Nhiều tỉnh vẫn ít tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách

Sáng 3/6, Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) phối hợp cùng Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã tổ chức Hội thảo Công bố Chỉ số Công khai Ngân sách tỉnh POBI 2020. Theo đó, kết quả khảo sát POBI 2020 về mức độ tham gia của người dân cho thấy nhìn chung các tỉnh vẫn ít tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách.

Chỉ 25/63 tỉnh công khai quy chế cung cấp thông tin

Theo BTAP, số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh thành phố là 39.25 điểm, gần như không có sự cải thiện so với năm 2019 (38,02 điểm). Đà Nẵng là địa phương đạt điểm số cao nhất với 81,82 điểm quy đổi. Thanh Hoá là tỉnh có số điểm về sự tham gia của người dân thấp nhất cả nước (4,55 điểm).

Theo Điểm m khoản 1 Điều 17 Luật Tiếp cận Thông tin và Điểm a khoản 1 điều 27 Luật Công nghệ Thông tin 2017 thì địa chỉ email được công khai trên cổng TTĐT của Sở Tài chính được sử dụng để trao đổi, cung cấp thông tin với cá nhân và tổ chức. Có 14/63 tỉnh/thành phố phản hồi các câu hỏi yêu cầu cung cấp thông tin của nhóm nghiên cứu gửi qua email liên hệ được công khai trên cổng tin điện tử của Sở Tài chính. Trong đó, có 11 phản hồi được nhận trong vòng 15 ngày kể từ ngày gửi và 3 phản hồi được nhận trong vòng 16 - 30 ngày kể từ ngày gửi.

Trong số 63 tỉnh, thành phố, có 28 sở tài chính tỉnh không phản hồi và có 21 tỉnh không gửi được email theo địa chỉ email được công khai trên cổng TTĐT. Phản hồi của các Sở Tài chính cho thấy các địa chỉ email được công khai trên cổng TTĐT chỉ được sử dụng để trao đổi thông tin nội bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, không tiếp nhận hoặc xử lý các email không thuộc hệ thống email công vụ (email có đuôi gov.vn).

Kết quả khảo sát POBI 2020 cũng cho thấy, chỉ có 25/63 tỉnh có công khai quy chế cung cấp thông tin cho người dân và có 16 tỉnh/thành phố có cổng TTĐT của sở tài chính, UBND hay HĐND có các liên kết với các kênh mạng xã hội như Facebook, Zalo của tỉnh.

Khảo sát POBI 2020 cũng tiến hành chấm điểm đối với các tài liệu phục vụ kỳ họp hội đồng nhân dân (HĐND) trên cổng TTĐT của tỉnh. Trong số các tài liệu thuộc nhóm này, báo cáo thẩm tra ngân sách của HĐND tỉnh (bao gồm cả báo cáo thẩm tra quyết toán 2019 và dự thảo dự toán 2021) và báo cáo tổng hợp kết quả tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND tỉnh năm 2020 là hai tài liệu được công khai nhiều nhất với 29 tỉnh có công khai, tương đương với 46.03%. Báo cáo góp ý/báo cáo tổng hợp tiếp nhận ý kiến cử tri của Mặt trận Tổ quốc tỉnh có 24 tỉnh công khai, tương đương với 38.09%. Trong khi đó, chỉ có 18 tỉnh (28.57%) công khai Biên bản kỳ họp/thảo luận về dự toán và phân bổ ngân sách của tỉnh năm 2021 (kỳ họp tháng 12/2020).

Bên cạnh đó, theo BTAP kết quả khảo sát POBI 2020 cho thấy mức độ công khai thông tin ngân sách địa phương tiếp tục có cải thiện, nhưng có dấu hiệu chững lại. Điểm trung bình về công khai ngân sách tỉnh năm 2020 đạt 69,09 điểm trên tổng số 100 điểm, tăng thêm 3,54 điểm so với kết quả năm 2019. Năm 2020, có 27 tỉnh công khai đầy đủ tài liệu và thông tin về ngân sách nhà nước, tăng 3 tỉnh so với năm 2019. Số tỉnh công khai tương đối đầy đủ là 29 tỉnh, tăng 2 tỉnh so với năm 2019. Số tỉnh công khai chưa đầy đủ và công khai ít lần lượt là 5 và 2 tỉnh, giảm lần lượt 4 và 1 tỉnh so với năm 2019.

