêu dùng Trung Quốc ưu tiên các mặt hàng tiện lợi, giá trị gia tăng thay vì chỉ nhập khẩu nguyên liệu thô.
Số liệu từ Hải quan Trung Quốc cho thấy, trong 7 tháng đầu năm 2025, nước này nhập khẩu khoảng 519.000 tấn tôm nước ấm đông lạnh, giảm 2% so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, giá trị nhập khẩu lại tăng 7%, đạt 2,73 tỷ USD nhờ giá trung bình tăng 9% lên 5,25 USD/kg. Đặc biệt, riêng tháng 7, khối lượng nhập khẩu tăng vọt lên hơn 90.000 tấn, mức cao nhất kể từ đầu năm 2024.
Trên bản đồ cung ứng, Ecuador tiếp tục thống trị với khoảng 389.000 tấn, chiếm tới 75% thị phần. Nước này duy trì lợi thế nhờ nguồn cung dồi dào, giá thành cạnh tranh và sản phẩm phù hợp thị hiếu, đặc biệt ở phân khúc tôm nguyên đầu đông lạnh. Ấn Độ vẫn là nhà cung cấp lớn thứ hai nhưng đang dần mất thị phần, chỉ còn khoảng 76.000 tấn, giảm 7% so với cùng kỳ. Nguyên nhân là doanh nghiệp Ấn Độ gặp khó trong kiểm soát chất lượng, chi phí sản xuất, đồng thời phải chia nguồn cung cho nhiều thị trường khác.
Trong khi đó, một số nhà cung cấp nhỏ như Myanmar, Argentina hay Thái Lan bất ngờ tăng trưởng nhanh, chứng tỏ thị trường Trung Quốc vẫn mở ra cơ hội cho các nguồn cung có lợi thế riêng biệt.
Lợi thế khác biệt giúp tôm Việt mở rộng thị phần
Trong bối cảnh Ecuador và Ấn Độ áp đảo ở phân khúc phổ thông, tôm Việt Nam lại nổi lên nhờ chiến lược đi khác biệt: tập trung vào phân khúc cao cấp. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, thay vì cạnh tranh trực diện về giá, doanh nghiệp Việt khai thác lợi thế ở những sản phẩm đặc biệt như tôm sú size lớn, tôm hùm sống, cùng các sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng.
Chiến lược này vừa giúp tránh được áp lực cạnh tranh gay gắt từ Ecuador, vừa bắt kịp xu hướng tiêu dùng cao cấp hóa ngày càng rõ nét của tầng lớp trung lưu Trung Quốc. Bên cạnh đó, vị trí địa lý gần gũi và chi phí logistics hợp lý cũng tạo lợi thế lớn để Việt Nam gia tăng thị phần.
VASEP đánh giá, lợi thế của tôm Việt Nam là sự đa dạng sản phẩm, khả năng đáp ứng nhiều phân khúc và ngày càng chú trọng chất lượng. Người tiêu dùng Trung Quốc sẵn sàng trả giá cao hơn cho các sản phẩm được bảo đảm về truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch và an toàn thực phẩm – những yếu tố mà doanh nghiệp Việt Nam đang cải thiện rõ rệt trong những năm gần đây.
Trong ngắn hạn, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc được dự báo tiếp tục tăng trưởng, nhất là vào các dịp lễ lớn cuối năm như Trung thu, Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán. Khi nhu cầu quà biếu và tiêu thụ hải sản tăng cao, các dòng sản phẩm chủ lực sẽ là tôm hùm sống, tôm sú cỡ lớn và tôm chân trắng chế biến sâu.
Tuy nhiên, về trung hạn, ngành tôm Việt Nam sẽ đối mặt với không ít thách thức. Sản lượng nuôi trong nước của Trung Quốc ngày càng tăng, có thể gây áp lực giảm nhập khẩu. Đồng thời, cạnh tranh từ Ecuador và Ấn Độ vẫn sẽ duy trì gay gắt, khi hai quốc gia này có lợi thế vượt trội về giá và sản lượng.
Để giữ vững và mở rộng thị phần, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp Việt cần kiên định với chiến lược tập trung vào chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm, phát triển mạnh phân khúc chế biến giá trị gia tăng. Ngoài ra, tuân thủ chặt chẽ quy định về kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, bao bì và nhãn mác cũng là điều kiện then chốt để đảm bảo sự hiện diện bền vững tại thị trường tỷ dân này.
Thiên Trường
