Theo nhiều thống kê, rác hữu cơ chiếm hơn 50% tổng lượng rác sinh hoạt phát sinh mỗi ngày. Nếu không được xử lý đúng cách, loại rác này nhanh chóng phân hủy, gây mùi hôi, phát sinh nước rỉ rác, ô nhiễm đất, nước và không khí, đồng thời tạo điều kiện cho ruồi muỗi, vi khuẩn gây bệnh phát triển.
Men vi sinh bản địa - lời giải bền vững cho bài toán rác hữu cơ
Trong nhiều năm qua, phương thức xử lý rác chủ yếu vẫn là thu gom tập trung và chôn lấp. Tuy nhiên, mô hình này đang bộc lộ rõ những hạn chế khi quỹ đất ngày càng thu hẹp, chi phí vận hành tăng cao và nguy cơ ô nhiễm kéo dài trong nhiều năm. Chính vì vậy, các giải pháp xử lý rác tại nguồn, thân thiện với môi trường và có khả năng tái tạo giá trị đang được đặc biệt quan tâm.
Men vi sinh bản địa (Indigenous Microorganisms - IMO) nổi lên như một giải pháp sinh học phù hợp với điều kiện Việt Nam. Đây là tập hợp các vi sinh vật có lợi tồn tại tự nhiên trong đất, cây cỏ, nước và môi trường sống xung quanh con người. Thông qua quá trình thu thập và nhân nuôi bằng những nguyên liệu đơn giản, các vi sinh vật này được phát triển thành chế phẩm sinh học có khả năng phân hủy nhanh chất hữu cơ.
Ưu điểm lớn nhất của men vi sinh bản địa là khả năng thích nghi cao với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng từng vùng. Không giống nhiều chế phẩm công nghiệp phải nhập khẩu với chi phí cao, IMO được tạo ra ngay tại địa phương nên hoạt động ổn định, bền vững và dễ nhân rộng. Khi được sử dụng trong xử lý rác hữu cơ, men vi sinh thúc đẩy quá trình phân hủy hiếu khí, hạn chế sinh mùi và rút ngắn thời gian ủ rác chỉ còn vài tuần.
Không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm, men vi sinh bản địa còn biến rác thải thành phân compost giàu dinh dưỡng. Loại phân này có thể sử dụng trực tiếp cho trồng trọt, cải tạo đất và phục hồi hệ sinh thái nông nghiệp. Như vậy, rác hữu cơ không còn là gánh nặng mà trở thành nguồn tài nguyên có giá trị.
Nhiều mô hình xử lý rác tại hộ gia đình, chợ dân sinh và trang trại cho thấy, việc ứng dụng men vi sinh bản địa giúp giảm đáng kể lượng rác phải thu gom, tiết kiệm chi phí cho địa phương và cải thiện chất lượng môi trường sống. Đây được xem là bước đi quan trọng hướng tới kinh tế tuần hoàn, nơi chất thải được tái sử dụng thay vì bị loại bỏ.
Men vi sinh bản địa là gì và vì sao phù hợp với điều kiện Việt Nam?
Trong bối cảnh nhiều giải pháp công nghệ cao xử lý môi trường có chi phí lớn và khó triển khai đại trà, men vi sinh bản địa đang được đánh giá là lựa chọn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Đây không phải là sản phẩm mới mẻ trên thế giới, nhưng việc ứng dụng IMO một cách bài bản đang mở ra nhiều hướng đi bền vững cho cộng đồng.
Men vi sinh bản địa là tập hợp các vi sinh vật có lợi vốn tồn tại tự nhiên trong môi trường địa phương. Chúng được thu thập từ những khu vực giàu sinh học như đất rừng, vườn cây, lớp mùn lá mục và được nhân nuôi bằng các nguyên liệu sẵn có như đường, rỉ mật, trái cây chín. Quy trình này không đòi hỏi thiết bị phức tạp, người dân có thể tự thực hiện sau khi được tập huấn.
Sự khác biệt lớn nhất giữa men vi sinh bản địa và men vi sinh công nghiệp nằm ở khả năng thích nghi. Do được hình thành và phát triển ngay trong điều kiện môi trường bản địa, IMO hoạt động hiệu quả hơn, ít bị “sốc môi trường” và duy trì được hiệu quả lâu dài. Điều này đặc biệt quan trọng trong xử lý rác hữu cơ và cải tạo đất.
Chi phí thấp là một lợi thế nổi bật khác. Trong khi nhiều chế phẩm sinh học nhập khẩu có giá thành cao, men vi sinh bản địa có thể được sản xuất với chi phí rất nhỏ, thậm chí gần như bằng không nếu tận dụng được phụ phẩm nông nghiệp. Điều này giúp các địa phương, nhất là khu vực nông thôn, miền núi, dễ dàng tiếp cận và nhân rộng.
Không chỉ phục vụ xử lý rác, IMO còn được ứng dụng trong trồng trọt, chăn nuôi và bảo vệ môi trường nước. Việc sử dụng men vi sinh giúp giảm phụ thuộc vào phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, từ đó góp phần bảo vệ sức khỏe con người và hệ sinh thái.
Chính những ưu điểm này khiến men vi sinh bản địa được xem là giải pháp “vừa tầm” với Việt Nam - nơi cần những công nghệ phù hợp, dễ áp dụng và mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng.
Minh Anh
