Xử lý triệt để nguyên nhân gốc rễ dẫn đến quy hoạch chậm, chồng chéo và thiếu thống nhất
Cho ý kiến về dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi) tại Tổ 10, các ý kiến tán thành với sự cần thiết sửa đổi luật hiện hành, đây là yêu cầu cấp bách nhằm hoàn thiện cơ chế điều hành thống nhất, khắc phục bất cập pháp lý, tăng tính chủ động của địa phương, tạo nền tảng thể chế vững chắc phục vụ phát triển nhanh, đồng bộ và hiệu quả trong giai đoạn mới.
Đại biểu Trần Thị Hiền – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình đồng tình, đánh giá cao dự thảo đã sửa đổi, bổ sung nhiều điểm mới, khắc phục những tồn tại, bất cập của luật hiện hành. Dự thảo luật đã làm rõ thứ bậc, mối quan hệ và phạm vi của các loại quy hoạch. Bổ sung khái niệm quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật, giúp khắc phục chồng chéo giữa quy hoạch ngành và quy hoạch sử dụng đất. Xác định rõ hơn vai trò của quy hoạch không gian biển quốc gia, phù hợp với yêu cầu về kinh tế biển xanh và bảo tồn sinh thái. Tăng cường phân quyền cho địa phương trong phê duyệt quy hoạch cấp tỉnh, giúp rút ngắn thời gian và tăng tính chủ động.
Dự thảo luật cho phép điều chỉnh linh hoạt quy hoạch khi có biến động lớn về kinh tế – xã hội, phù hợp thực tiễn; bổ sung yêu cầu đánh giá tác động môi trường chiến lược ở giai đoạn lập quy hoạch, tăng tính bền vững. Bổ sung quy định bắt buộc công khai quy hoạch trên Cổng thông tin quốc gia. Tăng cường sự tham gia của người dân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội trong quá trình lập và giám sát thực hiện quy hoạch.
Đại biểu Trần Thị Hiền cũng chỉ ra một số nội dung cần tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi về khái niệm “quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành” chưa được định nghĩa rõ, dễ gây chồng chéo với quy hoạch ngành hiện nay (giao thông, năng lượng, tài nguyên…). Dự thảo chỉ quy định chung rằng “cơ quan lập quy hoạch có trách nhiệm lấy ý kiến nhân dân”, nhưng không quy định rõ hình thức, thời gian, phạm vi đối tượng được lấy ý kiến. Việc phân loại “vùng” và “liên vùng” chưa xác định ranh giới hành chính rõ ràng, dẫn đến lúng túng trong phối hợp…
Đại biểu Hà Sỹ Đồng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị khẳng định, công tác quy hoạch thời gian qua bộc lộ nhiều bất cập nghiêm trọng, trở thành một trong những điểm nghẽn lớn nhất cản trở phát triển quốc gia. Nhiều địa phương, trong đó có Quảng Trị, buộc phải dừng, giãn, chậm triển khai các dự án trọng điểm vì quy hoạch chậm, chồng chéo, thiếu liên kết vùng và không rõ thứ bậc áp dụng.
Luật Quy hoạch năm 2017 đặt mục tiêu tích hợp, đồng bộ, nhưng thực tiễn triển khai cho thấy: hệ thống quy hoạch bị phân mảnh, thiếu liên thông; quy hoạch cấp dưới phải chờ quy hoạch cấp trên; cơ chế xử lý mâu thuẫn lúng túng; thẩm quyền phân cấp chưa phù hợp; đánh giá sự phù hợp của dự án thiếu tiêu chí rõ ràng; thủ tục kéo dài, gây cản trở lớn đối với đầu tư công và tư. Vì vậy, sửa đổi Luật Quy hoạch lần này phải thực sự mạnh mẽ, bứt phá, giải quyết tận gốc các nút thắt, tạo nền tảng cho phát triển nhanh và bền vững; nâng cao năng lực quản trị quốc gia; thúc đẩy môi trường đầu tư thông suốt; đồng thời đảm bảo hệ thống quy hoạch được vận hành thống nhất, liên thông và hiệu quả ở cả ba cấp: quốc gia – vùng – tỉnh.
