Việc xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc gặp nhiều khó khăn do nước này áp dụng kiểm tra 100% các lô hàng. Đặc biệt kiểm soát chỉ tiêu về chất cấm như cadimi (chất kim loại nặng độc hại), auramine O (vàng ô) và một số mã sầu riêng trở ngại trong quy trình cấp mã số vùng trồng. Điều này khiến nhiều lô hàng bị trả về, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và thu nhập của nông dân cũng như doanh nghiệp. Hoạt động xuất khẩu bị ảnh hưởng nghiêm trọng, gây thiệt hại kinh tế lớn do các yêu cầu kiểm tra nghiêm ngặt từ phía Trung Quốc.
Đến ngày 21/5, Tổng cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt và cập nhật thêm 829 mã số vùng trồng cùng 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng Việt Nam. Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), đây là cơ hội quan trọng giúp sầu riêng Việt Nam mở rộng quy mô xuất khẩu và nâng cao giá trị vào thị trường Trung Quốc.
Ngày 28/5, Cục Hải quan Việt Nam yêu cầu các chi cục trực thuộc ưu tiên thực hiện thông quan nhanh chóng đối với các mặt hàng nông, lâm, thủy sản. Đặc biệt là sầu riêng, loại nông sản đang bước vào thời điểm thu hoạch chính vụ, nếu tồn đọng lâu tại cửa khẩu sẽ dễ hư hỏng. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng tại Công điện 59 ngày 8/5, nông sản Việt chịu tác động mạnh từ thương mại và chính sách kiểm soát chặt chẽ của Trung Quốc.
Trong thực tế, nhiều lô hàng sầu riêng đã bị trả về hoặc chậm thông quan vì các yêu cầu kiểm định khắt khe hơn từ phía Trung Quốc. Dẫn đến nguy cơ tổn thất lớn về kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của doanh nghiệp và đời sống nông dân. Việc ưu tiên thông quan sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm thiểu chi phí phát sinh từ lưu kho, lưu bãi. Tránh tình trạng “ùn tắc” tại cửa khẩu và giữ độ tươi, chất lượng của hàng hoá. Đồng thời Cục Hải quan hỗ trợ ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến sâu.
Ngoài ra, Cục Hải quan yêu cầu tháo gỡ vướng mắc trong thủ tục, xử lý nghiêm các cán bộ gây phiền hà, bảo đảm minh bạch và hiệu quả trong chuỗi xuất khẩu. Những giải pháp này nhằm đẩy nhanh quá trình xuất khẩu, thông quan và đảm bảo được chất lượng nông sản. Giữ vững thị phần và uy tín của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, khi sầu riêng đã trở thành mặt hàng chủ lực, chiếm gần một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2024.
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ước tính , trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam chỉ xuất khẩu khoảng 35.000 tấn sầu riêng sang Trung Quốc, đạt kim ngạch 120-130 triệu USD, giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2024 (79.300 tấn, gần 370 triệu USD). Cả năm 2024, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đạt 736.720 tấn, giá trị gần 2,94 tỷ USD. So sánh hai năm cho thấy, dù năm 2024 tăng trưởng vượt bậc, đầu năm 2025 hoạt động xuất khẩu đã giảm rõ rệt về khối lượng và doanh thu. 
Do đó, Chính phủ yêu cầu các địa phương có diện tích trồng sầu riêng tổ chức sản xuất đúng quy định, kiểm soát chặt diện tích trồng, tránh làm mất cân đối cơ cấu cây trồng. Các địa phương cần rà soát, điều chỉnh kế hoạch phát triển vùng trồng, khuyến khích hình thành vùng nguyên liệu chuyên canh. Đồng thời, tăng cường quản lý, giám sát mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói. Địa phương tổ chức kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất nhằm đảm bảo các cơ sở tuân thủ quy định và đáp ứng yêu cầu thị trường. Việc kiểm tra toàn diện chuỗi sản xuất, đóng gói, tiêu thụ, xuất khẩu cũng được chú trọng để duy trì hoạt động ổn định sau khi sầu riêng được cấp mã.
Các cơ quan chức năng cần cung cấp thông tin thị trường kịp thời, minh bạch để giúp doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản chủ động thích ứng với các chính sách nhập khẩu và thuế quan của các nước, nhất là những thay đổi từ thị trường lớn như Trung Quốc.
Các doanh nghiệp cần chủ động khắc phục nguy cơ nhiễm cadimi bằng cách lấy mẫu đất định kỳ để phân tích hàm lượng kim loại nặng, từ đó đánh giá mức độ an toàn của từng khu vực. Cần kiểm soát nghiêm ngặt nguồn phân bón, đặc biệt là loại phân DAP, có thể thay thế bằng phân hữu cơ hoặc các loại phân đạt chuẩn an toàn. Doanh nghiệp nên xây dựng bản đồ chất lượng đất để khoanh vùng rủi ro, kết hợp tập huấn kỹ thuật canh tác bền vững và phòng ngừa ô nhiễm đất cho nông dân, góp phần bảo vệ uy tín sản phẩm Việt Nam.
Trong thời gian sớm nhất, các cơ quan chức năng cần khẩn trương xác định rõ nguyên nhân dẫn đến dư lượng cadimi trong sầu riêng, đây là vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm. Việc truy xuất nguồn gốc, rà soát quy trình canh tác, phân bón, nước tưới hay môi trường đất đai là cần thiết để làm rõ yếu tố gây tồn dư kim loại nặng này. Từ đây, giải quyết triệt để vấn đề. Không chỉ để xuất khẩu sầu riêng đi Trung Quốc hay các nước khác, mà điều này còn bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng cả trong và ngoài nước.
Ngay sau khi có kết quả, các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ, triển khai ngay các phương án xử lý triệt để. Đồng thời cơ quan chức năng cần hướng dẫn khắc phục cụ thể, rõ ràng cho nông dân và hợp tác xã. Đây là nhiệm vụ cấp bách, không thể chậm trễ, nhằm ngăn chặn hiệu quả tình trạng nhiễm cadimi, bảo vệ vững chắc thị trường xuất khẩu sầu riêng đầy tiềm năng của Việt Nam. Đây cũng là uy tín, thương hiệu của quốc gia trên thị trường quốc tế.
Hiền Thục (t/h)
