Dòng chảy đen không thuế
Mỗi sản phẩm hàng giả được sản xuất và tiêu thụ đồng nghĩa với một giao dịch diễn ra ngoài tầm kiểm soát của cơ quan thuế. Không hóa đơn, không chứng từ, không khai báo, tất cả đều nằm trong “vùng xám” của nền kinh tế ngầm. Hàng tỷ đồng tiền thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất nhập khẩu... cứ thế bị thất thoát mỗi ngày, mỗi giờ.
Ví dụ, một lô hàng điện tử giả mạo trị giá hàng chục tỷ đồng được tuồn vào Việt Nam qua đường tiểu ngạch hoặc ngụy trang tinh vi. Toàn bộ số tiền này, từ khâu sản xuất, vận chuyển, đến phân phối và bán lẻ, đều không hề đóng góp một đồng nào vào ngân sách quốc gia. Tiền lẽ ra phải được dùng để xây trường học, bệnh viện, làm đường sá, đầu tư cho an sinh xã hội, giờ đây lại chảy vào túi những kẻ làm ăn phi pháp.
Theo các chuyên gia kinh tế, thiệt hại từ hàng giả đối với ngân sách không chỉ dừng lại ở số thuế bị bỏ lỡ. Nó còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, bóp méo thị trường. Các doanh nghiệp chân chính, vốn phải gồng mình tuân thủ quy định pháp luật, đóng đủ các loại thuế, phí, sẽ gặp bất lợi lớn khi phải đối đầu với hàng giả có giá thành rẻ mạt do không phải chịu bất kỳ gánh nặng tài chính nào. Điều này có thể khiến nhiều doanh nghiệp chân chính suy yếu, thậm chí phá sản, dẫn đến việc mất đi nguồn thu thuế ổn định và nguồn cung việc làm đáng kể cho xã hội.
Ông Lê Văn Nam, một chuyên gia kinh tế nhận định, “hàng giả không chỉ là vấn đề vi phạm sở hữu trí tuệ, nó là một hình thức trốn thuế tinh vi và quy mô lớn. Nó làm méo mó chính sách tài khóa của nhà nước, gây bất bình đẳng trong môi trường kinh doanh và làm suy yếu tiềm lực phát triển của quốc gia”.
Ông Trần Văn Hùng, giám đốc một công ty sản xuất hàng tiêu dùng có tiếng tại TP. Hà Nội cho biết, sản phẩm của chúng tôi liên tục bị làm giả với mẫu mã y hệt, giá bán chỉ bằng một nửa. Điều này không chỉ khiến chúng tôi mất đi một lượng lớn khách hàng mà còn làm giảm uy tín mà công ty đã xây dựng trong nhiều năm.
Theo thống kê cho thấy, từ đầu năm 2025 đã có liên tiếp các vụ việc sản xuất, kinh doanh hàng giả với quy mô lớn, mức độ nghiêm trọng được cơ quan công an phát hiện, khởi tố, như: Vụ việc sản xuất, buôn bán sữa giả, thuốc chữa bệnh giả, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả, mì chính, hạt nêm, dầu ăn giả với quy mô lớn, gây bức xúc dư luận.
Điển hình, vừa qua, Bộ Công an và Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đường dây sản xuất sữa giả, thuốc giả ở Hà Nội và các tỉnh lân cận. Đến nay, công an đã khởi tố 29 bị can liên quan đến hai đường dây sản xuất sữa và thuốc giả ở các tỉnh, thành trên cả nước.
Theo Bộ Công thương, thời gian qua, lực lượng quản lý thị trường đã tăng cường kiểm soát, kiên quyết đấu tranh với nạn sản xuất, buôn bán hàng giả. Số liệu mới nhất từ Bộ này cho thấy, quý I/2025, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện, xử lý 5.626 vụ vi phạm, chuyển cơ quan cảnh sát điều tra 42 vụ có dấu hiệu tội phạm; tổng số tiền xử lý 184 tỷ đồng, trong đó thu nộp ngân sách nhà nước gần 90 tỷ đồng.
Đối với mặt hàng sữa, thời gian qua, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra, xử lý 783 vụ vi phạm; số tiền xử phạt vi phạm hành chính 2,2 tỷ đồng; đã kiểm tra, xử lý 985 vụ vi phạm đối với mặt hàng dược phẩm, thực phẩm chức năng, xử phạt vi phạm hành chính gần 32 tỷ đồng. Điều đáng nói là có nhiều thủ đoạn phạm tội mới từ những vụ sữa giả, thuốc giả bị phát hiện. Ví dụ, nhóm đối tượng vi phạm về thuốc giả không làm giả các sản phẩm đang lưu hành trên thị trường mà tự đặt ra tên thuốc và tên công ty, trong đó phần lớn có trụ sở "ảo" ở nước ngoài như Malaysia, Singapore…
Thực tế, những con số, vụ việc bị phát hiện thời gian vừa qua chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”, bởi thị trường vẫn còn nhan nhản các sản phẩm giả đội lốt hàng hiệu, hàng xách tay, hàng organic... len lỏi từ chợ truyền thống tới sàn thương mại điện tử. Điều này cho thấy tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái ở Việt Nam đang ở mức đáng báo động.
