Đây là Triển lãm mỹ thuật đầu tiên tại Việt Nam của cựu hoàng Hàm Nghi, với 21 tác phẩm hội họa lần đầu trở về cố hương, với sự giám tuyển của Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ace Lê và Tiến sĩ Amandine Dabat.
Buổi lễ khai mạc được đón tiếp nhiều đại biểu, lãnh đạo thành phố Huế cùng gần 300 khách mời, đối tác cùng những người yêu thích hội hoạ, lịch sử, nghệ thuật từ khắp mọi miền đất nước hội tụ tại Huế, quê hương của cựu hoàng Hàm Nghi. Sự kiện này cũng được diễn ra chào mừng Năm Du lịch Quốc gia- Huế 2025, kết hợp với Festival Huế 2025, kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng thành phố Huế (26/03/1975 - 26/03/2025) và chào mừng Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.
Lấy bút danh Tử Xuân - “Con trai của mùa xuân,” vua Hàm Nghi đã ký thác trong nghệ thuật nỗi hoài niệm về quê hương và khát vọng vượt thời gian. Các tác phẩm hội họa của vua Hàm Nghi đã từng xuất hiện trên thị trường nghệ thuật Pháp, chủ yếu từ các bộ sưu tập tư nhân, là hậu duệ của những người bạn mà ngài từng tặng tranh. Chính từ đây, các nhà sưu tập Việt Nam bắt đầu phát hiện và đưa tranh của ông trở về.
Tháng 03/2025 giữa lòng cố đô, triển lãm “Trời, Non, Nước | Allusive Panorama” không chỉ mở ra cánh cửa dẫn lối công chúng về với di sản hội họa của vị hoàng đế lưu vong, mà còn là một cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại, nơi những gam màu, đường nét hồi sinh một tâm hồn nghệ sĩ giữa dòng chảy lịch sử. Lần đầu tiên, 21 tác phẩm hội hoạ quý giá của vua Hàm Nghi được quy tụ từ 10 bộ sưu tập tư nhân, sẽ chính thức được trưng bày chào đón công chúng yêu nghệ thuật từ khắp cả nước từ ngày 25/03/2025 đến hết ngày 06/04/2025.
Đây là kết quả của hành trình hơn một năm miệt mài lần theo dấu vết thời gian, tìm kiếm, xác tín, thẩm định, phục chế nghiêm ngặt theo chuẩn quốc tế đến từ giám tuyển Ace Lê và Lân Tinh Foundation, phối hợp cùng Tiến sĩ Amandine Dabat - Hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi, cùng nhiều đơn vị, đối tác mỹ thuật hàng đầu trong và ngoài nước.
Qua 21 bức tranh của Vua Hàm Nghi, khách tham quan sẽ cảm nhận được một hành trình trắc trở với nỗi nhớ nhà da diết và tình yêu thiên nhiên. Cựu Hoàng không vẽ những hoài niệm cung đình, mà tìm thấy sự an ủi trong thiên nhiên rộng lớn, qua hình ảnh của những ngọn núi trầm mặc, những tán cây vững chãi, mặt hồ mênh mang hay bầu trời tự do vô tận. Mỗi bức tranh mở ra một mảnh ghép trong thế giới nội tâm của vua Hàm Nghi, chẳng hạn như Vue de la résidence d’El Biar (Quang cảnh dinh thự ở El Biar) khắc họa nơi ông từng sống tại Alger, một góc bình yên giữa kiếp lưu đày. Phong cảnh với cây bách (Menthon-Saint-Bernard) (1906) là hình ảnh một vùng quê nước Pháp, nơi ông tìm đến trong những chuyến du ngoạn, thể hiện sự giao thoa giữa thực tại và nỗi nhớ quê nhà. Trong khi đó, Bờ rừng (hồ Geneva) (1920) mang một sắc thái trầm lắng, với những gam màu giàu chiều sâu gợi lên tâm trạng của người nghệ sĩ trước sự mênh mông của thiên nhiên.
