Việc Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam chính thức được thành lập đang mở ra một không gian phát triển mới cho thị trường tài chính, nơi có thể thử nghiệm các mô hình, sản phẩm tài chính hiện đại theo cơ chế kiểm soát rủi ro phù hợp. Đây được kỳ vọng sẽ là động lực quan trọng giúp Việt Nam đa dạng hóa thị trường, hình thành các lớp tài sản mới và nâng tầm vị thế tài chính quốc gia. Tuy nhiên, cùng với cơ hội, sự xuất hiện của các mô hình và sản phẩm tài chính mới cũng đặt ra thách thức không nhỏ trong công tác phòng, chống rửa tiền và bảo đảm an ninh tài chính.
Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, để ngăn ngừa rủi ro rửa tiền, các ngân hàng hoạt động tại Trung tâm Tài chính quốc tế cần đóng vai trò như những “siêu thị tài chính”, cung cấp đầy đủ dịch vụ từ bán lẻ đến bán buôn. Quan trọng hơn, ngân hàng phải thực hiện chức năng “người gác cổng” xuyên suốt toàn bộ chuỗi giao dịch, từ đó kiểm soát dòng tiền, tăng cường an ninh tài chính và ngăn chặn các hành vi chuyển giá, rửa tiền xuyên biên giới.
Thực tế cho thấy, nguy cơ rửa tiền không còn mang tính lý thuyết. Từ khi Luật Phòng, chống rửa tiền được ban hành năm 2022 đến nay, Cục Phòng, chống rửa tiền đã tiếp nhận hàng nghìn báo cáo giao dịch đáng ngờ mỗi năm, với tốc độ tăng trưởng khoảng 30% qua các năm. Giai đoạn từ năm 2023 đến nay, trên cơ sở các báo cáo này, Cục đã tiến hành thu thập, phân tích và chuyển giao gần 600 lượt văn bản liên quan đến hơn 5.000 báo cáo giao dịch đáng ngờ cho Cục An ninh kinh tế để phục vụ công tác điều tra, xử lý.
Trong bối cảnh đó, khung pháp lý tiếp tục được hoàn thiện. Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 329/2025/NĐ-CP, quy định cụ thể về việc cấp phép thành lập và hoạt động ngân hàng, quản lý ngoại hối, cũng như công tác phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Trung tâm Tài chính quốc tế ở Việt Nam.
Đối với quản lý ngoại hối, nghị định yêu cầu các thành viên và nhà đầu tư nước ngoài phải ghi rõ mục đích khi thực hiện giao dịch chuyển tiền vào Trung tâm Tài chính quốc tế. Các ngân hàng cung ứng dịch vụ ngoại hối có trách nhiệm kiểm tra, lưu trữ đầy đủ hồ sơ, chứng từ phù hợp với bản chất từng giao dịch. Đây được xem là cơ sở quan trọng để các ngân hàng thành viên tăng cường kiểm soát, bảo đảm dòng vốn được sử dụng đúng mục đích, hạn chế các rủi ro phát sinh.
Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Trung tâm Tài chính quốc tế mở ra một sân chơi mới đầy tiềm năng, song các giao dịch tài chính tại đây sẽ được giám sát rất chặt chẽ. Ông nhấn mạnh, sẽ không có chỗ cho gian lận, rửa tiền hay việc chuyển vốn ra nước ngoài một cách tùy tiện, thiếu kiểm soát.
Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở các giao dịch ngoài kênh chính thức, đặc biệt là trong lĩnh vực tài sản số. Hành lang pháp lý về phòng, chống rửa tiền đã cơ bản hoàn thiện với Luật Phòng, chống rửa tiền, Thông tư số 27/2025/TT-NHNN và các quy định riêng cho Trung tâm Tài chính quốc tế. Tuy nhiên, các quy định này chủ yếu kiểm soát hiệu quả những giao dịch diễn ra trên hệ thống chính thống, trong khi thị trường “chợ đen” vẫn tồn tại và hoạt động phức tạp.
Nghị quyết 05/2025/NQ-CP chính thức mở đường cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, cho phép nhà đầu tư trong nước và nước ngoài mở tài khoản tại các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được Bộ Tài chính cấp phép. Sau thời hạn chuyển tiếp, các giao dịch không thông qua tổ chức được cấp phép có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu các giao dịch tài sản mã hóa có thực sự chuyển sang kênh chính thức hay không.
Trên thực tế, hiện nay vẫn tồn tại nhiều hội nhóm kín trên không gian mạng với hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn thành viên, chuyên mua bán, trao đổi tài sản mã hóa. Giá trị giao dịch trong các nhóm này có thể lên tới hàng chục triệu USD, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho công tác quản lý.
Với đặc tính ẩn danh và xuyên biên giới, tài sản mã hóa dễ bị các đối tượng lợi dụng để hình thành một “thị trường ngầm”, đe dọa an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Theo thượng tá Đàm Văn Minh, Báo cáo viên pháp luật trung ương Cục An ninh nội địa (Bộ Công an), cảnh báo rằng với khoảng 26 triệu tài khoản tài sản số do người Việt sở hữu, nguy cơ rửa tiền qua kênh này tại Việt Nam vẫn ở mức rất đáng lo ngại.
Trong bối cảnh Trung tâm Tài chính quốc tế đi vào hoạt động, việc song song thúc đẩy đổi mới tài chính và tăng cường kiểm soát rủi ro, đặc biệt là rủi ro rửa tiền, sẽ là bài toán then chốt để bảo đảm sự phát triển bền vững và an toàn của hệ thống tài chính Việt Nam.
Phương Thảo (t/h)