“Sửa luật lần này cần trả lời dứt khoát ba câu hỏi trọng tâm: Có gỡ được tình trạng chậm – vướng – chồng chéo hiện nay hay không?; Có đảm bảo tính thống nhất – liên thông – khả thi trong thực tiễn hay không?; Có tạo động lực phát triển mới cho địa phương, vùng và quốc gia hay không?”, đại biểu Hà Sỹ Đồng đặt câu hỏi.
Đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Quy hoạch để tháo gỡ điểm nghẽn, nhưng đại biểu Hà Sỹ Đồng cho rằng, một số nội dung dự thảo vẫn chưa chạm đúng trọng tâm. Nhiều quy định chỉ điều chỉnh kỹ thuật, chưa xử lý triệt để nguyên nhân gốc rễ dẫn đến tình trạng quy hoạch chậm, chồng chéo và thiếu thống nhất. Đặc biệt, khoản 7 Điều 56 giao Chính phủ rà soát sửa đổi các luật liên quan trước ngày 28/02/2027, nhưng không làm rõ trách nhiệm, lộ trình, chế tài, trong khi đây là khâu quyết định. Nếu các luật, nghị quyết có liên quan không được sửa đúng hạn, Luật Quy hoạch (sửa đổi) sẽ tiếp tục rơi vào tình trạng “tắc từ gốc”. Vì vậy, đại biểu đề nghị quy định rõ trách nhiệm từng bộ, thời hạn hoàn thành và cơ chế giám sát độc lập.
Về phạm vi điều chỉnh và khái niệm quy hoạch (Điều 1, khoản 1 Điều 3), đại biểu Hà Sỹ Đồng khẳng định, dự thảo chưa làm rõ ranh giới giữa quy hoạch định hướng phát triển và quy hoạch quản lý hành chính cụ thể. Đây là “chìa khóa” để tinh gọn hệ thống. Nếu tiếp tục duy trì khái niệm chung chung, chúng ta sẽ tiếp tục đối mặt tình trạng quy hoạch đa tầng, đa lớp, trùng lặp và mâu thuẫn. Do vậy, đại biểu đề nghị quy định rõ: Quy hoạch định hướng phát triển mang tính chiến lược, không liệt kê danh mục dự án cụ thể; Quy hoạch quản lý hành chính cụ thể là công cụ pháp lý để quản lý theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều kiện. Đồng thời, phân định rõ để thống nhất thực thi và tránh việc “vẽ ra để quản”.
Đề nghị rút ngắn trình tự, quy trình lập và thẩm định quy hoạch
Góp ý quy định về trình tự lập quy hoạch và Hội đồng thẩm định, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho biết, dự thảo luật quy định quy trình lấy ý kiến góp và thẩm định qua khá nhiều bước (hai vòng ý kiến bằng văn bản và một vòng ý kiến qua hội đồng), điều này kéo dài thời gian và có thể dẫn đến chồng chéo trách nhiệm giữa các khâu. Đại biểu cho rằng, quy định tham vấn nhiều vòng nhằm đảm bảo tính toàn diện, nhưng thực tế cho thấy nội dung ý kiến thường lặp lại, đặc biệt các bộ, ngành đã có ý kiến bằng văn bản, khi dự họp thẩm định cũng nhắc lại quan điểm. Điều này sẽ tạo cho Cơ quan chủ trì dễ dựa dẫm vào ý kiến hội đồng, thay vì mạnh dạn quyết. Mặt khác, việc lấy ý kiến cộng đồng, chuyên gia (Điều 22) là cần thiết nhưng có thể tiến hành đồng thời với lấy ý kiến bộ, ngành để tiết kiệm thời gian, thay vì theo tuần tự.
Do vậy, đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị Ban soạn thảo điều chỉnh quy trình theo hướng tích hợp và rút gọn; nếu gộp hai vòng tham vấn có thể rút ngắn vài tuần đến cả tháng quy trình lập quy hoạch. Đây mới là giải pháp “căn cơ” phù hợp yêu cầu cải cách hành chính, tránh chồng chéo.
