Theo thống kê của Cục Môi trường, riêng hoạt động giao thông có thể chiếm tới 38% tổng phát thải trong các đợt không khí xấu kéo dài ở mùa đông – thời điểm khí tượng hạn chế khả năng khuếch tán chất ô nhiễm.
Các nghiên cứu quốc tế cũng cho thấy đóng góp của giao thông đối với ô nhiễm không thể xem nhẹ. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới chỉ ra nguồn thải từ phương tiện giao thông chiếm 12%, đồng thời khí tiền chất từ động cơ hình thành 18% hạt bụi thứ cấp trong không khí. Bụi đường do phương tiện và xây dựng tạo ra chiếm khoảng 17%, thể hiện tác động rõ rệt của hoạt động giao thông đối với chất lượng không khí đô thị.
Trước thực trạng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng các quy định kiểm soát phương tiện nhằm giảm phát thải khí thải. Dự thảo mới đề xuất lộ trình hạn chế xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Hà Nội: từ 1/7/2026 dừng xe lưu thông trong khu vực Vành đai 1; đến 1/1/2028 mở rộng phạm vi Vành đai 1 và Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục áp dụng tới Vành đai 3. Song song, dự thảo hướng đến thiết lập hệ thống kiểm định khí thải, quản lý phương tiện theo mức độ phát thải.
Với xe ô tô, lộ trình tiêu chuẩn khí thải được ban hành cụ thể: xe sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1; giai đoạn 1999–2016 áp dụng Mức 2; xe 2017–2021 áp dụng Mức 3, riêng tại Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 4 từ 2027. Xe sản xuất sau 2022 sẽ tiến tới Mức 5 vào năm 2032, riêng tại hai đô thị lớn áp dụng sớm từ 2028. Từ 1/1/2029, tất cả ô tô lưu thông ở Hà Nội và TP.HCM phải đạt tiêu chuẩn từ Mức 2 trở lên.
Bên cạnh việc siết khí thải, các chuyên gia kiến nghị nghiên cứu lộ trình ngừng đăng ký mới xe máy chạy xăng, đồng thời khuyến khích chuyển đổi sang phương tiện điện. Hệ thống giao thông công cộng, metro, trạm sạc và hạ tầng xe đạp công cộng cần được mở rộng nhằm tạo thói quen đi lại xanh, góp phần giảm áp lực ô nhiễm cho đô thị.
Nam Sơn (t/h)
