Theo đó, ngoài các hạn chế, sai sót chung trong quá trình đầu tư, công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BT còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế
Kiến nghị xử lý hơn 1000 tỷ đồng tại các dự án BOT
Đối với các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT (ĐTXD đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1, Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, ĐTXD Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, Đường bộ ven biển Việt Nam đoạn qua tỉnh Thái Bình, Nam Định), Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra những hạn chế.
Theo đó, điều kiện giải ngân, thanh toán phần vốn góp của Nhà nước tham gia trong Dự án và phần vốn vay của nhà đầu tư tại hợp đồng BOT chưa nêu cụ thể, Hợp đồng BOT có quy định cơ quan nhà nước có thẩm quyền tạm ứng cho Nhà đầu tư bằng 40% tương ứng với giá trị phần vốn nhà nước do nhà đầu tư tổ chức thực hiện không đúng quy định.
Cụ thể, dự án đường bộ ven biển Việt Nam đoạn qua tỉnh Thái Bình, Nam Định, theo quy định tại Nghị định số 63/2018/NĐ-CP và Thông tư số 88/2018/TT-BTC không có quy định về việc tạm ứng hợp đồng đối với phần vốn góp của Nhà nước trong dự án PPP giữa Nhà nước và Nhà đầu tư. Ngoài ra, dự án này chưa quy định nguyên tắc và điều kiện điều chỉnh lãi suất vốn vay trong phương án tài chính.
Tại Dự án Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, một số yếu tố trong phương án tài chính đã thay đổi trong quá trình thực hiện dự án song Nhà đầu tư và cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa điều chỉnh hợp đồng BOT.
Cũng tại dự án, Kiểm toán Nhà nước cho biết chi phí sửa chữa thường xuyên chưa phù hợp định mức, chi phí trung tu và đại tu chưa phù hợp. Cụ thể, chi phí thường xuyên tại dự án này tăng 0,34 tỷ đồng; chi phí trung tu tăng 41 tỷ đồng; chi phí đại tu tăng 77,9 tỷ đồng.
Dự án này giải ngân vốn vay và vốn góp chủ sở hữu chậm so với dự kiến trong phương án tài chính. Cụ thể, vốn góp chủ sở hữu đạt 86%; vốn vay đạt 88% kế hoạch. Ngoài ra, dự án chưa cập nhật vào phương án tài chính thu nhập từ lãi tiền gửi phát sinh (năm 2019 và 2020 là 10,9 tỷ đồng).
Bên cạnh đó, dự án này xuất hiện nhiều yếu tố thay đổi ảnh hưởng đến tính khả thi của dự án nhưng các bên chưa xem xét kịp thời trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh dự án theo quy định.
Tại Dự án Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, Kiểm toán Nhà nước cũng cho biết, dự án đưa vào vận hành nhưng các bên chưa thỏa thuận dự toán chi phí quản lý thu phí làm cơ sở thực hiện, chậm lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng.
Qua đó, kết quả kiểm toán kiến nghị xử lý 1.128,46 tỷ đồng (tăng thu NSNN 66,42 tỷ đồng, giảm chi NSNN 9,22 tỷ đồng, xử lý khác 1.052,82 tỷ đồng).
Đối với Dự án đường bộ ven biển Việt Nam đoạn qua tỉnh Thái Bình, Nam Định, thời gian thu phí hoàn vốn sau khi cập nhật lại kết quả kiểm toán giảm 23 tháng so với phương án ban đầu.
Bất cập tại các dự án BT
Tại 10 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, Kiểm toán Nhà nước cũng phát hiện nhiều sai sót trong quá trình đầu tư, quản lý.
Cụ thể, có 3 dự án lập và phê duyệt tổng mức đầu tư chưa chính xác (Dự án thành phần ĐTXD đoạn Cam Lộ - La Sơn; Dự án ĐTXD hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc (khu chức năng số 3 và số 4) và hoàn thiện trục Bắc – Nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ) trong khu đô thị mới Thủ Thiêm; Dự án xây dựng tuyến đường bộ trên cao dọc đường vành đai 2, đoạn từ cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Vọng).