Niềm tin người tiêu dùng bị xói mòn nghiêm trọng
Hậu quả nặng nề nhất của vấn nạn hàng giả chính là sự suy giảm niềm tin của người tiêu dùng. Khi bỏ ra một số tiền không nhỏ nhưng lại nhận về sản phẩm kém chất lượng, thậm chí gây hại cho sức khỏe, người tiêu dùng dần mất lòng tin vào thị trường, vào cả những sản phẩm chính hãng.
“Giờ mua gì cũng phải soi xét kỹ, lên mạng tìm hiểu đủ kiểu mà vẫn thấy lo. Nhiều khi muốn ủng hộ hàng Việt Nam chất lượng cao nhưng lại sợ mua phải hàng giả trà trộn”, chị Nguyễn Ngọc Hương, quận Hà Đông, TP. Hà Nội bày tỏ lo ngại.
Sự hoài nghi này không chỉ ảnh hưởng đến quyết định mua sắm mà còn tác động tiêu cực đến tâm lý xã hội, làm giảm sự gắn kết giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp. Hơn thế nữa, việc sử dụng phải hàng giả, đặc biệt là thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm, có thể gây ra những hậu quả khôn lường cho sức khỏe người dân, từ những dị ứng thông thường đến những bệnh lý nguy hiểm, mãn tính.
Chị Nguyễn Thị Lan (Cầu Giấy, Hà Nội) bức xúc chia sẻ: “Tôi mua một lọ kem dưỡng da được quảng cáo là hàng xách tay từ Nhật Bản với giá gần hai triệu đồng tại một cửa hàng khá lớn. Tuy nhiên, sau vài lần sử dụng, da tôi bị dị ứng nặng. Mang sản phẩm đi kiểm tra thì mới tá hỏa phát hiện đó là hàng giả, thành phần không rõ nguồn gốc”.
Trước đây, người tiêu dùng e dè khi mua hàng online vì sợ hàng giả. Nhưng ngày nay, hàng giả không còn núp bóng ở các kênh không chính thức mà đã “bạo gan” hơn khi xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử lớn. Dù các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki đều có chính sách chống hàng giả, nhưng thực tế cho thấy việc kiểm soát vẫn còn nhiều lỗ hổng.
Một nghiên cứu của Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho thấy, có đến 32% người mua sắm online từng gặp phải hàng giả, hàng nhái. Đáng lo hơn, 45% trong số họ không biết cách khiếu nại hoặc không nhận được phản hồi thỏa đáng khi báo cáo.
Hiện nay, nạn hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng hay nhiễm hóa chất không còn xa lạ, mà đã trở thành một trong những vấn đề nhức nhối của xã hội không chỉ ở trong nước. Chỉ vì lợi nhuận kinh tế trước mắt, nhiều đối tượng đã bất chấp mọi thủ đoạn, cố tình “đầu độc” người tiêu dùng bằng những mặt hàng kém chất lượng, thực phẩm độc hại.
Trải qua thời gian, hàng ngàn người tiêu dùng khi sử dụng phải các mặt hàng này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tốn kém tài chính, “tiền mất tật mang”. Từ đó, niềm tin của người tiêu dùng bị suy giảm về thị trường trong và ngoài nước. Đáng chú ý, với những tổ chức, cá nhân làm ăn chân chính cũng bị ảnh hưởng uy tín không nhỏ vì thật giả khó phân biệt.
Về vấn đề này, mới đây Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã thẳng thắn chỉ rõ rằng, các vụ việc nghiêm trọng về sữa giả, thuốc giả, thực phẩm giả… đang được người dân và xã hội hết sức quan tâm. Thực tế cho thấy, một số cơ quan, địa phương liên quan đã buông lỏng công tác quản lý. Vì vậy, phải làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tập thể liên quan và dứt khoát phải xử lý nghiêm.
Để đấu tranh hiệu quả, chúng ta cần triển khai các giải pháp đồng bộ, quyết liệt. Đó là sớm thể chế hóa đầy đủ chỉ đạo của Trung ương, đặc biệt là quan điểm của Tổng Bí thư Tô Lâm và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Các luật liên quan như Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Dược, Luật ATTP... cần được sửa đổi theo hướng tăng hình phạt, xử lý hình sự các hành vi nghiêm trọng.
Phải nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra liên ngành, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng Công an – quản lý thị trường – y tế – nông nghiệp – hải quan, áp dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, nhận diện hàng hóa.
Tăng cường truyền thông giáo dục, phát động phong trào “Người tiêu dùng nói không với hàng giả”, khuyến khích tiêu dùng có trách nhiệm, xây dựng văn hóa tiêu dùng thông minh. Cần bảo vệ doanh nghiệp chân chính, hỗ trợ pháp lý trong bảo vệ thương hiệu, khuyến khích áp dụng mã truy xuất nguồn gốc, đăng ký nhãn hiệu tại thị trường trong nước và quốc tế.
Bên cạnh đó, phải xử lý nghiêm minh các cán bộ tiếp tay hoặc buông lỏng quản lý, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống hàng giả, nhất là đối với hàng hóa xuyên biên giới và sản phẩm y dược nhập lậu.
Cuộc chiến chống hàng giả là một hành trình dài và đầy thử thách, đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm và chung tay của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể bảo vệ được ngân sách quốc gia, quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và quan trọng hơn cả là niềm tin và sức khỏe của người tiêu dùng.
Ngọc Linh
