Hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại điện tử vẫn ‘nhức nhối’

Thủ đoạn ngày càng tinh vi, khó kiểm soát

Cụ thể, thông tin từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho thấy, trong thời gian qua, trên môi trường thương mại điện tử, lực lượng chức năng đã xử lý 4.052 vụ vi phạm, xử phạt gần 63 tỷ đồng, gỡ bỏ 44.446 sản phẩm và chặn 12.414 gian hàng có dấu hiệu vi phạm.

Đơn cử, ngày 27/11, Đội Quản lý thị trường (QLTT) số 1 (Chi cục QLTT Hà Nội) tiến hành kiểm tra Công ty TNHH Thương mại Minh Ngọc Việt Nam, phát hiện 29.886 vòng bi nghi giả mạo nhãn hiệu SKF. Làm việc với lực lượng chức năng, Công ty Minh Ngọc Việt Nam khai nhận sử dụng tài khoản Facebook "MinhNgocVongBi" để đăng tải, quảng cáo và bán các sản phẩm vòng bi giả mạo nhãn hiệu SKF.

Tiếp đó, ngày 8/12, Đoàn kiểm tra của Phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước) phối hợp cùng Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao PA05 – Công an TP. Hà Nội tiến hành kiểm tra cửa hàng kinh doanh quần áo thể thao trên phố Hoàng Công Chất, phường Phú Diễn.

Khám xét thực tế, lực lượng chức năng phát hiện 5.200 bộ quần áo gắn nhãn Nike, 1.200 bộ mang nhãn Adidas và 14 áo thể thao mang nhãn Puma. Đại diện cơ sở không cung cấp được hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ. Đáng chú ý, phần lớn hàng hóa được tiêu thụ thông qua các nền tảng thương mại điện tử để qua mặt lực lượng chức năng.

Theo ông Trần Việt Hùng, Trưởng phòng Nghiệp vụ QLTT, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, các đối tượng vi phạm lợi dụng nền tảng số, dịch vụ giao hàng nhanh để trốn tránh sự kiểm tra của cơ quan chức năng. Thống kê từ nhiều địa phương cho thấy, thủ đoạn vi phạm thương mại điện tử ngày càng tinh vi: Bán hàng qua mạng xã hội, livestream, sử dụng tài khoản ảo, mạo danh doanh nghiệp, thay đổi địa chỉ nhanh, che giấu dấu vết giao dịch…

Ông Dương Mạnh Hùng, Phó Chi Cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội cũng nhận định: Các đối tượng vi phạm thường lập nhiều tài khoản trên các sàn thương mại điện tử hoặc mạng xã hội, bán hàng theo hình thức livestream... Các điểm bán hàng này thường không giới thiệu địa chỉ cơ sở kinh doanh, khách mua chốt đơn trực tiếp hoặc thông qua inbox (nhắn tin riêng).

Ngoài ra, để tăng niềm tin, các đối tượng còn thuê những người nổi tiếng tham gia quảng cáo cho các sản phẩm, hoặc sử dụng nhiều hội, nhóm trên mạng xã hội để mua lượng theo dõi hoặc bình luận về sản phẩm không đúng bản chất, thậm chí chốt đơn giả để đánh lừa người tiêu dùng...

Bên cạnh đó, tài khoản trên sàn thương mại điện tử thường sử dụng các hình ảnh của hàng thật, hàng chính hãng để quảng cáo, chào bán với giá rẻ hơn rất nhiều so với các cửa hàng, địa chỉ bán hàng chính hãng nhằm lôi kéo người dùng.

Để lách qua các bộ lọc kỹ thuật của sàn thương mại điện tử, các đối tượng cố tình thay đổi tên sản phẩm khi đăng bán để tránh bị kiểm soát. Đơn cử, khi nhái các thương hiệu nổi tiếng như: Dior, Chanel, Gucci thì viết thành D.I.O.R, Cha nel, DIO, Gu.ci...

Nhiều thách thức cả về cơ chế lẫn con người

Nhận định về những khó khăn, thách thức trong công tác đấu tranh, ông Trần Việt Hùng, Trưởng phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương) cho hay: Qua quá trình đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, lực lượng chức năng đang gặp nhiều khó khăn, thách thức cả về cơ chế, phương tiện lẫn con người.

Mặc dù hệ thống chính sách pháp luật đã cơ bản được hoàn thiện, nhưng thực tiễn vẫn còn một số bất cập, chưa theo kịp sự phát triển nhanh của thị trường, đặc biệt là thương mại điện tử, thương mại xuyên biên giới.

