Trong hơn nửa thế kỷ qua, Công viên Thống Nhất luôn giữ vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của người Hà Nội. Từ một công trình mang ý nghĩa thống nhất Bắc – Nam, được nhân dân tự tay gây dựng sau chiến tranh, công viên đã trở thành không gian nghỉ ngơi, vui chơi, sinh hoạt cộng đồng của nhiều thế hệ. Sự kiện dỡ bỏ hàng rào vào cuối năm 2022 không chỉ là một thay đổi về giao thông hay tiếp cận công viên, mà còn là bước chuyển mang tính tư duy: Không gian xanh của đô thị hiện đại phải gắn liền với không gian sáng tạo, chia sẻ và kết nối tri thức.
Trong bối cảnh chiến lược quốc gia, các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước cũng tạo nền tảng vững chắc cho tầm nhìn xây dựng Công viên Thống Nhất theo hướng đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Cụ thể, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chính để thúc đẩy lực lượng sản xuất hiện đại và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, trong đó doanh nghiệp và hệ sinh thái sáng tạo đóng vai trò nòng cốt trong tiến trình. Song song đó, Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới đặt mục tiêu đẩy mạnh hội nhập toàn diện, trong đó có hội nhập về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần mở rộng không gian phát triển và nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Đồng thời, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân xác định khu vực tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, tiên phong thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia, khuyến khích doanh nghiệp chủ động tiếp cận khoa học công nghệ và tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu, điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối các không gian sáng tạo như Thong Nhat Innovation Park với lực lượng kinh tế tư nhân để tạo động lực phát triển mới cho đất nước.
Công viên Thống Nhất hoàn toàn có thể trở thành mô hình tiên phong đó, với hình hài mới: Công viên Khởi nghiệp và Công nghệ Đổi mới Sáng tạo – Thong Nhat Innovation Park (TVIP).
Vị thế đặc biệt và ý nghĩa biểu tượng của Công viên Thống Nhất
Trong hệ thống không gian xanh của Hà Nội, Công viên Thống Nhất sở hữu một vị thế mà rất ít công trình đô thị có được. Nằm ở trung tâm thành phố, giáp bốn trục phố lớn Trần Nhân Tông – Lê Duẩn – Đại Cồ Việt – Nguyễn Đình Chiểu, lại bao quanh bởi các trường đại học, viện nghiên cứu, cơ quan nhà nước và các thiết chế văn hóa, công viên trở thành “điểm giao thoa” tự nhiên của dòng chảy kinh tế, tri thức và đời sống cộng đồng. Chính vị trí “kim cương” này mang đến cho Công viên Thống Nhất khả năng đặc biệt để phát triển thành một “Innovation Marketplace” – không gian nơi ý tưởng mới có thể gặp nhà đầu tư, nơi các sản phẩm thử nghiệm có thể tiếp cận người dùng và nơi cộng đồng có thể quan sát trực tiếp những đổi mới diễn ra ngay trong nhịp sống đô thị hàng ngày.
Đặc điểm thứ hai làm nên giá trị của Công viên Thống Nhất chính là không gian mở, được khẳng định mạnh mẽ từ thời điểm dỡ bỏ hàng rào vào cuối năm 2022. Việc mở ranh giới không chỉ tạo điều kiện để người dân tiếp cận thuận tiện hơn, mà còn mở ra một tư duy quản trị mới: Công viên không chỉ là nơi dạo chơi hay tập luyện mà còn là nơi diễn ra các hoạt động sáng tạo, chia sẻ, học hỏi và thử nghiệm công nghệ. Triết lý “Open Innovation” – Đổi mới sáng tạo mở – vốn là xu thế toàn cầu, nay có cơ hội được hiện thực hóa tự nhiên trong không gian này, khi người dân, doanh nghiệp, startup và trường học cùng có thể khai thác và tương tác ngay tại công viên. Một công viên không tường rào chính là nền tảng vật lý cho một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo không rào cản.
