Những biểu tượng đẹp, nhân văn về Mẹ Việt Nam anh hùng

Tượng đài Mẹ Nhu (còn có tên: Mẹ dũng sĩ Thanh Khê)

Sau ngày TP. Đà Nẵng được giải phóng (29/3/1975), nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng đã phóng tác tượng Mẹ Nhu bằng cách ghép nối hàng nghìn võ đạn đồng đại bác của chiến tranh để lại. Bức tượng đồ sộ cao hơn chục mét của bà mẹ anh hùng mặt hướng về phía cửa biển Đà Nẵng, trong tư thế đang phất tay ra lệnh “tiến lên”, được đặt trên đường dẫn vào trung tâm thành phố.

Tượng đài Mẹ Nhu được hoàn thành vào năm 1985, nhân kỷ niệm 10 năm Ngày giải phóng TP. Đà Nẵng.

Đây là bức tượng đài được làm từ 7.000 vỏ bom, đạn được thu nhặt ở khắp TP. Đà Nẵng thời bấy giờ, do nhà điêu khắc nổi tiếng Phạm Văn Hạng và những người thợ cơ khí ở các xưởng ô tô hoàn thành trong vòng 6 tháng.

Bức tượng cao gần 12m đứng giữa con đường Điện Biên Phủ, cửa ngõ dẫn vào trung tâm của thành phố. Mẹ Nhu tên thật là Lê Thị Dãnh (1914 - 1968), người đã lấy thân mình che chở cho 7 chiến sĩ cách mạng để làm nên trận đánh huyền thoại trong lòng TP. Đà Nẵng ngày 26/12 cách đây gần 50 năm.

Mẹ Nhu bị địch bắn chết, vỏ đạn tại hiện trường là chứng cứ. Sau năm 1975, Nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng dùng vỏ đạn của địch để dựng nên tượng đồng mẹ Nhu, nhưng mà mang một ý niệm sâu sắc và bao dung.

Có lần Nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng chia sẻ với tôi: “Tượng mình làm chắc gì đã đẹp, nhưng chất liệu, ý tưởng và bố cục thì quả là quá lạ. Họ cho đây là tác phẩm siêu thực, bộ đội lại nép dưới cánh tay người mẹ, nhiều người bảo không ưng. Nhưng trong nghệ thuật phải để cho người thưởng lãm được quyền suy ngẫm của họ” Phạm Văn Hạng từng chia sẻ như vậy.

Mẹ Thứ - Tượng đài bất tử

Tượng đài Mẹ Thứ lấy nguyên mẫu từ bà Nguyễn Thị Thứ (1904 – 2010) ở xã Điện Thắng, huyện Điện Bàn (cũ), tỉnh Quảng Nam (cũ). Bà là người mẹ có 9 con trai, 1 con rể và 2 người cháu ngoại đều đã hy sinh trong cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Nỗi đau mất mát to lớn này đã trở thành động lực khiến bà có thêm sức mạnh để chống lại kẻ thù, đem lại nền hòa bình cho dân tộc Việt Nam. Bà đã nuôi dưỡng nhiều bộ đội, chiến sĩ du kích thuộc Quân Giải phóng miền Nam trong khu vườn bí mật của mình. Ngày 17/12/1994, bà Nguyễn Thị Thứ đã được trao tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Ngày 27/7/2009, tỉnh Quảng Nam đã khởi công xây dựng tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ với kinh phí 411 tỷ đồng trên mảnh đất có diện tích 15ha. Đây là công trình văn hóa cấp quốc gia, được xây dựng vô cùng kỳ công để tưởng nhớ, ghi danh mẹ Nguyễn Thị Thứ nói riêng và các mẹ Việt Nam anh hùng, bất khuất nói chung.

Tượng đài Mẹ Thứ chính là nơi giáo dục lòng yêu nước nồng nàn, niềm tự hào dân tộc sâu sắc và truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” cho các thế hệ trẻ.

Khu vực chính bức tượng đài bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ là khối tượng cao đến 18,5m được làm từ đá sa thạch. Ở chính giữa tượng đài là chân dung mẹ Nguyễn Thị Thứ. Thông qua bức tượng, hình ảnh người mẹ Việt Nam Nguyễn Thị Thứ hiện lên với những nét đẹp mộc mạc, giản dị và vô cùng nhân hậu. Chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc. Bên cạnh tượng chính là các khối tượng nhỏ hơn được làm từ đá hoa cương chạy theo hình cánh cung rộng tới 120m.

Ngay mặt trước tượng đài là 8 cột trụ đứng sừng sững, khổng lồ. Mỗi cột trụ có chiều cao lên đến 11,2m và đường kính dài hơn 1,2m. Trên mỗi thân trụ khắc họa hình ảnh người mẹ khắp 3 miền Tổ quốc. Đó là hình ảnh bà mẹ miền Bắc hiền hậu, người mẹ Nam bộ bất khuất hay người mẹ miền Trung tần tảo sớm hôm.

