Đáp ứng yêu cầu cải cách và thực tiễn quản lý mới
Theo Bộ Tài chính, trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động quản lý nhà nước và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng được Quốc hội thông qua ngày 25/6/2025. Do đó, các nội dung chi tiết tại Nghị định số 128/2020/NĐ-CP và Nghị định số 102/2021/NĐ-CP đã bộc lộ những hạn chế, không còn phù hợp với yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Cụ thể, việc thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, trong đó có việc tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, hợp nhất cơ quan chuyên môn,... đã dẫn đến sự thay đổi lớn về cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ và phạm vi quản lý của cơ quan hải quan. Tuy nhiên, Nghị định số 128/2020/NĐCP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan dù đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 102/2021/NĐ-CP ngày 16/11/2021 không còn phù hợp những thay đổi này. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật để bảo đảm phù hợp với thực tiễn tổ chức bộ máy mới và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, khả thi cho việc thực thi nhiệm vụ.
Mặt khác, thiếu chế tài xử phạt đối với một số hành vi vi phạm phát sinh từ các quy định mới về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan tại Nghị định số 167/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 08/2015/NĐ-CP ngày 21/01/2015 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan; một số hành vi vi phạm đã không còn phù hợp về khung phạt tiền, hình thức phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả; một số hành vi vi phạm không còn phù hợp do đã có những thay đổi từ yêu cầu quản lý; một số hành vi có định danh chưa rõ ràng, chưa phù hợp nên quá trình thực hiện thiếu thống nhất.
Như vậy, việc ban hành Nghị định mới là cần thiết để đồng bộ với Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi, bảo đảm hiệu lực thi hành thống nhất, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và cải cách hành chính trong lĩnh vực hải quan.
Điều chỉnh toàn diện, tăng tính khả thi và minh bạch
Dự thảo Nghị định gồm 39 điều, chia thành ba chương, trong đó 25 điều được sửa đổi, bổ sung và 14 điều được giữ nguyên. Các điểm mới đáng chú ý như sửa đổi, bổ sung hành vi vi phạm và khung xử phạt phù hợp với quy định mới của Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Thanh tra 2025;
Bổ sung chế tài cho các hành vi vi phạm phát sinh mới, đảm bảo tính răn đe nhưng không gây cản trở hoạt động của doanh nghiệp:
Bãi bỏ các quy định, hành vi lỗi thời hoặc không còn áp dụng, như loại hình kho bảo thuế, hay một số hành vi khai sai không ảnh hưởng đến số thuế phải nộp;
Điều chỉnh thẩm quyền xử phạt phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của ngành hải quan, tăng phân cấp cho cấp cơ sở nhằm giảm tải cho cấp trên.
Đồng thời, làm rõ khái niệm và cách xác định tang vật vi phạm hành chính, bảo đảm nguyên tắc xử lý đúng thẩm quyền, minh bạch, tránh xâm phạm quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Tăng cường hiệu lực pháp lý, hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ
Dự thảo Nghị định mới hướng tới mục tiêu xử phạt nghiêm minh, minh bạch nhưng có tính khả thi, khuyến khích người khai hải quan, người nộp thuế chủ động tự giác chấp hành pháp luật. Đồng thời, văn bản cũng góp phần đơn giản hóa thủ tục, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác xử lý vi phạm hành chính.
Bộ Tài chính cho biết, việc triển khai Nghị định sẽ không làm phát sinh thêm chi phí lớn, chủ yếu sử dụng nguồn lực sẵn có của hệ thống, tập trung vào tuyên truyền, tập huấn và hướng dẫn thực hiện.
Ngoài ra, việc ban hành Nghị định mới được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ, minh bạch, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về hải quan, đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu, hướng tới môi trường thương mại lành mạnh và cạnh tranh công bằng.
Hải Minh
