Diễn đàn Báo chí Toàn quốc lần thứ hai, diễn ra từ ngày 19 - 21/6/2025 tại Hà Nội, không chỉ là điểm nhấn trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, mà còn là không gian đối thoại chiến lược, nơi báo giới cả nước nhìn lại mình và định hình những bước chuyển cần thiết cho tương lai.
Tại phiên thảo luận với chủ đề “Dữ liệu là gốc của tòa soạn hiện đại” đã quy tụ nhiều chuyên gia công nghệ, lãnh đạo các tòa soạn lớn và những nhà quản lý nội dung hàng đầu, dưới sự điều phối của ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng Ban Nhân Dân điện tử, Báo Nhân Dân.
Mở đầu phiên thảo luận, ông Nguyễn Hoàng Nhật khẳng định dữ liệu đang là hạt nhân quan trọng trong chiến lược vận hành của mọi toà soạn hiện đại. Ông nhấn mạnh: mỗi cú nhấp chuột, thời gian dừng lại ở một bài viết hay chủ đề được tìm kiếm nhiều nhất đều phản ánh nhu cầu và thói quen tiêu thụ thông tin của độc giả. Nhờ đó, toà soạn có thể thiết kế nội dung “may đo” thay vì sản xuất hàng loạt như trước kia.
Tiếp theo, ông Phạm Anh Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV Digital) trình bày tham luận về việc sử dụng dữ liệu trong truyền hình số. Ông chia sẻ rằng hệ thống VTV Ratings đã được triển khai để cung cấp dữ liệu thời gian thực về hành vi xem truyền hình, từ đó giúp tối ưu khung giờ phát sóng và điều chỉnh nội dung để giữ chân khán giả đa nền tảng.
Sự ra đời của nền tảng số VTV Go đã tạo nên khái niệm hoàn toàn mới: dữ liệu lớn. Nếu trước kia chỉ quan tâm đến nội dung, thì giờ đây, kho dữ liệu người dùng khổng lồ phát sinh từ VTV Go - hiện có hơn 50 triệu lượt cài đặt - đã mở ra cơ hội chưa từng có cho thương mại điện tử và các dịch vụ giá trị gia tăng. Điều này khẳng định rằng, trong khi doanh thu truyền thống từ quảng cáo chỉ là một phần nhỏ, thì việc chuyển dịch sang các mô hình doanh thu mới, dựa trên nội dung và dịch vụ, phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng làm chủ dữ liệu.
Ông Chiến khẳng định, nội dung có thể cạnh tranh được, nhưng yếu tố quyết định là khả năng nắm bắt người dùng và hiểu rõ khán giả của mình. Đó chính là chìa khóa mở ra cơ hội phát triển đột phá.
Tầm quan trọng của dữ liệu người dùng, trong đó có thói quen, sở thích và cách độc giả tương tác với nội dung, cũng được bà Nguyễn Thu Hương (Phó Tổng Biên tập VnExpress) làm rõ và củng cố trong tham luận “Từ bão Yagi đến tương lai báo chí dữ liệu – Kinh nghiệm của VnExpress”.
Bà Nguyễn Thu Hương mang đến câu chuyện thực tế về hành trình sử dụng dữ liệu tại VnExpress, một trong những báo điện tử tiếng Việt có lượng người xem lớn nhất. VnExpress bắt đầu thu thập dữ liệu từ những ngày đầu thành lập năm 2001, với các chỉ số cơ bản như "page hits". Đến hơn 10 năm sau, khi Google Analytics Universal ra mắt, họ mới có thể phân tích sâu hơn về tương tác độc giả với sản phẩm.
Ban đầu, việc sử dụng dữ liệu còn sơ khai, chủ yếu để điều phối nội dung trang nhất. Tuy nhiên, các câu hỏi phức tạp hơn dần xuất hiện (như tại sao Pageview giảm, ai là độc giả trung thành), thúc đẩy VnExpress xây dựng nhóm dữ liệu nội bộ vào năm 2019. Mục tiêu là sử dụng dữ liệu để phát triển độc giả và tăng trưởng doanh thu, tập trung vào việc điều phối sản xuất hiệu quả và phát triển độc giả trung thành.
Hiện nay, VnExpress sử dụng 5 loại dữ liệu (độc giả, hành vi, quảng cáo, bài viết, phản hồi) và 3 hệ thống (nội dung, độc giả, quảng cáo) để phân tích, hiểu sâu sắc độc giả. Điều này giúp cho quá trình điều phối sản xuất, khai thác chủ đề độc giả quan tâm và phục vụ từng nhóm độc giả riêng biệt, tối ưu vị trí và hiệu quả quảng cáo…
Tuy nhiên, bà Nguyễn Thu Hương cũng nhấn mạnh: Dữ liệu không phải “đũa thần”, sử dụng dữ liệu hiệu quả đòi hỏi phải thực hành liên tục, kiên trì, chấp nhận sai và sửa.
Ở góc độ quản trị tòa soạn, nhà báo Lê Xuân Trung, Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi Trẻ cho rằng: "Muốn giữ độc giả trung thành, trước hết phải hiểu họ là ai". Trong phiên thảo luận "Cá nhân hóa nội dung để giữ độc giả trung thành", ông Trung đề xuất quy trình 3 bước, đó là khảo sát độc giả qua bảng hỏi xã hội học, phân loại theo đặc điểm và hành vi, sau đó thiết kế các chương trình "chăm sóc nội dung" như gợi ý bài theo sở thích, bản tin định kỳ, mời tham gia cộng đồng thành viên.
"Đưa bạn đọc vô danh thành bạn đọc có danh, từ đó gắn bó với sản phẩm báo chí, đó là chiến lược lâu dài chứ không đơn thuần là thao tác kỹ thuật", ông Trung nhấn mạnh.
Khi hành vi người đọc thay đổi nhanh chóng, mô hình kinh doanh báo chí biến động liên tục, dữ liệu chính là "nguyên liệu thô" quý giá để ra quyết định đúng. Nhưng để biến dữ liệu thành lợi thế cạnh tranh, các tòa soạn cần nhiều hơn một hệ thống máy tính đó là tầm nhìn, là chiến lược, là đạo đức và là con người.
Thiên Trường