Công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng trong quản lý nhà nước nói chung và phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả nói riêng có lúc, có nơi chưa chặt chẽ, thường xuyên; chia sẻ thông tin và cảnh báo sớm còn hạn chế, dẫn đến việc kiểm tra, xử lý bị động, chưa kịp thời, hiệu quả chưa cao.

Hạn chế về nhân lực và cơ sở vật chất là một trong những thách thức lớn đối với lực lượng chức năng. Nhiều cán bộ, công chức chưa theo kịp quá trình chuyển đổi số và các kỹ năng cần thiết để thẩm tra, xác minh thông tin trên môi trường mạng. Bên cạnh đó, một số nơi kho lưu trữ tang vật chưa đảm bảo điều kiện bảo quản đặc thù đối với thực phẩm đông lạnh, thủy hải sản tươi sống và các mặt hàng yêu cầu điều kiện đặc biệt, gây khó khăn trong việc xử lý tang vật. Năng lực kiểm nghiệm của các phòng thử nghiệm, phân tích còn hạn chế, chưa đồng đều, dẫn tới chậm tiến độ trả kết quả để làm căn cứ xử lý vi phạm.

Ngoài ra, một số đối tượng vi phạm manh động, chống đối người thi hành công vụ, tẩu tán tang vật hoặc phá hoại tài sản, gây khó khăn cho lực lượng làm nhiệm vụ. Địa bàn rộng, phân tán, chồng chéo hoặc bỏ trống cũng khiến việc kiểm soát và xử lý vi phạm chưa toàn diện.       

Ông Trịnh Quang Đức, Chi cục trưởng Chi cục QLTT Hà Nội cũng cho biết: Việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa, nếu cơ quan thực thi không có bằng chứng rõ ràng, không bắt quả tang hoặc giám định thì việc phát hiện vi phạm là rất khó khăn. Việc xử lý xâm phạm quyền và giả mạo sở hữu trí tuệ còn bất cập khi chưa có hướng dẫn cụ thể về quy mô thương mại; các vụ việc tái phạm trị giá hàng hóa vi phạm dưới 200 triệu đồng không thể xử lý hình sự… dẫn đến các đối tượng lợi dụng cố tình tái phạm nhiều lần nhưng chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính.

Vẫn còn những… ‘lỗ hổng’

Nhận định về thực trạng hàng giả, hàng nhái, xâm phạm quyền SHTT, PGS.TS Nguyễn Quốc Thịnh, Trưởng Bộ môn Quản trị Thương hiệu (Đại học Thương mại) cho rằng: Mặc dù Nghị định 185/2013 đưa ra định nghĩa về hàng giả nhưng mang tính liệt kê, chưa theo kịp thực tế kinh doanh nên cơ quan chức năng khó xử lý…

“Hiện nay, có khoảng 35 văn bản quy định về hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ nhưng nhiều văn bản không trùng khớp nhau, có tình trạng “đá nhau” gây khó khăn cho cơ quan chức năng và chưa tạo được sức răn đe đối với các đối tượng phạm tội”, ông Thịnh nêu ví dụ.

Tương tự, đại diện các doanh nghiệp cũng cho rằng: Chính phủ đã ban hành Nghị định 52/2013/NĐ-CP đáp ứng yêu cầu về quản lý thương mại điện từ tại thời điểm ban hành, nhưng thị trường thương mại điện tử thay đổi liên tục đặt ra nhiều vấn đề cần điều chỉnh.

Cụ thể, công nghệ số, internet phát triển nhanh chóng dẫn đến nhiều mô hình thương mại điện tử mới liên tục xuất hiện, không chỉ giới hạn ở 2 mô hình phổ biến là website thương mại điện từ, website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử như trước đây. Các giao dịch, dịch vụ cũng không còn ở phạm vi một quốc gia mà đã xuyên biên giới, đa dạng về chủ thể tham gia, phức tạp về cách thức hoạt động... Điều đó cho thấy cần nhanh chóng sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP phù hợp thực tế.

Các chuyên gia cũng để xuất, thời gian tới cơ quan chức năng phải quy định rõ trách nhiệm các chủ sàn thương mại điện tử, có trách nhiệm trong kiểm soát nguồn gốc xuất xứ, bảo đảm hóa đơn chứng từ đầy đủ. Nếu phát hiện hàng giả, phải gỡ gian hàng trong 24 giờ, về lâu dài, các cơ quan quản lý cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp nâng chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh chương trình "Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt" trên thương mại điện tử.

Tuấn Ngọc