Là tổ chức tiên phong trong việc gìn giữ và phát huy di sản cố đô, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ những công trình kiến trúc, nghệ thuật và truyền thống đặc sắc của triều Nguyễn. Chia sẻ về ý nghĩa của triển lãm, ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, nhấn mạnh: “Chuyến hồi cố của các tác phẩm nghệ thuật được sáng tác bởi vua Hàm Nghi tại Điện Kiến Trung (Huế) không chỉ là một cuộc hội ngộ đầy xúc cảm giữa nghệ thuật và lịch sử, mà còn là lời tri ân sâu lắng gửi đến vị vua bị lưu đày nhưng không lạc mất hồn quê. Để có được cuộc triển lãm này, chúng tôi gửi lời cảm ơn và đánh giá cao Tạp chí Art Republik, Tiến sĩ Amandine Dabat - Nhà nghiên cứu lịch sử nghệ thuật, hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi và Viện Pháp tại Việt Nam, đã phối hợp có hiệu quả suốt thời gian qua. Hy vọng, triển lãm sẽ giúp công chúng hiểu rõ hơn về cuộc đời và nghệ thuật của vị vua yêu nước”.
Triển lãm lần này không chỉ đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình bảo tồn di sản, mà còn là một nhịp cầu văn hóa giữa hai quốc gia. Sự kiện lần này còn là minh chứng sống động cho sự hợp tác bền chặt giữa Pháp và Việt Nam trong lĩnh vực văn hóa. Ông Franck Bolgiani, Tùy viên văn hóa Đại sứ quán Pháp, Giám đốc Viện Pháp tại Hà Nội và Phó giám đốc Viện Pháp tại Việt Nam, bày tỏ sự nhiệt thành trong việc hợp tác phát triển văn hóa trong tương lai: “Vua Hàm Nghi không chỉ là một vị hoàng đế mà còn là một trong những nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên được đào tạo bài bản về hội họa phương Tây. Bằng cách kết hợp những kỹ thuật hàn lâm Pháp với tình yêu sâu sắc đối với thiên nhiên và văn hóa quê hương, ông đã sáng tạo ra những tác phẩm vô cùng độc đáo, ngập tràn cảm xúc và thấm đẫm hoài niệm. Từng bức tranh phong cảnh là một lời tự sự đầy tinh tế về nỗi cô đơn, sự kháng cự và cả vẻ đẹp của tâm hồn Việt Nam vang vọng. Qua triển lãm này, chúng ta có cơ hội chiêm ngưỡng ngôn ngữ nghệ thuật của một vị hoàng đế, người dù trong cảnh lưu vong vẫn biết cách làm sống dậy những ký ức và văn hóa của cố hương”.
Giám tuyển - nhà nghiên cứu mỹ thuật Ace Lê, đồng thời là Tổng biên tập của tạp chí Art Republik, cho biết: “Tranh Hàm Nghi là sự kết hợp độc đáo giữa tài năng mỹ thuật và tình yêu đất nước, nơi ông gửi gắm nỗi nhớ quê hương và ẩn chứa cả sự phản kháng ngầm trước những áp bức trong thời gian bị lưu đày. Cựu hoàng vẽ cảnh nhưng thật ra là vẽ tình, cả tình riêng và tình chung. Đây là lý do tôi quyết định đặt tựa “Trời, Non, Nước | Allusive Panorama” cho triển lãm, lấy cảm hứng từ tứ thơ của Bà Huyện Thanh Quan. Hàm Nghi là ví dụ tiên phong và điển hình cho lối tiếp cận giao thoa mỹ thuật Á-Âu, tiếp thu mà không hòa tan, vẫn giương cao được ngọn cờ bản sắc theo cách riêng của mình. Trong nền kinh tế vị Tây phương và vị thị trường, Hàm Nghi và các tác phẩm của ngài đã bị phủ bụi một thời gian dài, và bây giờ là lúc chúng ta cần kể lại câu chuyện bằng chính ngôn ngữ và góc nhìn bản địa, như Đức Vua đã từng làm hơn một thế kỷ trước”.
Trần Minh Tích