Tại Dự án xây dựng tuyến đường bộ trên cao dọc đường vành đai 2, đoạn từ cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Vọng, Kiểm toán Nhà nước còn cho biết tại thời điểm kiểm tra, dự án chưa công bố danh mục đầu tư dự án. Đây là dự án đầu tư thuộc nhóm A nhưng lại được ủy quyền ký hợp đồng BT không phù hợp quy định. Ngoài ra, nhà đầu tư dự án này ký hợp đồng bảo hiểm trong đó loại trừ trách nhiệm bảo hiểm một số trường hợp không đúng quy định.
Tại Dự án ĐTXD 04 tuyến đường chính trong khu đô thị mới Thủ Thiêm, Kiểm toán Nhà nước cho hay, dự án không kịp thời cập nhật chỉ số giá để tính lại chi phí dự phòng làm tăng tổng mức đầu tư (tăng 350,9 tỷ đồng).
Còn tại Dự án ĐTXD đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây, Kiểm toán Nhà nước cho biết nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án đã không xây dựng lịch trình thực hiện dự án, không xây dựng và thống nhất với Cơ quan nhà nước có thẩm quyền về kế hoạch, tiến độ huy động vốn phù hợp với tiến độ của dự án BT. Ngoài ra tại dự án này, nhà đầu tư góp vốn không đủ theo hợp đồng BT (góp vốn đạt 27,13% (165 tỷ đồng/608 tỷ đồng). Doanh nghiệp dự án chưa có kế hoạch, phương án thu xếp vốn để tiếp tục thực hiện dự án (dự án mới bố trí 2.429 tỷ đồng/6.076 tỷ đồng, thiếu 3.647 tỷ đồng).
Cũng tại dự án, UBND TP Hà Nội đã cho phép điểm dừng kỹ thuật dự án nhưng không nêu lý do, thời gian và phương án xử lý (cho phép dừng không thi công 21,5km đường còn lại tương đương 2.448 tỷ đồng). Ngoài ra, UBND TP Hà Nội đồng ý chủ trương cho Nhà đầu tư thi công (đã thi công xong) nhưng chưa phê duyệt thiết kế cơ sở và ký phụ lục hợp đồng bổ sung (cho phép mở rộng Km0-Km6+600). Kiểm toán Nhà nước còn chỉ ra rằng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã không xây dựng chi tiết kế hoạch giám sát dự án, thiếu sự kiểm tra giám sát việc bỏ vốn và huy động vốn của Nhà đầu tư, ký phụ lục hợp đồng BT chưa phù hợp thẩm quyền.
Tại Dự án thành phần ĐTXD đoạn Cam Lộ - La Sơn và Dự án phân kỳ đầu tư GĐ 1 - XD công trình đường Hồ Chí Minh đoạn La Sơn – Túy Loan, Kiểm toán Nhà nước cho biết, phương án tài chính điều chỉnh được phê duyệt có một số chi phí là tạm tính, một số chi phí chưa được cập nhật chính xác.
Đối với dự án Đường vành đai phía Nam thành phố Hải Dương (Đoạn từ cầu Tam Giang đến phía Bắc Cầu Hải Tân), Kiêm toán Nhà nước cho biết thời gian thực hiện thẩm tra quyết toán kéo dài (trên 5 năm).
Dự án Khu Thương mại - Du lịch - văn hoá và đô thị mới phía Tây thành phố Hải Dương chưa quyết toán đo đạc xác định diện tích đất thực tế giao cho nhà đầu tư.
Kết quả kiểm toán kiến nghị xử lý tài chính 1.801,86 tỷ đồng (Thu hồi nộp NSNN 0,38 tỷ đồng, giảm thanh toán 0,52 tỷ đồng; xử lý khác 1.800,96 tỷ đồng).
Trong 10 dự án BT được kiểm toán có 01 dự án kiểm toán có tỷ lệ xử lý trên 49% giá trị được kiểm toán, 01 dự án có tỷ lệ xử lý trên 20% giá trị được kiểm toán. Cụ thể, Dự án ĐTXD đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây 842,8 tỷ đồng (49,1%); Dự án XD tuyến đường bộ trên cao dọc đường vành đai 2, đoạn từ cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Vọng 255,73 tỷ đồng (20,8%).
Hưng Khánh
