Nước sông Sài Gòn dâng cao: Đâu chỉ do triều cường, mưa lũ?

THCL Lâu nay, nhiều người vẫn nghĩ nước sông Sài Gòn dâng cao là do quy luật tự nhiên. Song những nhận định củaông Phạm Thế Vinh - Phó giám đốc Trung tâm KHCN (Viện KH Thủy lợi miền Nam)đã đưa ra một góc nhìn khác.

Ông Phạm Thế Vinh, PGĐ Trung tâm KHCN

Thời gian gần đây, triều cường dâng cao khiến nhiều tuyến đường tại TP.HCM ngập nặng. Ông đánh giá như thế nào về tình trạng này?

TP. HCM địa hình trũng thấp, việc ngập lụt không phải bây giờ mới xảy ra mà trước đây đã từng xảy ra rồi. Cũng phải xem khu vực ngập ở đâu, trước đây những nơi bị ngập là những nơi đất chưa sử dụng; nhưng giờ thì chúng ta đã phát triển cơ sở hạ tầng trên các địa hình đó và việc bị ngập là không thể tránh khỏi. Mức thủy triều cũng ngày càng cao hơn, tình hình ngập lụt hiện nay được đánh giá là khá nghiêm trọng.

Diện tích ao, hồ, mương, rạch bị san lấp nhiều, ảnh hưởng ra sao đến việc triều cường thường xuyên xảy ra và dâng cao khiến TP.HCM ngập lụt như hiện nay?

Không chỉ diện tích ao, hồ, kênh rạch bị san lấp, mà có thể nói cả các khu vực trũng thấp chứa triều, các khu rừng ngập mặn. Nếu chúng ta xây dựng cơ sở hạ tầng trên đó, dòng triều không thể vào được các khu này, áp lực triều ngoài biển sẽ mạnh lên trong sông làm mực nước triều gia tăng. Việc mực nước gia tăng sẽ gâp ngập thêm.

Ngoài ra, những khu vực trũng thấp hiện nay, nếu chúng ta xây dựng đường giao thông đi qua làm cắt dòng triều xâm nhập, cũng sẽ làm mực nước tăng lên.

Việc quy hoạch xây dựng đường xá, cầu cống, hạ tầng kỹ thuật có liên quan như thế nào đến việc triều cường lên cao?

Việc quy hoạch và xây dựng đường sá, đê bao, hạ tầng kỹ thuật sẽ quyết định rất lớn đến biến động mực nước triều. Cho tới nay, TP. HCM nói chung và hạ lưu lưu vực sông Đồng Nai nói riêng đã triển khai hàng trăm dự án phát triển dân cư, đô thị, ngoài ra còn phát triển các khu dân cư tự phát…

Như vậy, các khu trũng thấp dân dần giảm đi so với trước đây khiến cho mực nước dâng cao. Cá nhân tôi cho rằng, việc quy hoạch tổng thể mặt bằng khu vực chưa quan tâm nhiều đến vấn đề duy trì các khu chứa nước, chưa chú trọng đến vấn đề cảnh quan sông nước là làm hiền hòa dòng nước trong sông.

Tuy nhiên, cũng cần nói rằng, để giải quyết vấn đề trên là không dễ trong điều kiện phát triển kinh tế hiện nay.

Nhiều chương trình, dự án chống ngập lụt tại TP.HCM đã được đưa ra triển khai, nhưng đến nay tình trạng nước sông dâng cao, triều cường kết hợp mưa vẫn chưa được giải quyết. Nguyên nhân nào khiến những dự án này chưa thực sự hiệu quả?

Chúng ta phải phân biệt chương trình, dự án kiểm soát ngập đang trên giấy với dự án kiểm soát ngập đã được xây dựng. Hiện nay, các công trình kiểm soát ngập đã được xây dựng còn khá ít, chủ yếu là các quy hoạch, dự án mới được lập mà chưa được xây dựng.

Ví dụ, dự án đê bao bờ hữu sông Sài Gòn, các cống Bình Lợi, Bình Triệu, Nhiêu Lộc Thị Nghè, các cống CLAPE kiểm soát triều tại một số đường ống thoát nước… mới là những dự án kiểm soát triều đã được xây dựng. Các dự án này, theo tôi đã phát huy hiệu quả tốt.

 Cho tới thời điểm hiện nay, nhiều chương trình, dự án chống ngập mới đang triển khai thực hiện và tôi cho rằng việc đầu tư vào kiểm soát triều còn khá nhỏ so với nhu cầu thực tế.

Như vậy, biện pháp cấp thiết cần làm là gì để ngăn chặn triều cường tiếp tục dâng cao trên diện rộng?

Theo tôi, đối với TP. HCM, để ngăn chặn triều cường, cần phải theo 2 giai đoạn:

Bước 1: Giai đoạn trước mắt cần xây dựng các công trình kiểm soát triều. Đây là giải pháp chúng ta đang triển khai hiện nay, bao gồm xây dựng các công trình cống lớn, kè và cống kiểm soát triều theo Quy hoạch 1547 giai đoạn 1. Các khu vực ngập triều khác cũng cần phải xây dựng công trình bảo vệ. Kết hợp với việc xây dựng các công trình này, cần phải lắp các cửa van 1 chiều tại các đường ống thoát nước tại các khu vực bì ngập do triều.

Ngoài ra, cần tuyên truyền trên thông tin đại chúng để người dân và địa phương biết được để bảo vệ các khu trũng, kênh rạch chứa nước.

Bước 2: Cần xác định rõ quy hoạch mặt bằng không gian đô thị của thành thố theo hướng nào. Liệu có thể thay đổi được quy hoạch hiện nay, liệu có thể điều chỉnh quy hoạch này theo hướng trả lại những khu chứa nước để giảm mực nước trong sông? Theo tôi, đây là điều rất khó khi nó liên quan đến nhiều vấn đề về kinh tế xã hội.

Nếu hướng này không thể giải quyết, có thể nghiên cứu co hẹp các cửa sông để làm giảm dòng triều vào trong khu vực và cũng sẽ làm giảm mực nước sông, tuy nhiên giải pháp này cũng cần phải nghiên cứu kỹ trước khi xây dựng.

Trân trọng cảm ơn ông!

Tiến Huy – Mai Hiền (Thực hiện)