Cũng cho ý kiến về quy định tại Điều 22 của dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Minh Tâm – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình cho biết, khoản 3 Điều 22 dự thảo luật quy định: “3. Cơ quan tổ chức lập quy hoạch có trách nhiệm công khai ý kiến góp ý và việc tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp trên trang thông tin điện tử của cơ quan tổ chức lập quy hoạch và hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia, trừ các nội dung thuộc bí mật nhà nước".
Đại biểu đề nghị cần quy định thời gian cụ thể bao nhiêu ngày? về trách nhiệm công khai ý kiến góp ý và việc tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp trên trang thông tin điện tử của cơ quan tổ chức lập quy hoạch và hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia; nhằm tăng cường dân chủ, minh bạch, quy định rõ trách nhiệm của Cơ quan tổ chức lập quy hoạch trong việc phản hồi, giải trình ý kiến góp ý của tổ chức, cá nhân.
Về thứ tự quyết định hoặc phê duyệt quy hoạch, khoản 3 và khoản 4 Điều 36 dự thảo luật quy định “Quy hoạch vùng được phê duyệt sau quy hoạch tổng thể quốc gia… Quy hoạch tỉnh được phê duyệt sau quy hoạch vùng.” Một số đại biểu cho rằng, việc quy định theo tuần tự, nhằm đảm bảo tính thống nhất tầng bậc, nhưng trong bối cảnh thực tiễn, nhiều vùng liên tỉnh có độ phức tạp cao và chậm có quy hoạch vùng, gây đình trệ cho địa phương. Đặc biệt, giai đoạn 2021-2030 đã cho thấy, nhiều tỉnh phải chờ quy hoạch vùng, ảnh hưởng tiến độ phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Nguyên tắc “sau quy hoạch vùng” sẽ thiếu linh hoạt trong thực tiễn, chưa tính đến trường hợp không lập quy hoạch vùng hoặc vùng chưa được phê duyệt kịp thời.
Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, xem xét trình tự quy hoạch tại khoản 4 Điều này theo hướng: Quy hoạch tỉnh được phê duyệt sau quy hoạch vùng; trường hợp vùng chưa có quy hoạch thì quy hoạch tỉnh vẫn được phê duyệt trên cơ sở phù hợp quy hoạch cấp quốc gia và quy hoạch ngành. Ngoài ra, có thể viện dẫn thêm cơ chế ngoại lệ tại khoản 7 Điều 36 cho các dự án trọng điểm, nhưng quan trọng hơn là cần mở rộng ngoại lệ cho trường hợp chậm ban hành quy hoạch vùng. Việc này rút ngắn thời gian chờ đợi, trao quyền chủ động cho địa phương, phù hợp tinh thần phân cấp và đẩy nhanh triển khai đầu tư cho các dự án.
Bổ sung cơ chế xử lý quy hoạch treo, bảo vệ quyền lợi người dân
Ngoài các nội dung trong dự thảo luật, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung cơ chế xử lý quy hoạch treo, bảo vệ quyền lợi người dân. Đại biểu nêu thực tế tình trạng “quy hoạch treo” kéo dài gây bức xúc, khiến người dân không thể an cư, sản xuất trên chính thửa đất của mình. Nhiều khu vực vướng quy hoạch suốt hàng chục năm, người dân không được cấp sổ đỏ, không được xây sửa nhà hay thế chấp vay vốn, cuộc sống “khổ chồng khổ”.
Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung một điều khoản quy định trách nhiệm rà soát, xóa bỏ quy hoạch treo. Cụ thể, yêu cầu cơ quan phê duyệt quy hoạch định kỳ kiểm tra các dự án trong quy hoạch: nếu quá thời hạn nhất định không triển khai hoặc không điều chỉnh, phải ra quyết định hủy bỏ hoặc điều chỉnh phần quy hoạch đó và công bố công khai cho dân biết. Đồng thời, bổ sung cơ chế bồi thường thiệt hại cho người dân trong trường hợp quy hoạch bị hủy bỏ sau nhiều năm không thực hiện. Quy định này nhằm buộc các cơ quan có trách nhiệm hơn, và đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân khi Nhà nước quy hoạch nhưng không thực hiện.
