Từ đầu năm 2025, thị trường sầu riêng liên tục gặp khó khăn khi các nước nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc siết chặt các biện pháp kiểm định chất lượng, tập trung vào chỉ tiêu vàng O và Cadimi. Hàng hóa tồn đọng tại cửa khẩu, xuất khẩu chậm khiến lượng cung trong nước tăng lên, kéo giá bán sầu riêng giảm mạnh.
Theo ghi nhận của phóng viên tại Gia Lai, giá sầu riêng Thái loại A hiện chỉ quanh mức 80.000 đồng/kg, còn sầu riêng Ri6 và hàng loại B dao động 55.000 - 60.000 đồng/kg. Mức giá này khiến người dân sản xuất nhỏ lẻ, thiếu vốn đầu tư, càng thêm khó khăn để duy trì sản xuất lâu dài.
Anh Nguyễn Thanh Trì, một hộ dân trồng sầu riêng tại xã Bầu Cạn, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai chia sẻ: “Năm ngoái đầu vụ giá sầu riêng khá cao, có lúc lên tới 80.000 đồng/kg. Nhưng mưa nhiều làm trái bị sượng, cơm không đạt nên giá lại bị kéo xuống nhanh. Năm nay thì giá chỉ ngang bằng hoặc thậm chí thấp hơn, trong khi thương lái cũng thu mua dè dặt hơn, kén trái đạt chuẩn”.
Theo anh Trì, giá sầu riêng xuống thấp khiến người dân lo lắng vì không đủ bù chi phí sản xuất. “Nếu giá thấp hơn 60.000 đồng/kg thì coi như người trồng cầm chắc thua lỗ. Mỗi cây sầu riêng đầu tư từ phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nhân công… đều tăng giá mà giá thu mua thì không như kỳ vọng. Làm nông mà giá sầu riêng bấp bênh vậy thì chỉ có nước bỏ vườn,” anh Trì ngậm ngùi.
Tình trạng này không chỉ riêng anh Trì mà còn là tâm trạng chung của nhiều nhà vườn khác, đặc biệt là những hộ trồng ít, vốn mỏng, phụ thuộc thương lái thu mua.
Bên cạnh giá thấp, nhiều thương lái hiện nay đòi hỏi trái sầu riêng phải đạt chất lượng cao, đặc biệt là không có dư lượng Cadimi vượt ngưỡng. Đây là yếu tố khiến không ít nhà vườn thêm lo lắng bởi không phải ai cũng đủ điều kiện kiểm định chất lượng.
Anh Trì cho biết: “Nông dân chúng tôi làm gì có thiết bị xét nghiệm Cadimi hay vàng O đâu. Phân bón mua ngoài thị trường cũng không có giấy kiểm định chất lượng rõ ràng. Mình cứ mua về bón thôi, chứ biết nhiễm từ đất hay phân bón cũng chịu. Thế nên lúc thương lái tới mua hàng mà phát hiện dư lượng cao thì họ trả giá thấp hoặc từ chối không mua luôn”.
Việc kiểm soát chất lượng sầu riêng phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái và các doanh nghiệp thu mua. Trong khi nông dân sản xuất nhỏ lẻ chưa được trang bị kiến thức, thiết bị kiểm định nên rơi vào thế bị động. Điều này dẫn đến tình trạng bị thương lái ép giá, người dân càng thêm phần thua thiệt.
Giá sầu riêng giảm đã khó, nhưng giá phân bón và các chi phí đầu tư khác vẫn neo cao khiến người dân càng thêm kiệt quệ. Anh Lê Văn Hòa, chủ vườn sầu riêng ở xã Ia Phang? huyện Chư Pưh tỉnh Gia Lai chia sẻ: “Tôi đầu tư cả năm cho phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tiền công chăm sóc… tốn cả trăm triệu đồng, vậy mà giá sầu riêng chỉ đạt hơn 50.000 đồng/kg thì bán ra sao mà có lời”.
Anh Hòa thở dài: “Thương lái giờ đòi hỏi trái đạt chuẩn xuất khẩu. Trong khi giá phân bón thì cao ngất ngưỡng, năm nào cũng tăng mà chẳng thấy giảm, nông dân tụi tôi đâu có máy móc xét nghiệm hay kỹ thuật gì. Làm ăn kiểu này thì trồng sầu riêng chỉ lo lỗ chứ biết lấy lời đâu ra”.
Trên đây là những nỗi niềm không riêng của anh Trì, anh Hòa,… mà là nỗi lo chung của hàng trăm, thậm chí hàng nghìn, hàng vạn hộ dân đang trồng cây sâu riêng từ miền Trung, Tây Nguyên đến các tỉnh phía Nam.
Tình trạng giá phân bón không hạ nhiệt trong khi giá bán sầu riêng lại giảm càng làm cho người trồng sầu riêng thêm phần lo lắng. Nhiều hộ nông dân đã tính đến chuyện thu hẹp diện tích hoặc chuyển sang cây trồng khác để giảm thiểu rủi ro.
Giá sầu riêng giảm sâu, chi phí sản xuất không giảm, thương lái ép giá khiến nhiều hộ trồng sầu riêng rơi vào vòng xoáy bấp bênh. Trong bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra là: Chuyên gia, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần làm gì để đồng hành cùng người dân? Làm thế nào để ngành sầu riêng có thể vượt qua khó khăn, hướng đến phát triển bền vững? Đây chính là vấn đề cần được giải đáp để nông dân an tâm gắn bó với loại cây trồng vốn là thế mạnh của Tây Nguyên và nhiều tỉnh thành trên cả nước.
Thanh Ngân