Người lên ý tưởng phác thảo và đã dành gần 10 năm dồn hết tâm sức xây dựng, hoàn tất công trình đó là họa sĩ Đinh Gia Thắng. Sinh năm 1957, sau khi tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội, chàng trai đất Hà thành theo gia đình vào Đà Nẵng lập nghiệp.Sau hàng chục năm gắn bó với nghề, trong lĩnh vực điêu khắc, anh đã có nhiều tác phẩm được ghi dấu ấn trong ngành mỹ thuật Việt Nam như: Tượng đài Dũng sĩ Điện Ngọc; Tượng đài Chiến thắng Khâm Đức; Tượng đài chiến thắng Mậu Thân 1968; Tượng đài Nghĩa trang liệt sĩ Tam Kỳ; Tượng đài Nghĩa trang liệt sĩ Phú Ninh (Quảng Nam cũ)… song với anh, Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng mới là tác phẩm “để đời”.

Họa sĩ Đinh Gia Thắng chia sẻ: “Sau khi Ban Tổ chức quyết định đặt Tượng đài tại núi Cấm, trong anh trào dâng niềm cảm hứng và anh đã phác thảo trong đầu tượng bán thân về Bà mẹ Việt Nam Anh hùng gắn với các vách núi đá và dòng nước chảy như suối nguồn vô tận. Mẹ là suối nguồn bao la vô tận. Mẹ là linh hồn của đất nước. Mẹ sinh ra từ mảnh đất anh hùng và sẽ hóa thân và đất, vào hồn thiêng sông núi Việt Nam. Mẹ sống mãi ngàn đời với các thế hệ con cháu hôm nay và mai sau. Mẹ tiếp thêm nguồn lực mạnh mẽ cho thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Khi khánh thành và đưa vừa sử dụng thể hiện được tính nhân văn cao, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc đối với mọi tầng lớp nhân dân, nhất là đối với các thế hệ trẻ kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước sau nay.

“Bản hùng ca bất diệt”

Tối ngày 26/7, tại Khu Quần thể Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng (phường Quảng Phú, TP. Đà Nẵng), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) chủ trì, phối hợp với UBND TP. Đà Nẵng tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “Bản hùng ca bất diệt” nhằm Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025).

Dự chương trình có Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính cùng đại diện lãnh đạo các cơ quan, bộ, ngành Trung ương và lãnh đạo TP. Đà Nẵng, Mẹ Việt Nam anh hùng, Anh hùng lực lượng vũ trang cùng đông đảo người dân TP. Đà Nẵng.

Phát biểu khai mạc chương trình, ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ VHTTDL nhìn nhận: 78 năm đã trôi qua kể từ ngày 27/7/1947, một ngày đã đi vào lịch sử như biểu tượng của lòng biết ơn và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây”, đạo lý đó là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong dòng chảy văn hóa dân tộc Việt Nam. Để có được ngày hôm nay, hàng triệu người con ưu tú đã ngã xuống cho Tổ quốc “nở hoa độc lập, kết trái tự do”. Đáp đền sự hy sinh to lớn đó không chỉ bằng lời nói, mà bằng hành động cụ thể, đó là trách nhiệm của mỗi chúng ta, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Theo Thứ trưởng Tạ Quang Đông, thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về việc đẩy mạnh công tác “Đền ơn đáp nghĩa”, gìn giữ đạo lý truyền thống, Bộ VHTTDL trong thời gian qua đã triển khai nhiều việc làm thiết thực, cụ thể, góp phần lan tỏa mạnh mẽ tinh thần tri ân trong toàn xã hội.

“Bản hùng ca bất diệt” là chương trình nghệ thuật nhằm tri ân các anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh và người có công với cách mạng đã hy sinh, cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Chương trình có 3 chương: “Lời ru trong bão lửa”, “Lời ru buồn nỗi đau của mẹ”, “Lời ru hòa bình”, viết tiếp những ước mơ, đưa người xem trở về với những năm tháng gian khổ mà hào hùng của dân tộc; khắc họa những hình ảnh, câu chuyện xúc động cùng các tiết mục nghệ thuật đặc sắc, tạo nên một không gian đầy cảm xúc, đưa khán giả hòa mình vào dòng chảy lịch sử.

Những màn trình diễn đã góp phần khơi dậy niềm tự hào, lòng biết ơn sâu sắc đối với thế hệ đi trước, những người đã đổ xương máu vì độc lập, tự do của Tổ quốc, từ đó thêm trân trọng giá trị nhân văn của hòa bình hôm nay.

Hoàng Hữu Quyết