Bên cạnh vị trí và không gian, ý nghĩa biểu tượng của tên gọi "Thống Nhất" cũng mang sức nặng đặc biệt. Được xây dựng trong giai đoạn lịch sử mang thông điệp hòa hợp Bắc – Nam, Công viên Thống Nhất là biểu tượng của khát vọng đoàn kết dân tộc. Bước sang kỷ nguyên 4.0, ý nghĩa ấy tiếp tục được kế thừa nhưng mở rộng sang bình diện mới: Thống nhất Công nghệ – Thiên nhiên – Cộng đồng, hài hòa ba yếu tố tưởng chừng đối lập để tạo nên một không gian vừa xanh, vừa sáng tạo, vừa lan tỏa tri thức.
Ở tầng hệ sinh thái, Công viên Thống Nhất cũng có thể trở thành điểm trung tâm kết nối bốn trụ cột quan trọng của đổi mới sáng tạo quốc gia:
Trường đại học – nơi hình thành tri thức và nhân lực;
Startup – nơi thử nghiệm ý tưởng và mô hình mới;
Doanh nghiệp – nơi ứng dụng và thương mại hóa công nghệ;
Nhà nước – nơi kiến tạo cơ chế và chính sách hỗ trợ.
Sự hội tụ của bốn thành tố này trong cùng một không gian xanh – mở – giàu tính cộng đồng sẽ tạo ra một hệ sinh thái khởi nghiệp độc đáo và phù hợp với đặc thù Hà Nội: Vừa mang chiều sâu văn hóa, vừa hiện đại, vừa dễ tiếp cận, vừa lan tỏa nhanh chóng.
Tầm nhìn: Công viên Khởi nghiệp Xanh và mô hình Sandbox quốc tế
Tầm nhìn xây dựng Công viên Khởi nghiệp Xanh – Thong Nhat Innovation Park (TVIP) không phải là câu chuyện đặt thêm công trình hay gia tăng bê tông trong công viên, mà là cách Hà Nội lựa chọn một mô hình phát triển hoàn toàn mới: Kết hợp hài hòa giữa công nghệ và thiên nhiên, giữa tri thức và cộng đồng, giữa hiện đại và bền vững. Đây là tầm nhìn đưa Công viên Thống Nhất trở thành “công viên tri thức” – mô hình vốn đã thành công ở nhiều thành phố tiến bộ trên thế giới, nơi khoa học – công nghệ không tách rời mà được hòa nhập vào đời sống đô thị như một phần tự nhiên.
Mô hình này hướng đến việc tạo ra một không gian:
Xanh: Giữ trọn vẹn hệ sinh thái cây xanh, mặt nước và cảnh quan tự nhiên;
Mở: Không rào cản tiếp cận, không giới hạn sáng tạo, nơi startup, sinh viên, doanh nghiệp và người dân đều có thể tham gia;
Thân thiện: Ưu tiên lối sống lành mạnh, các hoạt động cộng đồng và sự gắn kết xã hội;
Tri thức hóa hạ tầng: Từ lối đi, chiếu sáng, cảnh quan đến hoạt động cộng đồng đều được hỗ trợ bởi dữ liệu và công nghệ thông minh;
Tạo động lực đổi mới cho Thủ đô: Là nơi nuôi dưỡng ý tưởng, thử nghiệm mô hình mới và lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo vào từng ngõ ngách của thành phố;
Thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao: Chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà đầu tư, startup quốc tế có thể tìm thấy một điểm chạm văn minh, hiện đại và truyền cảm hứng ngay giữa trung tâm Hà Nội.
Điểm nhấn quan trọng của tầm nhìn này chính là hệ thống Innovation Pavilion – các cấu trúc module nhẹ, linh hoạt, có thể lắp ghép, di chuyển hoặc thay đổi chức năng theo từng giai đoạn phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp. Không giống những công trình xây dựng cố định, các pavilion được thiết kế dựa trên triết lý kiến trúc bền vững và không xâm lấn, ưu tiên vật liệu thân thiện môi trường như gỗ tái chế, tre, composite nhẹ, kết hợp mái xanh, năng lượng mặt trời hoặc điện gió mini.