Đại biểu đề nghị sửa đổi, bổ sung quy định trong dự thảo luật nhằm đồng bộ quy hoạch với thủ tục đầu tư, giảm rào cản cho doanh nghiệp. Đại biểu Hoàng Đức Thắng cho biết, doanh nghiệp hiện gặp nhiều khó khăn do sự chồng chéo giữa quy hoạch và thủ tục chấp thuận dự án. Luật Đầu tư hiện hành yêu cầu khi thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư, dự án phải phù hợp với hàng loạt quy hoạch: từ quy hoạch cấp quốc gia, vùng, tỉnh đến quy hoạch đô thị, sử dụng đất…. Nếu một quy hoạch chưa điều chỉnh kịp hoặc nội dung không rõ, dẫn đến dự án bị “treo”, doanh nghiệp lỡ cơ hội. Thực tế cho thấy, có hàng trăm dự án bị đình trệ vì nút thắt này, nhiều doanh nghiệp khổ sở, thậm chí phá sản chỉ vì vướng quy hoạch trong thủ tục đầu tư. Do đó, Ban soạn thảo nên nghiên cứu, xem xét bổ sung thêm các Điều, khoản quy định theo hướng liên thông giữa quy hoạch và thủ tục đầu tư, tránh trùng lặp. Trong đó, xác định rõ giá trị pháp lý của mỗi loại quy hoạch; Quy định phối hợp giữa cơ quan quy hoạch và cơ quan đầu tư: Luật hóa nguyên tắc “một cửa, một việc, một cơ quan chịu trách nhiệm”.
Tăng cường phân quyền và nguồn lực cho các địa phương
Phát biểu tại Thảo luận Tổ 10, các ý kiến cũng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung các quy định theo hướng tăng cường phân quyền và nguồn lực cho các địa phương. Quy định cơ chế phối hợp nhanh theo hướng các Bộ, cơ quan trung ương phải trả lời góp ý quy hoạch địa phương trong thời hạn nhất định, quá hạn coi như đồng thuận. Đơn giản hóa thủ tục tài chính theo hướng kinh phí lập và điều chỉnh quy hoạch được phép vận dụng linh hoạt, chuyển nguồn giữa các năm, tránh “cứng nhắc” kế hoạch vốn gây đình trệ. Dự thảo luật cũng cần bổ sung nguyên tắc “quy hoạch đi trước một bước”: Trung ương ưu tiên phân bổ ngân sách, chuyên gia hỗ trợ các tỉnh khó khăn như tỉnh Quảng Trị, trong giai đoạn đầu lập quy hoạch, bảo đảm tất cả địa phương có quy hoạch chất lượng và kịp thời làm cơ sở phát triển kinh tế - xã hội đồng bộ.
Quan tâm đến quy định về phân cấp thẩm quyền phê duyệt (Điều 35), đại biểu Hà Sỹ Đồng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho biết, dự thảo quy định Quy hoạch vùng do Thủ tướng phê duyệt nhưng quy hoạch ngành do Bộ trưởng phê duyệt và phải “phù hợp” với quy hoạch vùng là bất hợp lý về thẩm quyền và thứ bậc pháp lý. Không thể để văn bản cấp thấp ràng buộc văn bản cấp cao. Việc chuyển thẩm quyền phê duyệt Quy hoạch sử dụng đất quốc gia và Quy hoạch không gian biển quốc gia cho Thủ tướng cần được cân nhắc kỹ, bởi đây là nội dung hệ trọng, thuộc thẩm quyền Quốc hội.
“Quy hoạch cấp quốc gia phải do Quốc hội quyết định; Phân cấp theo tính chất quy hoạch, tương thích giữa thẩm quyền và trách nhiệm; Có quy định chuyển tiếp rõ ràng, bảo đảm không gián đoạn tổ chức thực hiện và không làm chậm tiến độ các dự án quan trọng”, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị.
Theo quochoi.vn
