Trong y học cổ truyền, mụn trứng cá là một chứng bệnh do nhiệt độc, thấp nhiệt, đàm thấp, huyết ứ... gây ra. Thể chất người bệnh thận âm bất túc, âm dương thất điều, tướng hỏa quá vượng; thêm vào đó do hậu thiên ăn uống không điều độ hoặc mạch xung nhâm bất điều, hỏa nhiệt của phế vị dẫn đến huyết nhiệt uất mà gây nên bệnh.
Nguyên nhân chính gây nên mụn trứng cá là do hormone Testosteron ở cả nam và nữ tăng trong quá trình dậy thì và kích thích tuyến dầu ở da. Ở thanh thiếu niên, tuyến nhờn bắt đầu tiết ra nhiều dầu khiến cho da bị nhờn, nhưng ở một số người lượng dầu này bị chặn bởi lỗ chân lông mở. Vi khuẩn, dầu và bụi bẩn làm bít các lỗ chân lông này. Lượng dầu bị chặn lùi lại và hình thành nên mụn đầu trắng, nếu lỗ chân lông mở gặp không khí sẽ tạo nên mụn đầu đen, gây viêm và nhiễm trùng, sau đó hình thành nên mụn và nang. Nam thường có da dầu nhiều hơn nữ và bị mụn nặng hơn.
Căn cứ vào những triệu chứng cụ thể kết hợp với đặc điểm thể chất mỗi người mà sử dụng phép chữa và phương thuốc trị mụn trứng cá thích hợp như sau:
Triệu chứng: Mụn trứng cá màu hồng, gồ lên, khi vỡ chảy nước nhờn, hồng, các ngày sau kết rắn đanh, miệng khô, tâm phiền (buồn bực), di tinh (với nam), rối loạn kinh nguyệt (với nữ), mất ngủ, ngủ hay mộng mị, đại tiện táo kết, tiểu tiện ít, nước tiểu đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch sác.
Bài thuốc: Tri mẫu 12g, bồ công anh 15g, hoàng bá 12g, liên kiều 15g, nữ trinh tử 20g, sinh địa hoàng 15g, hạn liên thảo 20g, đan sâm 15g, ngư tinh thảo 20g, cam thảo 5g. Sắc uống.
Gia giảm: Nếu đại tiện bí kết không thông gia đại hoàng 15g (cho sau), tử thảo 15g, chỉ thực 12g để thông phủ tả nhiệt; nếu đại tiện phân nát bỏ đại hoàng, gia thổ phục linh 15g, nhân trần 15g để lợi thấp, thanh nhiệt giải độc; mất ngủ gia hợp tiền bì 15g, phục linh 20g; phế vị hỏa nhiệt gia sinh thạch cao 20g, địa cốt bì 15g.
Triệu chứng: Mụn trứng cá hồng sẫm, cứng, mọng nước, có những mụn có chất nhầy màu xám lõm xuống hoặc lồi lên, tâm phiền, đa mộng (ngủ hay mộng mị), đại tiện táo bón, lưỡi có khi tím bầm, có điểm ứ huyết hoặc vàng bệu, mạch khẩn hoặc tế sác.
Bài thuốc: Đào nhân 15g, hạn liên thảo 20g, hồng hoa 5g, bồ công anh 15g, sinh địa 20g, bối mẫu 12g, xích thược 5g, miết giáp 12g, nữ trinh tử 20g, cam thảo 4g, xuyên sơn giáp10g, đan sâm 20g.
Triệu chứng: Mụn trứng cá trên mặt, số lượng có thể nhiều hoặc ít nhưng sự xuất hiện của mụn có quan hệ rõ ràng đến chu kỳ kinh nguyệt. Trước chu kỳ kinh, mụn trứng cá nhiều, sau chu kỳ kinh mụn trứng cá thường ít hơn.
Bài thuốc: Nữ trinh tử 20g, hương phụ 12g, hạn liên thảo 20g, sơn tra 20g, tri mẫu 10g, đan sâm 15g, sài hồ 12g, trạch tả 12g, bạch thược 15g, ích mẫu 15g, phục linh 15g, cam thảo 3g. Sắc uống
Gia giảm: Nếu kinh nguyệt trước kỳ, lượng nhiều bỏ đan sâm, gia sinh địa 15g, tăng ích mẫu lên 30g. Kinh nguyệt sau kỳ tăng đan sâm lên 20g và gia vương bất lưu hành 15g.
Bên cạnh đó những người bị mụn trứng cá có thể dùng them một số loại hoa quả để chữa mụn trứng cá như quả cà chua nghiền nhỏ vắt lấy nước hòa với một ít nước chanh đem xoa đều lên mặt, tác dụng giữ cho da mặt khô ráo, giảm bóng nhờn và làm sạch mụn.
Hoặc dùng bài: cây kim ngân (hoa, lá và cành) còn tươi, giã nát, vắt lấy nước đun uống, bã đắp vào nơi tổn thương.Nên kiên trì và giữ cho làn da luôn sạch là yếu tố để giảm các sắc tố làm trứng cá phát triển .
Tâm An (t/h)
