Số liệu 11 tháng năm 2025 cho thấy thương mại Việt Nam phục hồi tích cực với tổng kim ngạch đạt 839,75 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ; xuất khẩu tăng 16,1% và xuất siêu đạt 20,53 tỷ USD. Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất, trong khi Trung Quốc giữ vai trò cung ứng hàng đầu. Tuy nhiên, mức độ phụ thuộc này cũng đặt ra yêu cầu cần mở rộng hành lang tiêu thụ mới, giảm rủi ro từ biến động chính sách và rào cản thương mại.

Dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu năm 2025 chỉ đạt 0,9%, kéo theo nguy cơ cạnh tranh cao hơn, tiêu chuẩn xanh hóa và truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe. Vì vậy, bài toán không chỉ là tăng khối lượng xuất khẩu mà quan trọng hơn là mở rộng phạm vi thị trường và nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm.

Trong các thị trường tiềm năng, Trung Đông đang nổi lên như một hướng đi có khả năng tạo đột phá. Khu vực này mỗi năm nhập khẩu hơn 1.200 tỷ USD hàng hóa, đặc biệt thiếu hụt nông sản, thủy sản, thực phẩm, đồ gỗ và hàng tiêu dùng – những ngành mà Việt Nam có thế mạnh. Nhiều hệ thống bán lẻ lớn tại GCC đã bày tỏ sự quan tâm tới sản phẩm Việt, mở ra cơ hội ký kết hợp đồng cung ứng dài hạn thông qua các hoạt động xúc tiến như "Vietnam International Sourcing".

Bên cạnh đó, thị trường Đông Âu bao gồm Belarus, Hungary, Bulgaria cũng đang thu hút sự chú ý khi nhu cầu nhập khẩu hàng thực phẩm, tiêu dùng, dệt may gia tăng và tiêu chuẩn chất lượng tương đối phù hợp với năng lực sản xuất trong nước. Đây được xem là "cửa ngõ" để hàng Việt tiếp cận sâu hơn thị trường Á – Âu và Balkan, nơi cạnh tranh không quá gay gắt và biên độ giá khả quan.

Tuy nhiên, đa dạng hóa thị trường chỉ phát huy hiệu quả khi doanh nghiệp Việt Nam chủ động nâng năng lực sản xuất, đáp ứng yêu cầu ngày càng chặt chẽ về an toàn, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Nhiều ngành vẫn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu nên khả năng đáp ứng đơn hàng lớn còn hạn chế. Các rủi ro phòng vệ thương mại, thuế chống bán phá giá hay quy tắc xuất xứ cũng là thách thức thường trực.

Vì vậy, đầu tư công nghệ, phát triển công nghiệp hỗ trợ, tăng chế biến sâu, ứng dụng blockchain minh bạch chuỗi cung ứng, cải tiến bao bì và nâng chuẩn xanh là hướng đi bắt buộc. Về phía Nhà nước, Bộ Công Thương đã xác định trọng tâm mở rộng xuất khẩu sang Ấn Độ, Nga, Trung Đông, Mỹ Latinh và châu Phi đồng thời chuẩn hóa hệ thống xúc tiến thương mại, tăng cảnh báo rủi ro bảo hộ thương mại.

Theo Cục Xúc tiến thương mại, Việt Nam sở hữu 17 FTA nhưng thị phần tại nhiều khu vực lớn vẫn còn nhỏ. Do đó, việc tiếp tục tìm kiếm thị trường mới nổi, mở rộng mạng lưới kết nối doanh nghiệp – nhà nhập khẩu và khai thác hiệu quả ưu đãi FTA được kỳ vọng sẽ trở thành động lực tăng trưởng xuất khẩu trong giai đoạn tới.

Nam Sơn (t/h)