Chuyển đổi mô hình trả lương từ "ngạch - bậc" sang "vị trí việc làm"
Luật Viên chức mới, có hiệu lực từ ngày 1/7/2026, quy định viên chức sẽ được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác trên cơ sở kết quả, hiệu quả công việc theo vị trí việc làm đảm nhiệm.
Đây là lần đầu tiên nguyên tắc "vị trí việc làm – kết quả công việc" trở thành cơ sở chi trả thu nhập trong lĩnh vực sự nghiệp công lập, thay thế hoàn toàn cách tính lương truyền thống phụ thuộc chủ yếu vào hệ thống ngạch, bậc và thâm niên.
Cơ chế mới được kỳ vọng sẽ khắc phục triệt để tình trạng cào bằng, tăng lương theo thời gian mà chưa phản ánh đúng giá trị và trách nhiệm của từng vị trí công việc.
Luật quy định rõ mỗi viên chức sẽ được gắn với một vị trí việc làm có mô tả cụ thể về nhiệm vụ, tiêu chuẩn năng lực, yêu cầu về trình độ và trách nhiệm. Đây chính là căn cứ cốt lõi để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của viên chức hàng năm.
Thời gian chuyển đổi và cơ sở đánh giá
Luật Viên chức (sửa đổi) đặt ra mốc thời gian rõ ràng cho quá trình chuyển đổi. Theo điều khoản thi hành, chậm nhất đến ngày 1/7/2027, tất cả bộ, ngành, địa phương phải hoàn thành việc rà soát, bố trí viên chức vào vị trí việc làm tương ứng và xếp lương theo vị trí đó đối với toàn bộ viên chức được tuyển dụng trước thời điểm luật có hiệu lực. Điều này đồng nghĩa hệ thống ngạch – bậc hiện hành sẽ không còn là căn cứ chi trả thu nhập cho viên chức trong giai đoạn tiếp theo.
Kết quả đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của viên chức được xếp theo bốn mức: hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, hoàn thành tốt nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ và không hoàn thành nhiệm vụ. Kết quả này là một trong những cơ sở quan trọng nhất để xét nâng lương, thưởng và các chế độ liên quan đến tiền lương.
Ngoài tiền lương cơ bản, luật mới cũng thiết kế các chế độ thu nhập gắn với vị trí và kết quả công việc, bao gồm tiền làm thêm giờ, làm ban đêm, công tác phí và các khoản thu nhập hợp pháp khác.
Các khoản thu nhập này sẽ do đơn vị sự nghiệp công lập chi trả theo quy định của pháp luật và quy chế chi tiêu nội bộ. Cơ chế này tạo điều kiện để đơn vị sự nghiệp công chủ động phân bổ nguồn lực, khuyến khích viên chức nâng cao chất lượng phục vụ và hiệu suất công việc.
Giữ nguyên ưu đãi cho vùng khó khăn
Bên cạnh việc áp dụng cơ chế trả lương mới, luật vẫn duy trì các chính sách ưu đãi đặc thù đối với viên chức làm việc trong điều kiện khó khăn. Theo khoản 3 Điều 12, viên chức đang công tác tại miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn hoặc trong các nghề nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm tiếp tục được hưởng chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật. Cơ chế mới vừa bảo đảm nguyên tắc cải cách tiền lương, vừa giữ gìn sự ổn định đối với nhóm đối tượng đặc thù này.
Việc áp dụng cơ chế tiền lương gắn với vị trí việc làm đặt ra yêu cầu cao hơn về đánh giá định lượng và minh bạch trong quá trình quản lý viên chức. Luật yêu cầu việc đánh giá phải dựa trên mức độ hoàn thành nhiệm vụ, sản phẩm công việc và hiệu quả thực hiện, đồng thời gắn với trách nhiệm của người đứng đầu.
Từ ngày 1/7/2026, viên chức trên toàn quốc sẽ bước vào giai đoạn chuyển đổi lớn, nơi thu nhập không còn dựa vào thâm niên mà gắn chặt với vị trí đảm nhiệm và kết quả công việc. Đây được xem là một trong những thay đổi trọng tâm, góp phần hiện đại hóa nền công vụ và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập.
Tâm An(t/h)