Các pavilion không nhằm thay thế cảnh quan công viên mà đóng vai trò như “hạt nhân tri thức” rải đều trong không gian xanh, nơi mỗi hạt nhân có thể là một phòng thí nghiệm xanh thu nhỏ, một không gian làm việc chung, một studio sáng tạo, hay một lớp học mở về AI – STEM cho cộng đồng.
Tầm nhìn này cũng đặt trọng tâm vào việc triển khai mô hình Sandbox quốc tế – một cơ chế thử nghiệm chính sách và công nghệ tiên tiến ngay trong công viên. Thay vì phải chờ đợi hạ tầng hoặc thủ tục phức tạp, các ý tưởng đổi mới sáng tạo có thể được thử nghiệm nhanh, gọn, tiết kiệm, nhưng vẫn trong khuôn khổ quản trị an toàn. Đây là điều kiện cần để Hà Nội đi trước một bước trong quản lý đô thị thông minh, kinh tế số và kinh tế sáng tạo.
Với mô hình khởi nghiệp xanh – mở – bền vững, Công viên Thống Nhất không chỉ trở thành không gian thí điểm của Thủ đô mà còn có tiềm năng trở thành hình mẫu quốc gia, tạo ra chuẩn mực mới cho cách Việt Nam kiến tạo những không gian xanh tri thức trong thời đại kinh tế số.
Những hợp phần chiến lược của Thong Nhat Innovation Park
Tầm nhìn xây dựng Thong Nhat Innovation Park chỉ có thể được hiện thực hóa khi các hợp phần chiến lược được thiết kế đồng bộ, bảo đảm hài hòa hai mục tiêu: Giữ gìn không gian xanh của công viên và tạo lập hạ tầng mềm cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Những hợp phần này không phải là các công trình kiên cố, mà là hệ thống giải pháp linh hoạt, thông minh, bền vững, có khả năng điều chỉnh theo nhu cầu phát triển của Hà Nội trong nhiều giai đoạn khác nhau.
Biểu tượng văn hóa – trí tuệ Việt Nam thời đại mới
Thong Nhat Innovation Park không chỉ mang sứ mệnh công nghệ mà còn có vai trò văn hóa – xã hội sâu rộng. Công viên sẽ:
Kết nối trí thức từ 34 tỉnh/thành khu vực phía Bắc và cộng đồng người Việt toàn cầu;
Hình thành mạng lưới “Bùng binh tri thức” – mô hình tập hợp trí tuệ đa ngành để giải quyết các vấn đề lớn của quốc gia;
Triển khai chương trình “Khởi nghiệp theo dấu chân Người”, gắn tinh thần đổi mới sáng tạo với khát vọng phát triển đất nước;
Vận hành bằng nền tảng số “Hệ thống Thống Nhất”, kết nối dữ liệu, tài nguyên, chuyên gia và cộng đồng trên toàn quốc.
Qua đó, công viên trở thành biểu tượng văn hóa – trí tuệ – sáng tạo Việt Nam trong thời đại kinh tế số, một biểu tượng đủ tầm vóc để Hà Nội vươn ra khu vực và thế giới.
Kiến nghị chiến lược
Để hiện thực hóa tầm nhìn xây dựng Công viên Thống Nhất thành Thong Nhat Innovation Park (TVIP), đồng thời tạo cú hích cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Thủ đô, ông Chu Quang Thái đề xuất một số kiến nghị chiến lược như sau:
Hà Nội thí điểm mô hình Thong Nhat Innovation Park (TVIP) giai đoạn 2025–2026
Thí điểm nên bắt đầu theo nguyên tắc “nhỏ – nhanh – linh hoạt". Thành phố có thể triển khai 1–2 pavilion mô-đun đầu tiên, ưu tiên ở khu vực có hạ tầng sẵn có hoặc công trình xuống cấp có thể tái cấu trúc. Cùng với đó là việc thiết lập hạ tầng số cơ bản, tích hợp nền tảng quản lý dữ liệu, đặt lịch sự kiện, kết nối startup – cố vấn – doanh nghiệp. Việc thí điểm sẽ giúp Hà Nội kiểm chứng nhu cầu thực tế, điều chỉnh mô hình phù hợp trước khi mở rộng quy mô.
