Ông Nguyễn Tiến Nghị, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Thép Việt Namn cho biết, việc nhà thầu Tycoons Steel International (Đài Loan) xin thêm đất để mở rộng thêm dự án nhà máy thép Quảng Liên (Bình Sơn - Quảng Ngãi) thực chất chỉ là hành động câu giờ chờ bán dự án cho phía JFE (Nhật Bản).

Thùng rỗng kêu to

Liên tục các dự án đầu tư vào ngành thép với số vốn lên đến hàng tỉ USD đổ vào Việt Nam với tốc độ chóng mặt. Tuy nhiên, sau cấp phép, khởi công hoành tráng, một số dự án không triển khai, có dự án bị rút giấy phép vì không đủ năng lực. Trước cuộc chạy đua, cạnh tranh về vốn FDI giữa các địa phương, dẫn tới việc cấp phép ồ ạt cho các dự án “thũng rỗng kêu to” mà thiếu đi sự thẩm định năng lực nhà đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có công văn yêu cầu các tỉnh, thành phố báo cáo tình hình thực hiện các dự án FDI (dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài) có quy mô lớn (từ 50 triệu USD trở lên) sử dụng nhiều đất, chậm triển khai.

Quay trở lại dự án Nhà máy thép Quảng Liên sau nhận được “ý định” đầu tư từ Tập đoàn thép JFE (Nhật Bản). Kế hoạch tháng 7/2013 sẽ tái khởi động lại dự án, nhưng sau đó gặp trục trặc nên đã xin lùi thời gian đến tháng 7/2014. Nhiều người nghi ngờ, việc phía JFE đề nghị mở rộng diện tích cảng chuyên dụng Nhà máy thép Quảng Liên là “chiêu bài” cao tay nhằm tạo thế khó để rút lui đẹp khỏi dực án vô cùng mạo hiểm này.

Để hiểu rõ hơn về dự án Nhà máy thép Quảng Liên, chúng tôi có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Tiến Nghi - Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Thép Việt Nam. Ông Nghi chia sẻ, đã biết dự án lùm xùm này từ lúc nó khởi công. Bản thân hôm Nhà máy khởi công ông Nghi cũng có đến dự nhưng thấy một điều rất lạ là dự án hoành tráng vào lúc bấy giờ, vốn lên tới hơn 1 tỉ USD mà không có lãnh đạo Bộ, Ngành nào dự mà chủ yếu là cấp Cục, Vụ chuyên môn...

“Sau khi khởi công rầm rộ, chúng tôi nhận thấy dự án này chẳng triển khai làm gì. Sau đó họ còn liên tục đổi nhà đầu tư và xin nâng công suất, song dự án vẫn dậm chân tại chỗ. Tháng 6/2010, Hiệp hội thép Việt Nam cũng có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, chỉ ra những bất hợp lý trong các báo cáo của Cty Quảng Liên quanh việc xin điều chỉnh cơ cấu sản phẩm cũng như xác định lại số tiền thực chi cho dự án này thì vấp phải sự phản đối của tỉnh Quảng Ngãi, họ cho rằng Hiệp hội Thép không ủng hộ dự án. Nhưng là đơn vị chuyên môn, chúng tôi thấy mình phải có trách nhiệm tư vấn cho Chính phủ và các Bộ, Ngành về dự án rất “mù mờ” này bởi với số tiền đầu tư đó, không thể SX ra sản lượng thép khổng lồ như phía Quảng Liên đăng kí.” Ông Nghi cho biết.

Thà “đau một lần còn hơn

Theo kinh nghiệm của mình, ông Nghi cho rằng Tập đoàn Thép JFE của Nhật sẽ không bao giờ đầu tư vào dự án Thép Quảng Liên. Bởi thứ nhất, hiện kinh tế thế giới đang khó khăn, lượng thép tồn kho rất nhiều nên thị trường những năm tới chưa biết thế nào. Thứ hai, hiện ở Việt Nam một dự án thép khổng lồ Formosa (Hà Tĩnh) vốn đầu tư đăng ký đã lên đến 27 tỉ USD, đang triển khai rất mạnh, JFE là đơn vị có kinh nghiệm thương trường, không dại gì họ đâm đầu vào khó khăn. Dấu hiệu rõ nhất việc phía JFE muốn rút lui khỏi dự án Thép Quảng Liên chính là việc họ xin giãn tiến độ tái khởi động dự án từ tháng 7/2013 đến tháng 7/2014.

Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Thép Việt Nam Nguyễn Tiến Nghi kiến nghị, tỉnh Quảng Ngãi cần ký văn bản yêu cầu dự án Thép Quảng Liên thực hiện theo tiến độ chứ không nên để đơn vị này cầu giờ tìm nhà đầu tư để bán lại dự án như hiện nay. Khi yêu cầu thực hiện theo tiến độ, bắt buộc nhà đầu tư phải thực hiện các hạng mục công trình như đăng ký. “Nếu nhà đầu tư không thực hiện, cần mạnh dạn rút giấy phép đầu tư. Việc nhà đầu tư của Đài Loan không đủ năng lực tài chính ai cũng biết và nhìn thấy rồi. Khi phía JFE (Nhật Bản) có ý định đầu tư vào dự án Thép Quảng Liên chúng tôi rất mừng và ủng hộ, nhưng theo tôi JFE họ sẽ không đầu tư vào thời điểm này đâu. Lúc này, tỉnh Quảng Ngãi cần mạnh dạn làm “cuộc đại phẫu” với dự án Thép Quảng Liên. Thà đau một lần còn hơn cứ theo đuổi trong vô vọng một dự án chỉ “hoành tráng” trên giấy tờ như Quảng Liên.

Đến lúc này, chúng tôi mới giật mình nhớ lại lời thắc mắc của ông Nguyễn Văn Thanh - Phó Chủ tịch UBND xã Bình Đông (Bình Sơn - Quảng Ngãi): “Tôi không hiểu Cty Thép Quảng Liên họ đang làm gì và có ý đồ gì? Hiện nay, có tới trên 80 con em của xã Bình Đông được nhận vào làm tại công ty này với mức lương 3 triệu đồng/tháng. Nhưng các cháu ấy phản ánh lại với người nhà và chúng tôi rằng, mấy tháng qua đến công ty chỉ bật máy tính lên đánh điện tử, đọc báo rồi hết ngày lại về mà hầu như không phải làm bất cứ công việc gì. Hay chăng, thi thoảng cuối tuần thì tất cả công nhân của công ty tập trung quét dọn, làm vệ sinh quanh khu trụ sở mà thôi.”

Trao đổi với PV xung quanh Nhà thầu dự án Thép Quảng Liên xin thêm 23 đất cảng tại Dung Quất để mở rộng công suất, ông Nguyễn Nhật - Cục trưởng Cục Hàng Hải (Bộ GTVT) nói thẳng "Sẽ không có chuyện Cục Hàng hải cấp Giấy chứng nhận đầu tư cảng cho dự án Thép Quảng Liên", Lý do ông Nhật đưa ra, “một dự án treo đã 6 năm nay, trong khi anh chưa triển khai giai đoạn 1, anh chưa làm được gì cho ra hồn mà anh lại đi gây áp lực để đòi thêm đất làm cảng là điều vô lí không thể chấp nhận được. Là dự án thép, anh không đi lo làm thép đi mà xin thêm cảng nhiều thế để làm gì?

Quốc Biên – Minh Thọ