Thực trạng chẩn đoán muộn và gánh nặng tử vong
COPD hiện là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba trên thế giới, chỉ sau bệnh tim mạch và đột quỵ. Tại Việt Nam, tỉ lệ mắc COPD ở người trên 40 tuổi là 7,1% ở nam giới và 1,9% ở nữ giới, với khoảng 25.000 ca tử vong mỗi năm.
Bỏ lỡ giai đoạn vàng tới 80% người mắc COPD chưa bao giờ được chẩn đoán. Nhiều bệnh nhân chỉ nghĩ mình "ho lâu ngày" hoặc "thở kém do tuổi tác," dẫn đến bỏ qua giai đoạn vàng để can thiệp sớm.
Hậu quả từ việc bỏ thuốc bởi nhiều bệnh nhân sau khi qua khỏi đợt cấp nguy kịch lại tự ý bỏ thuốc, khiến chức năng phổi giảm dần và không thể hồi phục. Việc xuất hiện nhiều đợt cấp làm sụt giảm dần chức năng phổi theo thời gian.
Sai lầm chẩn đoán mặc dù đo hô hấp ký là phương pháp chuẩn xác và chi phí thấp để chẩn đoán, nhiều trường hợp vẫn bỏ qua, thay vào đó là các xét nghiệm thông thường như chụp X-quang, dẫn đến bỏ sót bệnh và tốn kém hơn.
COPD không chỉ xảy ra ở người hút thuốc
Nhiều người lầm tưởng COPD chỉ xảy ra ở người hút thuốc lá, nhưng thực tế có đến 25-45% ca COPD toàn cầu xảy ra ở người không hút thuốc.
Ô nhiễm không khí như ô nhiễm môi trường, khói than, và khói bếp củi tại nông thôn là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Ở các nước thu nhập thấp và trung bình, 23% tử vong do COPD liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà.
COPD không chỉ để lại gánh nặng về sức khỏe mà còn gây ra tổn thất kinh tế khổng lồ, được cảnh báo có thể lên tới 4,3 nghìn tỷ USD cho kinh tế toàn cầu giai đoạn 2020–2050 nếu không đầu tư can thiệp.
Phát hiện sớm là chìa khóa để “chặn đứng” COPD
PGS.TS Vũ Văn Giáp nhấn mạnh, chẩn đoán sớm là yếu tố then chốt để làm chậm diễn tiến của bệnh, ngăn ngừa đợt cấp và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Các đối tượng cần được tầm soát COPD:
Người từng hoặc đang hút thuốc lá/thuốc lào.
Người trên 40 tuổi.
Người có các triệu chứng ho mạn tính, khó thở khi gắng sức hoặc khạc đờm.
Người có tiền sử tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp, khói bụi.
Những đối tượng này cần được đo chức năng hô hấp để sàng lọc, chẩn đoán bệnh.
Giải pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh mọi người nên tránh xa thuốc lá, tránh xa môi trường ô nhiễm. Người bệnh cần tuân thủ việc sử dụng thuốc điều trị, tái khám định kỳ, duy trì hoạt động thể chất và đảm bảo chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Đặc biệt, người bệnh COPD cần tiêm phòng đầy đủ vaccine, nhất là vaccine phòng cúm và phế cầu, để tránh biến chứng nặng.
Tâm An(t/h)