Mức độ cải thiện là không đáng kể

Theo BTAP, đã có sự cải thiện về điểm xếp hạng so với năm 2019, nhưng mức độ cải thiện là không đáng kể. Điểm bình quân POBI 2020 là 69,09 điểm. Mặc dù có thay đổi về tỉnh đứng đầu bảng xếp hạng so với năm 2019, tuy nhiên nhóm các tỉnh có thành tích tốt trong các năm trước đây vẫn tiếp tục duy trì vị trí top đầu trong bảng xếp hạng. Dựa trên kết quả xếp hạng POBI 2020, các tỉnh vẫn cần phải nỗ lực để tiếp tục cải thiện mức độ công khai minh bạch ngân sách và tạo cơ hội cho sự tham gia của người dân, cụ thể:

Kết quả POBI 2020 cho thấy sự cải thiện về tính sẵn có của các tài liệu ngân sách bắt buộc phải công khai. Tuy nhiên, báo cáo ngân sách nhà nước dành cho công dân và báo cáo tình hình nợ công của tỉnh vẫn có tỷ lệ công khai tương đối thấp, thậm chí còn giảm nhẹ đối với tài liệu về nợ công của tỉnh. Năm 2020 cũng là năm đầu tiên thực hiện việc chấm điểm công khai tài liệu về Báo cáo kết quả thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước năm 2017, 2018 hoặc 2019 và chỉ có 20 tỉnh có công bố tài liệu này. BTAP đề nghị các địa phương đã được cơ quan kiểm toán nhà nước tiến hành kiểm toán và ra kết luận cần công khai kết quả thực hiện trên các cổng TTĐT của tỉnh.

Mặc dù các tỉnh đã chủ động hơn trong việc công bố kịp thời các loại tài liệu, nhưng vẫn còn khoảng trên 20% số tỉnh chưa thực hiện đúng theo quy định, tức công bố chậm hơn so với thời hạn. Điều này không những ảnh hưởng tới kết quả xếp hạng công khai của tỉnh mà còn ảnh hưởng tới việc tiếp cận thông tin kịp thời của người dân. Do đó, cần bổ sung thông tin về thời điểm công bố thông tin trên các trang TTĐT của tỉnh, bằng hình thức tự động trên trang TTĐT và có thể kiểm chứng được, hạn chế việc điền thông tin về thời điểm công bố một cách thủ công.

Ngoài việc công khai đầy đủ số lượng các bảng biểu của từng loại tài liệu, các địa phương cần công khai chính xác theo đúng biểu mẫu được hướng dẫn tại Thông tư 343/2016/TT-BTC. Vẫn còn có địa phương công bố 22 thông tin không theo biểu mẫu của Thông tư 343. Nội dung các bảng biểu cũng cần được công bố chi tiết và đầy đủ.

Đã có sự tiến bộ vượt bậc về tính thuận tiện khi mà 100% số tỉnh có thư mục công khai ngân sách và đa số các tỉnh công bố tài liệu dưới dạng word/excel dễ dàng sử dụng và chuyển đổi. Tuy nhiên, việc sắp xếp các tài liệu ngân sách trong các thư mục vẫn chưa thực sự thuận tiện khi mà vẫn có tỉnh mặc dù có thư mục rõ ràng về tài liệu ngân sách nhưng tài liệu thực tế lại được công bố ở một thư mục khác, gây khó khăn cho việc tiếp cận và tìm kiếm thông tin.

Về tính tin cậy, đa số các tỉnh có mức tăng hoặc giảm của chi thường xuyên cho GDĐT và y tế, dân số chậm hoặc nhanh hơn so với mức tăng/giảm của tổng chi thường xuyên. Điều này cho thấy các địa phương vẫn chưa chú trọng trong việc đầu tư cho các hoạt động liên quan đến GDĐT, y tế và dân số. Do đó, việc lập dự toán trong các năm tiếp theo cần chú trọng tới các chỉ tiêu này. Đối với dự toán thu ngân sách và dự toán chi đầu tư phát triển trong quyết toán ngân sách năm 2019, mức độ tin cậy rất thấp, lần lượt chỉ đạt 9% và 8% do đó, việc lên kế hoạch lập dự toán cần được tính toán và xem xét một cách kỹ lưỡng và cẩn trọng để đảm bảo mức chênh lệch giữa số dự toán và số quyết toán không nhiều hơn quá 5%.

Sự tham gia của người dân đóng vai trò rất quan trọng trong tiến trình ngân sách. Tuy nhiên, kết quả chấm POBI 2020 chưa cho thấy sự cải thiện đáng kể về sự tham gia của người dân. Việc tiếp nhận và phản hồi của các cơ quan quản lý nhà nước về ngân sách cấp tỉnh còn chậm và hạn chế do đó các tỉnh cần chủ động hơn trong việc tiếp nhận và phản hồi các câu hỏi, thắc mắc của người dân. Quy định, quy chế về cung cấp thông tin cũng cần được công bố công khai và tạo thuận lợi cho việc tìm kiếm các quy định này. Kết quả chấm POBI 2020 cho thấy chỉ có 25 trên tổng số 63 tỉnh có công khai quy chế/quy trình cung cấp thông tin cho người dân.

Bùi Quyền