Cho phép áp dụng Sandbox cấp đô thị tại Công viên Thống Nhất
Cơ chế sandbox là điều kiện tiên quyết để công viên trở thành không gian thử nghiệm công nghệ và mô hình kinh doanh mới. Hà Nội cần cho phép triển khai sandbox trong các lĩnh vực như:
Công nghệ đô thị và quản trị thông minh;
Năng lượng xanh và ứng dụng năng lượng tái tạo;
Fintech xanh và tín chỉ carbon;
Các mô hình quản trị số, dịch vụ số phục vụ cộng đồng.
Sandbox tại Công viên Thống Nhất sẽ giúp startup và doanh nghiệp giảm chi phí thử nghiệm, đồng thời tạo cơ sở thực tiễn để thành phố hoàn thiện chính sách đô thị thông minh.
Giao một đầu mối điều phối hệ sinh thái – triển khai theo mô hình hợp tác công tư (PPP)
Để mô hình hoạt động hiệu quả, cần có một đầu mối điều phối thống nhất nhằm kết nối giữa chính quyền – doanh nghiệp – nhà trường – cộng đồng startup. ông Chu Quang Thái kiến nghị Hà Nội xem xét giao quyền phối hợp triển khai theo mô hình PPP, trong đó Vietnam Innovation Hub sẵn sàng đồng hành cùng các sở, ban, ngành để:
Thiết kế mô hình vận hành;
Huy động nguồn lực xã hội hóa;
Kết nối chuyên gia, nhà đầu tư, mạng lưới toàn cầu;
Tổ chức đào tạo và hỗ trợ startup.
Cách tiếp cận này sẽ giảm áp lực ngân sách công, đồng thời huy động tốt hơn trí tuệ xã hội và nguồn lực doanh nghiệp.
Tổ chức chuỗi sự kiện Đổi mới Sáng tạo cấp Thủ đô tại Công viên Thống Nhất
Để công viên thực sự trở thành điểm hẹn của đổi mới sáng tạo, Hà Nội nên định kỳ tổ chức các sự kiện công nghệ – startup quy mô lớn. Đặc biệt, chúng tôi đề xuất hình thành “Tuần lễ Đổi mới Sáng tạo Hà Nội” (Hanoi Innovation Week) tổ chức hằng năm tại TVIP, kết hợp cùng các hoạt động công nghệ, giao lưu chuyên gia, ngày hội STEM, hội nghị startup quốc tế, và các chương trình dành cho thanh niên. Sự kiện này sẽ nâng tầm thương hiệu đổi mới sáng tạo của Thủ đô trên bản đồ khu vực.
Chuẩn hóa mô hình và nhân rộng cho 34 tỉnh/thành
Từ kinh nghiệm thí điểm tại Hà Nội, thành phố có thể phối hợp với các bộ, ngành trung ương để xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia về Công viên Đổi mới Sáng tạo. Mục tiêu là nhân rộng mô hình TVIP cho ít nhất 34 tỉnh/thành, đặc biệt là những địa phương có công viên lớn, khu đất công cộng hoặc không gian xanh chưa khai thác hiệu quả. Công viên Thống Nhất khi đó sẽ trở thành hình mẫu quốc gia, dẫn dắt sự chuyển đổi của các không gian công cộng thành những “công viên tri thức” – nơi sáng tạo gắn với cộng đồng và phát triển bền vững.
PV
