Quyết định 759/QĐ-TTg của Chính phủ đã phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, các xã sau khi sáp nhập sẽ có sự thay đổi đáng kể về diện tích tự nhiên và quy mô dân số. Đồng thời, các đơn vị hành chính cấp xã mới này sẽ được phân cấp, phân quyền nhiều hơn từ cấp tỉnh, mở rộng nhiệm vụ và quyền hạn.
Dựa trên tổng hợp đề án của các địa phương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã thông tin về việc số lượng đơn vị hành chính cấp xã dự kiến sau sắp xếp sẽ giảm mạnh, từ 10.035 xã xuống còn hơn 3.320 đơn vị, tương đương mức giảm lên tới 66,91%.
Quyết định của Chính phủ cũng quy định cụ thể về tiêu chí đối với các xã hình thành sau sắp xếp. Đối với xã miền núi, vùng cao, diện tích tự nhiên phải đạt từ 200% trở lên và quy mô dân số đạt từ 100% trở lên so với tiêu chuẩn của xã tương ứng. Các xã không thuộc trường hợp trên phải có quy mô dân số từ 200% trở lên và diện tích tự nhiên từ 100% trở lên theo tiêu chuẩn. Tương tự, các phường sau sáp nhập cũng có những tiêu chí riêng về quy mô dân số và diện tích tự nhiên tùy thuộc vào vị trí địa lý.
Một trong những thay đổi lớn nhất sau quá trình sắp xếp là việc Ban Chỉ đạo đã có định hướng kết thúc việc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã hiện nay kể từ ngày 1/8.
Chính phủ đã giao quyền cho chính quyền địa phương xem xét, có thể sắp xếp, bố trí những người hoạt động không chuyên trách đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ tham gia công tác tại thôn, tổ dân phố. Đồng thời, các địa phương cũng phải thực hiện chế độ, chính sách đối với những trường hợp không được bố trí công tác theo quy định.
Theo Nghị định 33/2023/NĐ-CP của Chính phủ, số lượng cán bộ không chuyên trách cấp xã được quy định cụ thể theo từng loại đơn vị hành chính: Loại I là 14 người, loại II là 12 người và loại III là 10 người. Như vậy, dự kiến sẽ có khoảng 120.500 người hoạt động không chuyên trách cấp xã trên cả nước sẽ kết thúc vai trò hiện tại.
Các chức danh người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã do UBND tỉnh trình HĐND tỉnh quy định. Ví dụ, tại Hà Nội, theo Nghị quyết 18/2023/NQ-HĐND, có 10 chức danh như Văn phòng Đảng ủy cấp xã, Phụ trách công tác truyền thanh, Phó Chỉ huy trưởng Quân sự, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, các Phó Chủ tịch các hội (Cựu chiến binh, Phụ nữ, Nông dân, Đoàn Thanh niên), Chủ tịch Hội Người cao tuổi và Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ. Tại TP.HCM, Nghị quyết 02/2024/NQ-HĐND quy định nhiều hơn với 16 chức danh, bao gồm cả các vị trí liên quan đến kiểm tra Đảng, khối vận, tuyên giáo, bình đẳng giới - trẻ em, công nghệ thông tin, dân số - kế hoạch hóa gia đình, lao động - thương binh và xã hội, kinh tế, thủ quỹ - văn thư - lưu trữ.
Việc kết thúc sử dụng lực lượng này và tiến hành sắp xếp nhân sự là một bước đi quan trọng trong việc kiện toàn bộ máy hành chính cấp xã sau sáp nhập, hướng tới mục tiêu tinh gọn, hiệu quả và nâng cao chất lượng phục vụ người dân. Các địa phương đang khẩn trương triển khai các phương án để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi và đúng quy định.
Tâm An (t/h)
